Ο «Ριζοσπάστης», με αφορμή τα 97 χρόνια από την Οχτωβριανή Επανάσταση, υπενθυμίζει μια σειρά εκδόσεις που φωτίζουν θέματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ και της μελέτης των αιτιών που οδήγησαν στην ανατροπή του σοσιαλισμού.
Η ανατροπή του σοσιαλισμού, η επικράτηση της αντεπανάστασης, ήρθε, όπως επισημαίνει το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, από τα μέσα και από τα πάνω, την τελική πράξη των ανατροπών υπέγραψε η πλειοψηφία της ηγεσίας του ΚΚΣΕ που τις στήριξε. Σε μια πορεία δεκαετιών, το κόμμα που ηγήθηκε στην επανάσταση του 1917, μετά από πολλές μεταλλάξεις και την «ολοκλήρωση του οπορτουνισμού σε αντεπαναστατική δύναμη», «ηγήθηκε» στην επικράτηση της αντεπανάστασης στο τέλος της δεκαετίας του 1980. Είναι φανερό πως αυτή η πορεία του ΚΚΣΕ δεν ήταν έργο μιας πράξης. Οι αλλαγές συντελέστηκαν στην ίδια την οικονομική βάση της ΕΣΣΔ, δηλαδή στις σχέσεις παραγωγής, δυσκόλεψαν την ολόπλευρη αξιοποίηση των παραγωγικών δυνάμεων με σκοπό ένα ανώτερο επίπεδο ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών. Αλλά οι αλλαγές στην οικονομία, δηλαδή η οπισθοχώρηση των κομμουνιστικών - σοσιαλιστικών σχέσεων, η μακρόχρονη παραμονή των εμπορευματικών σχέσεων, το αδυνάτισμα του κεντρικού σχεδιασμού, ενίσχυσαν κοινωνικά στρώματα που είχαν συμφέρον από την ανατροπή του σοσιαλισμού, από την παλινόρθωση των καπιταλιστικών σχέσεων.
Πλευρές της μελέτης των αιτών που οδήγησαν στην ανατροπή του σοσιαλισμού αφορούν και το εποικοδόμημα: Τις λειτουργίες του κράτους, την άσκηση της εργατικής εξουσίας, τις λειτουργίες του κόμματος της εργατικής τάξης, καθώς και τη στρατηγική του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος.
Τα βασικά συμπεράσματα για τις αιτίες των ανατροπών, που έχουν εξαχθεί στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ και ενσωματώθηκαν στο Πρόγραμμα του ΚΚΕ που ψήφισε το 19ο Συνέδριο, συνιστούν απαραίτητη αφετηρία, όχι μόνο για την υπεράσπιση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ αλλά για την υπεράσπιση του πιο μεγάλου δικαιώματος της εργατικής τάξης, της πάλης για την ανατροπή του σάπιου καπιταλισμού, για τις επαναστάσεις του 21ου αιώνα. Η μελέτη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στον 20ό αιώνα αναδεικνύει με στέρεο τρόπο πως δεν ήταν μοιραία η πορεία που οδήγησε στην ανατροπή του σοσιαλισμού (ανώριμου κομμουνισμού). Ταυτόχρονα, εξοπλίζει με θεωρητικά συμπεράσματα που αναζωογονούν την προοπτική του σοσιαλισμού - κομμουνισμού, που αναδεικνύουν ότι είναι προσωρινό το ιστορικό πισωγύρισμα, εξοπλίζουν με ταξικότητα και επιστημονικότητα τους κομμουνιστές για τη γνώση του παρελθόντος και για την οικοδόμηση του κομμουνιστικού μέλλοντος.
«Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό: Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό»
Η απόφαση του 18ου Συνεδρίου συμβάλλει με ουσιαστικούς όρους στην κατανόηση της προσφοράς του σοσιαλιστικού συστήματος, στη μελέτη των αιτιών της αντεπανάστασης αλλά και στη βαθύτερη κατανόηση της επαναστατικής στρατηγικής του ΚΚΕ, του Προγράμματος που ψήφισε το 19ο Συνέδριο.
Β. Ι. Λένιν: «Για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση»
Η συλλογή αυτή περιλαμβάνει 28 κείμενα που γράφτηκαν στην περίοδο από την επικράτηση της επανάστασης έως την αρχή του 1923. Τα κείμενα αποτελούν κείμενα μάχης, εισηγήσεις σε κομματικά και κρατικά όργανα, πραγματεύονται την επίλυση ζητημάτων «ζωής ή θανάτου» για τη νεαρή Σοβιετική Εξουσία. Ο μεγαλύτερος όγκος τους αφορά την οικονομία και την οικονομική πολιτική, τη σχέση οικονομίας - πολιτικής, το ρόλο της εργατικής εξουσίας ως οικονομικού παράγοντα. Τα περισσότερα κείμενα, αν και πραγματεύονται «τρέχοντα θέματα», επεκτείνονται σε θεωρητικά ζητήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Παρά την αναγκαστική και πρόσκαιρη αντιμετώπιση ορισμένων ζητημάτων στις ειδικές συνθήκες της περιόδου πρόσφατης εξόδου από τον εμφύλιο πόλεμο, θέτει ταυτόχρονα τις κατευθύνσεις που πρέπει να κινηθεί η σοσιαλιστική οικοδόμηση.
«Συζήτηση για θέματα Πολιτικής Οικονομίας στα τέλη της πρώτης δεκαετίας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ»
Η θεωρητική συζήτηση για το νόμο της αξίας, καθώς και για κατηγορίες της Πολιτικής Οικονομίας υπήρξε έντονη στα πρώτα χρόνια μετά την επανάσταση. Η συζήτηση αυτή, αν και ορισμένες φορές έπαιρνε ακαδημαϊκό χαρακτήρα, στην πραγματικότητα, αντανακλούσε την αντιπαράθεση της πορείας των εμπορευματικών σχέσεων και του χρήματος στο σοσιαλισμό. Ετσι, η συζήτηση επεκτείνεται σε προτάσεις για τη λειτουργία της σοσιαλιστικής οικονομίας, για την κατάργηση του χρήματος κ.ά. Η ίδια η καταγραφή των απόψεων στα κείμενα της συλλογής και η υψηλού επιπέδου συζήτηση αποτελούν μια αντανάκλαση των νέων προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει η νέα κοινωνία, που δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με τα παλιά εργαλεία, με τις κατηγορίες που χρησιμοποιεί η Πολιτική Οικονομία για τη μελέτη του καπιταλισμού (χρήμα, μισθός εργασίας κλπ.).
Ιωσήφ Στάλιν: «Η δεξιά παρέκκλιση στο ΚΚ (μπ) της ΕΣΣΔ»
Το κείμενο με τίτλο «Για τη Δεξιά Παρέκκλιση στο ΚΚ (μπ) της ΕΣΣΔ» αποτελεί ομιλία του Ιωσήφ Στάλιν στην Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΚΚ (μπ) της ΕΣΣΔ στις 22 Απρίλη 1929.
Το κείμενο αποτυπώνει την ανάγκη έγκαιρου περιορισμού των οικονομικών καταλοίπων της παλιάς κοινωνίας. Αναφέρεται σε μια περίοδο που το ΚΚ (μπ) προσανατολίζεται στο ξεπέρασμα της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική) και στην ανάπτυξη του κινήματος της κολεκτιβοποίησης στη γη, της εκβιομηχάνισής της και της εξάλειψης των κουλάκων (καπιταλιστών γης) ως τάξης, την άνοδο της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης της χώρας μέσα από το σχεδιασμό του Πρώτου Πεντάχρονου Πλάνου, πολιτική που χαρακτηρίστηκε ως «πολιτική επίθεσης του σοσιαλισμού στον καπιταλισμό». Σχετική απόφαση είχε παρθεί από το 15ο Συνέδριο του ΚΚ (μπ) το 1927, που εξάγγειλε την κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας.
Η «πολιτική επίθεσης του σοσιαλισμού» συνάντησε τη λυσσαλέα αντίδραση των καπιταλιστών που ωφελήθηκαν από τη ΝΕΠ, κυρίως των κουλάκων, και την αντίδραση μεσαίων και καθυστερημένων φτωχών αγροτών που επηρεάζονταν από αυτούς. Αυτή η κοινωνική αντίδραση εκφράστηκε και μέσα στις γραμμές του ΚΚ (μπ), στην Κεντρική Επιτροπή του και στο Πολιτικό του Γραφείο, μέλη του οποίου ήταν οι Μπουχάριν, Τόμσκι και Ρίκοφ, που συγκρότησαν οπορτουνιστική φράξια που υποστήριζε τη συνέχιση της πολιτικής της ΝΕΠ επ' αόριστον. Η έκδοση περιλαμβάνει και πλευρές της συζήτησης των εξελίξεων στο καπιταλιστικό σύστημα, καθώς και της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Ιωσήφ Στάλιν: «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ»
Το έργο γράφτηκε το 1952, σε μια κρίσιμη περίοδο για τα παραπέρα βήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ. Αποτυπώνει τη συζήτηση που διεξάγονταν εκείνη την εποχή στην ΕΣΣΔ -κυρίως στα οικονομικά ινστιτούτα- και περιλαμβάνει πλευρές της θεωρητικής προσέγγισης στο ζήτημα του «νόμου της αξίας» αλλά και στα πολιτικά μέτρα για το προχώρημα της ένταξης της συνεταιριστικής παραγωγής στη μεγάλη κοινωνική παραγωγή. Η εργασία αυτή του Στάλιν, αν και δεν υιοθετεί ως άμεσα εφαρμόσιμες τις προτάσεις των «αντιαγοραίων οικονομολόγων», στρέφει το κύριο μέτωπο στους «αγοραίους οικονομολόγους». Πέρα από την προσέγγιση της θεωρητικής συζήτησης, η μελέτη της εργασίας αυτής κάνει κατανοητή την αλλαγή, τη στροφή προς την «ενίσχυση της αγοράς», που επήλθε στα επόμενα χρόνια μετά το θάνατο του Στάλιν και ιδιαίτερα μετά το 20ό Συνέδριο του 1956 και τις «Μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν» στη δεκαετία του 1960.
