Το ζήτημα της Κυριακής αργίας στο εμπόριο δεν ήρθε σαν «κεραυνός εν αιθρία». Εντάσσεται σε μια αλυσίδα μέτρων και νόμων που αφορούν σε νομοθετικές ρυθμίσεις, Προεδρικά Διατάγματα και Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις, με ιδιαίτερη ένταση από τη δεκαετία του 1990 προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου. Προεδρικά Διατάγματα, όπως το 327/1992 που ανοίγει την πόρτα στην ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και προετοιμάζει το έδαφος για την επέκταση του ωραρίου των καταστημάτων χάριν του ελεύθερου ανταγωνισμού, μπροστά και στην ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Στη συνέχεια υπογράφεται η ΚΥΑ 1162/1997, η οποία επεκτείνει, κατά βούληση των επιχειρηματιών, το ωράριο των καταστημάτων μέχρι τις 21.00 τις καθημερινές και τις 20.00 τα Σάββατα και κατοχυρώνει το άνοιγμα των αμιγώς τουριστικών καταστημάτων τις Κυριακές. Το 2005 με το νόμο 3377 τίθεται πλέον ξεκάθαρο το ενιαίο πλαίσιο λειτουργίας των καταστημάτων στα ωράρια που είχαν τεθεί στον προηγούμενο και το 2013 έρχεται η κυβέρνηση με το νόμο 4177 να ορίσει γενικό άνοιγμα των καταστημάτων επτά Κυριακές το χρόνο και τον Απρίλη του 2014 με το «πολυνομοσχέδιο» να κατοχυρώσει πιλοτικά το άνοιγμα των καταστημάτων καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Το χτύπημα των μισθωτών και των μικρεμπόρων
Εύκολα μπορεί να διαπιστώσει κανείς τα θύματα της κυβερνητικής πολιτικής. Από τη μία, οι εμποροϋπάλληλοι ωθούνται σε μερική απασχόληση με ελαστικό ωράριο και ατελείωτες υπερωρίες, σε δουλειά χωρίς εργασιακά δικαιώματα. Ταυτόχρονα, εφαρμόζονται αλλαγές στο Ασφαλιστικό, καταργώντας εμμέσως τις ρυθμίσεις για τα εργατικά ατυχήματα, το επίδομα μητρότητας κλπ., εμπορευματοποιείται το επικουρικό τους ταμείο, δεν υπογράφεται νέα κλαδική σύμβαση, αντίθετα οι εργαζόμενοι πληρώνονται με την ΕΓΣΣΕ, με αποτέλεσμα οι μισθοί τους να έχουν καταβαραθρωθεί.
Από την άλλη, οι μικρέμποροι έρχονται αντιμέτωποι με την αύξηση των φόρων της επιχείρησής τους, των τιμολογίων της ΔΕΗ, δεν μπορούν να αποπληρώσουν τις εισφορές τους στον ΟΑΕΕ, με αποτέλεσμα να μένουν ανασφάλιστοι, επίσης με τη διεύρυνση του ωραρίου ακόμη και τις Κυριακές, οδηγώντας τους σε δουλειά ήλιο με ήλιο, χωρίς ξεκούραση.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι αυξάνεται η σχετική εξαθλίωση για τους εμποροϋπαλλήλους και επιδεινώνεται η θέση των αυτοαπασχολούμενων.
Ωστόσο, η κυβέρνηση από την πλευρά της επιχειρηματολογεί πως, λόγω της κρίσης, που έχει βλάψει τον κλάδο σε πολύ μεγάλο σημείο, τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα για να μπορεί να αναζωογονηθεί η αγορά, να στηριχθεί ο μικρός απασχολούμενος, που ανοίγοντας και τις Κυριακές θα αυξήσει τον τζίρο του και μάλιστα σε ειδικές περιστάσεις όπως η τουριστική περίοδος, οι εκπτώσεις και οι γιορτές. Επιπλέον επιχείρημα αποτελεί το ότι οι εργαζόμενοι γενικά δεν προλαβαίνουν να ψωνίσουν και πως ταυτόχρονα το άνοιγμα των καταστημάτων αποτελεί «γροθιά» στην ανεργία που μαστίζει τον κλάδο.
Οι στόχοι της κυβέρνησης
Οι πραγματικοί στόχοι της κυβέρνησης δεν αντανακλούν την αναλγησία της ούτε την «ανευθυνότητά» της, όπως κάποιοι μπορεί να ισχυρίζονται. Σαν πολιτικός εκπρόσωπος του κεφαλαίου λαμβάνει μέτρα που επιταχύνουν την αντικειμενική καπιταλιστική εξέλιξη της συγκέντρωσης και της συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, που εκπορεύεται από το βασικό στόχο της παραγωγής στον καπιταλισμό, το ατέρμονο κυνήγι του μέγιστου δυνατού κέρδους. Σε συνθήκες δε καπιταλιστικής κρίσης γίνεται πιο επιτακτική η κρατική παρέμβαση.
Απόρροια αυτού είναι η συσσώρευση του κεφαλαίου στις μεγάλες επιχειρήσεις που ελέγχουν την αγορά από τη μία και από την άλλη η συρρίκνωση μέρους των αυτοαπασχολούμενων και των ΕΒΕ, οι οποίοι με το μερίδιο και τα κέρδη τους στην αγορά δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τα μονοπώλια.
Οι μικρέμποροι και τα μονοπώλια
Στον κλάδο του Εμπορίου υπάρχουν ακόμη αρκετές μεσαίες επιχειρήσεις, παρά την τάση όλα αυτά τα χρόνια να ελαττώνονται. Μεταξύ 2004-2008, πριν την εκδήλωση της κρίσης τα μικρομάγαζα μειώθηκαν κατά 7 χιλιάδες, ενώ μεταξύ 2008-2013, εν μέσω κρίσης, έχουν κλείσει 45 χιλιάδες μικρομάγαζα και τα 3 από τα 4 είχαν μεγάλη μείωση στις πωλήσεις τους. Είναι ξεκάθαρο πως η τάση αυτή εντείνεται κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Από την άλλη, την ίδια περίοδο του 2004-2008 τα μονοπώλια του κλάδου γιγάντωναν τα κέρδη τους και τον τζίρο τους, φτάνοντας το 2008 τα μεικτά κέρδη τους τα 5,7 δισ. ευρώ από 3,7 δισ. το 2004 και ο τζίρος τους το 2008 ήταν 27 δισ. ευρώ από 18 δισ. το 2004. Ωστόσο, μέσα στην κρίση, το 2012, 70 μονοπώλια του κλάδου είχαν τζίρο 15,1 δισ. ευρώ και μεικτά κέρδη 3,5 δισ. ευρώ, λίγα λιγότερα από αυτά του 2004. Ενδεικτικά αναφέρεται πως μονοπώλια όπως ο «ΣΚΛΑΒΕΝΙΤΗΣ», τα «CARREFOUR» έχουν γιγαντωθεί εξαγοράζοντας μικρότερες αλυσίδες σούπερ μάρκετ, μέσα στην περίοδο της βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια εντάσσεται και η διαφωνία τμημάτων του εμπορικού κεφαλαίου, της ΕΣΕΕ και του ΣΕΛΠΕ, για την κυριακάτικη αργία. Ο ΣΕΛΠΕ απαιτεί να είναι ανοιχτά τα καταστήματα όλες τις μέρες, για να μπορεί να κινηθεί η αγορά, δηλαδή να πιέσει τις μικρές επιχειρήσεις να κλείσουν, ενώ από την άλλη η ΕΣΕΕ, μπροστά σε αυτόν το φόβο, μιλάει για το μεγάλο κόστος αν ισχύει το μέτρο για όλες τις Κυριακές, χωρίς φυσικά να εναντιώνεται συνολικά στο μέτρο αυτό.
Τα μέτρα αυτά, λοιπόν, επιτείνουν την τάση συγκέντρωσης και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η δήλωση του υπουργού Οικονομικών ότι πρέπει να γίνονται εξαγορές και συγχωνεύσεις και «οι επιχειρηματίες πρέπει να είναι ανοιχτόμυαλοι, να μην επιμένουν να κρατήσουν σώνει και καλά την επιχείρησή τους 100%». Αυτή τη διαδικασία θα βοηθήσουν όποια εργαλεία χρηματοδοτικά εμφανίζονται για τη μικρομεσαία επιχείρηση, αλλά και τα κονδύλια του ΕΣΠΑ.
Οι εργαζόμενοι του κλάδου
Επιπλέον, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του κλάδου δεν επωφελούνται σε τίποτα από τις υποσχέσεις της κυβέρνησης. Οι μειώσεις μισθών που είναι κατακόρυφες, οι απολύσεις και η απληρωσιά, η ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας και η εντατικοποίηση είναι τα πραγματικά επιτεύγματα της κυβερνητικής πολιτικής.
Ο κλάδος του Εμπορίου είναι ο δεύτερος κλάδος μετά τις Κατασκευές σε απώλειες θέσεων εργασίας. Μόνο τα έτη 2012-2013 η συνολική μείωση της απασχόλησης στον κλάδο έφτασε το 13% και τα όποια ευχολόγια για αντιμετώπιση της ανεργίας αποδεικνύονται θρασύτατα ψεύδη αμέσως κιόλας μετά την απόφαση για άνοιγμα των καταστημάτων όλες τις Κυριακές. Ερευνα του ΙΝΕΜΥ (Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών) φανερώνει πως το 95% των επιχειρήσεων δεν έχει σκοπό να προσλάβει νέους εργαζόμενους εξαιτίας αυτού του μέτρου.
Η κατάργηση της κυριακάτικης αργίας δεν αφορά μόνο τον κλάδο του Εμπορίου. Με αυτό συνδέεται και η πίεση για άνοιγμα των φαρμακαποθηκών τα Σάββατα. Επίσης ορισμένες εταιρείες τηλεφωνικής πώλησης απαιτούν από εργαζόμενους να δουλεύουν και τα Σάββατα, 6ήμερο χωρίς ρεπό. Ταυτόχρονα, το άνοιγμα των εμπορικών καταστημάτων την Κυριακή θα οδηγούσε σε κατάργηση του 75% προσαύξηση και του δεύτερου ρεπό μέσα στη βδομάδα και στον κλάδο του Επισιτισμού - Τουρισμού, παρόλο που παραδοσιακά οι εργαζόμενοι και τα μικρομάγαζα λειτουργούν τις Κυριακές χρόνια τώρα.
Μπροστά στην επίθεση των μονοπωλίων πρέπει να σφυρηλατηθεί η συμμαχία των αυτοαπασχολούμενων με τους εργαζόμενους του κλάδου. Η κυβερνητική πολιτική τσακίζει και τους δύο το ίδιο. Από το μέτρο της κατάργησης της κυριακάτικης αργίας θα επωφεληθούν τόσο τα μονοπώλια όσο και οι ίδιοι, από την άποψη των κερδών, του τζίρου, αλλά και της ποιότητας ζωής; Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους: Την ίδια ώρα που ο πλούτος αυξάνεται και μαζεύεται στα χέρια των μονοπωλίων, πολλοί μικροί έμποροι κλείνουν τις επιχειρήσεις τους, εξαθλιώνονται, αυξάνουν τα χρέη στις τράπεζες.
Τώρα οι αυτοαπασχολούμενοι μικροί έμποροι έχουν χρέος απέναντι στην ίδια τους τη ζωή να δυναμώσουν το συνδικαλιστικό τους κίνημα, όπως και οι εργαζόμενοι του κλάδου και να δράσουν από κοινού επιθετικά, διεκδικητικά και όχι αμυντικά και με μειωμένες τις απαιτήσεις τους. Χρειάζεται να διεκδικήσουν τη νομοθετική κατοχύρωση της κυριακάτικης αργίας, την υπογραφή κλαδικών συλλογικών συμβάσεων στα 920 ευρώ για τους μισθωτούς, να καταργηθούν οι διατάξεις που απελευθερώνουν τα ωράρια και να μην ξεπερνά η λειτουργία των καταστημάτων τις 48 ώρες εβδομαδιαίως, 5ήμερο - 8ωρο - 40ωρο με μόνιμη και σταθερή εργασία.
Η κοινή δράση και η οικοδόμηση της συμμαχίας τους σε αντιμονοπωλιακή - αντικαπιταλιστική κατεύθυνση είναι η μοναδική λύση για την αντιμετώπιση της επίθεσης που δέχονται και οι δύο.
Της Αιμιλίας ΒΑΜΒΑΚΙΔΟΥ*
*Η Αιμιλία Βαμβακίδου είναι μέλος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ
