Πολύπλευρο διακύβευμα πίσω από την «ενδιάμεση» συμφωνία
Στα τέλη Δεκέμβρη ή το αργότερο στις αρχές Γενάρη θα τεθεί σε εφαρμογή, σύμφωνα με τις υπάρχουσες εκτιμήσεις, η «ενδιάμεση» συμφωνία για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που επιτεύχθηκε, τα ξημερώματα της περασμένης Κυριακής, μετά από μαραθώνιες διαβουλεύσεις στη Γενεύη ανάμεσα στην «ομάδα των έξι» (τις πέντε χώρες μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και τη Γερμανία) και την Τεχεράνη, που πλαισιώθηκαν και από τους υπουργούς Εξωτερικών των εμπλεκόμενων χωρών. Η συμφωνία έχει εξάμηνη ισχύ και προβλέπει ότι το Ιράν δε θα εμπλουτίσει, κατά το χρονικό αυτό διάστημα, ουράνιο σε ποσοστό πάνω από 5%, θα «εξουδετερώσει» ό,τι απόθεμα ουρανίου έχει εμπλουτισμένο πάνω από το ποσοστό αυτό, θα διασφαλίσει απρόσκοπτες επιθεωρήσεις σε βασικές πυρηνικές του εγκαταστάσεις και θα «παγώσει» κάθε πρόοδο στην εγκατάσταση βαρέος ύδατος στο Αρακ, όπου γίνεται επεξεργασία πλουτωνίου. Μάλιστα, λίγες μέρες αργότερα, έγινε γνωστό ότι ήδη η Τεχεράνη προσκάλεσε τους επιθεωρητές της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας στις 8 Δεκέμβρη να κάνουν επιθεωρήσεις στο Αρακ, όπου, όπως γνωστοποίησαν, θα συνεχιστούν οι «εργασίες ανοικοδόμησης» που δε σχετίζονται με τις δραστηριότητες που άπτονται της συμφωνίας.
Ως αντάλλαγμα στις ιρανικές «υποχωρήσεις», θα υπάρξει «μερική χαλάρωση» των κυρώσεων σε βάρος της χώρας, συνολικής αξίας 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων, στην οποία περιλαμβάνεται «αποδέσμευση» μέρους των τραπεζικών τους λογαριασμών όπου εισέρχονται τα έσοδα από τις πετρελαϊκές εξαγωγές. Επίσης, θα υπάρξει «χαλάρωση» των απαγορεύσεων για τις συναλλαγές με χρυσό, ενώ επίσης οι «έξι» δεσμεύονται ότι δε θα επιβάλουν άλλες κυρώσεις κατά το χρονικό αυτό διάστημα, εφόσον η ιρανική ηγεσία τηρήσει τα προβλεπόμενα.
Η συμφωνία έγινε δεκτή με εμφανέστατη ικανοποίηση από τις άμεσα εμπλεκόμενες ηγεσίες, που την παρουσίασαν ως «πρώτο βήμα» προς μία οριστική διευθέτηση για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που θα ανοίξει το δρόμο για «ειρήνευση και σταθερότητα» στην περιοχή. Πίσω, φυσικά, από αυτήν την επίφαση κρύβεται η ικανοποίηση για την επίτευξη μιας εξαιρετικά ευαίσθητης ισορροπίας ανάμεσα σε αντικρουόμενα ενδο-ιμπεριαλιστικά συμφέροντα, με επίκεντρο την πολύτιμη γεωστρατηγικά και ενεργειακά περιοχή του Κόλπου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, στην καρδιά των οποίων ως ένα σημαντικό βαθμό βρίσκεται το Ιράν.
Το Ιράν βρίσκεται σε στρατηγική θέση στην περιοχή του Κόλπου τόσο ως προς τους δρόμους της ενέργειας όσο και ως προς τον έλεγχο των σημαντικότατων, για τη μεταφορά ενέργειας, στενών του Ορμούζ. Οντας μια από τις χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, το Ιράν ασκεί περιφερειακή επιρροή γεγονός που την καθιστά σημαντικό παράγοντα στη διαμόρφωση των εξελίξεων. Επιπλέον, είναι μια μεγάλη αγορά δεκάδων εκατομμυρίων πρόσφορη για επενδύσεις από πολυεθνικές.
Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι μόλις λίγες ημέρες μετά την υπογραφή της «ενδιάμεσης συμφωνίας» στη Γενεύη, πηγές προσκείμενες στο επιμελητήριο βιομηχανίας, εμπορίου, ορυκτών και γεωργίας του Ιράν υποστήριζαν ότι, ήδη, έχει δρομολογηθεί η ίδρυση αμερικανο-ιρανικού εμπορικού επιμελητηρίου καθώς και μια σειρά άλλων ενεργειών σύσφιγξης των διμερών σχέσεων. Ούτε ότι στην Τεχεράνη έσπευσε για επίσκεψη ο υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και λίγο νωρίτερα ο Τούρκος ομόλογός του.
Μέσα στους επόμενους έξι μήνες, κατά τους οποίους τυπικώς θα διεξάγεται η διαπραγμάτευση για την επίτευξη οριστικής συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, οι διαγκωνισμοί αναμένεται να ενταθούν γεννώντας ακόμη περισσότερες απειλές για τους λαούς της περιοχής. Ηδη, η δυσφορία δυνάμεων που νιώθουν ότι απειλείται η θέση και ο ρόλος τους στο πλαίσιο του ιμπεριαλιστικού συστήματος από μια ενδεχόμενη αναβάθμιση των σχέσεων του Ιράν με τη Δύση και ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ (Ισραήλ και Σ. Αραβία), είναι εμφανής και ηχηρή. Οι αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις και οι συνεχείς τηλεφωνικές συνομιλίες του Αμερικανού προέδρου και του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών με τις ηγεσίες των δύο, μέχρι πρότινος, στενών συμμάχων των ΗΠΑ στην περιοχή, αποδεικνύουν ότι το διακύβευμα της «ενδιάμεσης συμφωνίας» για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα είναι πολύ μεγαλύτερο από όσα επισήμως γίνονται γνωστά και ότι μάλλον σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου πεδίου διαγκωνισμών που θα συνοδευτεί από ανατροπές συμμαχιών και ανακατατάξεις ισχύος με ό,τι συνέπειες έχουν οι αλλαγές αυτές παρά μια περίοδο ασφάλειας, ειρήνης και σταθερότητας.
Ελένη ΜΑΥΡΟΥΛΗ
