Μνημείο που αποπνέει την αισιοδοξία και την ομορφιά του αγώνα του ΔΣΕ

Μιλά στο «Ριζοσπάστη» η αρχιτέκτονας Κέλλυ Παπαϊωάννου, που σχεδίασε το μνημείο στην Τρίπολη

«Εδώ στον τόπο που τον ποτίζετε με το αίμα μου, αύριο, θα έρχονται τα παιδιά σας, να τον ραίνουν με λουλούδια. ΖΗΤΩ το ΚΚΕ», τα τελευταία λόγια της Αθηνάς Μπενέκου

Το 24ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ κορυφώθηκε στην Τρίπολη, στην εκδήλωση της ΚΕ του ΚΚΕ για τους εκτελεσμένους με αποφάσεις του Εκτακτου Στρατοδικείου Τρίπολης της περιόδου 1947 - 1949. Η εκδήλωση έγινε στον Αη Θανάση δίπλα στο νεκροταφείο, το χώρο όπου γίνονταν οι εκτελέσεις με αποφάσεις του Στρατοδικείου. Εκεί φτιάχτηκε το εξαιρετικό μνημείο προς τιμήν των εκτελεσμένων, που συγκέντρωσε το θαυμασμό όλων όσοι συμμετείχαν στην εκδήλωση, που το πλησίαζαν, έψαχαν ονόματα συγγενών τους, άφηναν λουλούδια ή ύψωναν με αποφασιστικότητα τη γροθιά τους, δηλώνοντας πως συνεχίζουν στον ίδιο δρόμο.

Για την κατασκευή του μνημείου και τα στοιχεία που περιλαμβάνει, μίλησε στο «Ριζοσπάστη» η αρχιτέκτονας που το σχεδίασε Κέλλυ Παπαϊωάννου. Συγκεκριμένα σημειώνει:

«Το βάρος της τίμησης των αλύγιστων της ταξικής πάλης, όπως το βάζει το Κόμμα μας στην πορεία εορτασμού των 100 χρόνων ηρωικής ζωής του, είναι μεγάλο και, οπωσδήποτε, γέμισε άγχος και ευθύνη όλους τους συντρόφους που ασχοληθήκαμε με την κατασκευή του μνημείου της Τρίπολης. Το μνημείο έγινε για να τιμήσει τους εκτελεσμένους μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ με αποφάσεις του έκτακτου Στρατοδικείου Τρίπολης (1947-'49). Οι σύντροφοι που ασχοληθήκαμε, είτε σχεδιάζοντας είτε κατασκευάζοντας το μνημείο, συζητήσαμε και καταλήξαμε κατ' αρχήν, ότι η ίδια η μορφή του έπρεπε να αποπνέει την αισιοδοξία και την ομορφιά του ηρωικού αγώνα των μαχητών του ΔΣΕ, να μην είναι δηλαδή απλά μια επιτύμβια στήλη που θα μνημόνευε νεκρούς. Η τελική του εικόνα προέκυψε από μια συλλογική δουλειά πάνω από δυο μήνες, που περιλάμβανε ταυτόχρονα τη συλλογή όλων των ονομάτων και στοιχείων των μαχητών, η οποία είχε ξεκινήσει με τη συμβολή της τοπικής Οργάνωσης, φίλων και οπαδών του Κόμματος, πολύ νωρίτερα.

Ολα τα στοιχεία που απαρτίζουν το μνημείο, από την πέτρινη μάντρα μέχρι το βράχο με τα λόγια της ηρωικής δασκάλας Αθηνάς Μπενέκου, έχουν την ιδιαίτερη σημασία τους στο μνημείο. Η μάντρα είναι η συνέχεια του τοίχου των εκτελέσεων των μαχητών, στην "πλάτη" του νεκροταφείου της Τρίπολης. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι που, πέρα από την αισθητική και ιστορική του αξία, ως γνώριμο στοιχείο της παράδοσής μας, θυμίζει ότι ο τοίχος του νεκροταφείου δεν είναι απλά ένα λειτουργικό όριο, αλλά μνήμη ζωντανή, ποτισμένη με το αίμα των εκτελεσμένων. Οι δύο μαρμάρινες πλάκες με τα ονόματα των εκτελεσμένων, τοποθετημένες σε σχήμα πυραμίδας με κλίση από το έδαφος προς τα πάνω, επιχειρούν να αναδείξουν το στοιχείο της θυσίας που, παρά το σοκαριστικό μέγεθός της, δεν πήγε χαμένη. Αποτίουμε έτσι φόρο τιμής στους ηρωικούς μαχητές, χωρίς να μένουμε στο θρήνο της απώλειας, αλλά κυρίως δείχνοντας τη συνέχεια, την ελπίδα, τη βεβαιότητα ότι η νίκη θα έρθει. Κάποια πέτρινα "βήματα" οδηγούν από τις πλάκες με τα ονόματα των εκτελεσμένων στο βράχο με την εγχάρακτη μορφή μαχήτριας του ΔΣΕ. Τα τελευταία λόγια της Αθηνάς Μπενέκου μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα υπογραμμίζουν το χρέος της μνήμης και της συνέχειας. Η επιλογή της πιο ακατέργαστης μορφής του βράχου με τη μορφή της μαχήτριας, δίπλα στο λευκό μάρμαρο του υπόλοιπου μνημείου, θέλει να υποδηλώσει τη σχέση που είχαν οι μαχητές και οι μαχήτριες του ΔΣΕ με τα βουνά και τα δύσβατα μέρη που κρύβονταν και πολεμούσαν. Είναι βράχος φερμένος από τα "σπλάχνα" του Πάρνωνα, που, όπως τα περισσότερα βουνά της Ελλάδας, στέγασε την εποποιία του ΔΣΕ, αυτήν την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης.

Φυσικά, όπως κάθε υλικό στοιχείο της μνήμης, έτσι και το μνημείο της Τρίπολης ολοκληρώνεται μόνο με τη ζωντανή παρέμβαση των επισκεπτών στην εκδήλωση της Κυριακής, των χιλιάδων νέων αλλά και μεγαλύτερων ανθρώπων, που άφησαν ένα γαρίφαλο πάνω στα ονόματα των εκτελεσμένων. Ετσι παίρνει την τελική του μορφή, ζωντανεύει, γίνεται φορέας της υπόσχεσης ότι συνεχίζουμε στα χνάρια τους, τιμούμε την 100χρονη πορεία του Κόμματός μας και τους χιλιάδες νεκρούς του».

Το «θανατοδικείο» στα ταμπλό της έκθεσης

Με ιστορικά στοιχεία, φωτογραφίες, γράμματα και σημειώματα καταδικασμένων, ιστορίες εκτελεσμένων, φτιάχτηκε η έκθεση για το Εκτακτο Στρατοδικείο της Τρίπολης, στο χώρο της κατασκήνωσης του 24ου Αντιιμπεριαλιστικού Διημέρου. Στα ταμπλό της έκθεσης παρουσιάστηκε ένα μέρος από το φωτογραφικό και ιστορικό υλικό που έχει συγκεντρωθεί από την Επιτροπή Περιοχής Πελοποννήσου του ΚΚΕ στην έκδοσή της «Οι αλύγιστοι του Μωριά». Με πραγματικό δέος στάθηκαν μπροστά στο υλικό αυτό, εκατοντάδες νέοι και νέες που επισκέφτηκαν την έκθεση, είτε ατομικά, είτε ομαδικά μέσα από τις ξεναγήσεις των Οργανώσεων.

Τα αριθμητικά στοιχεία έδειχναν γιατί το στρατοδικείο της Τρίπολης ονομάστηκε «θανατοδικείο»: Από τον Αύγουστο του 1947 έως το 1950, παραπέμφθηκαν για να δικαστούν σε αυτό 2.995 άντρες και γυναίκες. Για 1.087 από αυτούς, δηλαδή για το 37,5%, εκδόθηκαν καταδικαστικές αποφάσεις. Σε θάνατο καταδικάστηκαν 370, ενώ οι ποινές φυλάκισης, αν αθροιστούν, φτάνουν τις έξι χιλιάδες χρόνια!

Από τη μέρα της έκδοσης της θανατικής καταδίκης μέχρι τη μέρα εκτέλεσης, συνήθως μεσολαβούσε μικρό χρονικό διάστημα, από τρεις μέρες μέχρι μια βδομάδα. Οι εκτελέσεις γίνονταν τα χαράματα, δίπλα στο νεκροταφείο, στο ίδιο σημείο που χρησιμοποιούσαν και οι Γερμανοί ναζί. Στην αρχή τα πτώματα των εκτελεσμένων θάβονταν στο νεκροταφείο, σύντομα όμως κι αυτό αποδείχτηκε μικρό. Ετσι, ο τόπος εκτέλεσης έγινε και το μέρος της ταφής. Οι ίδιες οι εκτελέσεις αξιοποιήθηκαν ως μέσο πίεσης στους υπόλοιπους κρατούμενους. Γίνονταν σε σημείο τέτοιο, ώστε από τα κελιά τους στη φυλακή να έχουν οπτική επαφή, να τις παρακολουθούν, να ξέρουν πως θα γίνουν οι επόμενοι, αν δε «μετανοήσουν»...

"Ριζοσπάστης" Τετάρτη 15 Ιούλη 2015