Συχνά τίθεται το ερώτημα: Είναι δυνατόν σήμερα, μετά την καταστροφή που συντελέστηκε από την κρίση, με διαλυμένη την οικονομία, να διεκδικεί το κίνημα την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών; Πώς θα γίνει αυτό, από τη στιγμή που η οικονομία έχει βουλιάξει και το κράτος δεν έχει μία;
Το πραγματικό δίλημμα είναι αν ο λαός θα δεχτεί να πληρώσει την καπιταλιστική ανάπτυξη, με τον ίδιο τρόπο που πλήρωσε την κρίση. 'Η αν θα επιλέξει με την πάλη του να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για τον άλλο δρόμο ανάπτυξης, όπου η οικονομία θα υπηρετεί την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.
Δεν μιλάμε, βέβαια, για ένα δρόμο χωρίς θυσίες. Είναι όμως θυσίες που θα πιάσουν τόπο, σε αντίθεση με αυτές που επιβάλλονται για να γεμίσουν τα κρατικά ταμεία και να ανακάμψουν τα μονοπώλια, με την αυταπάτη ότι έτσι θα βελτιωθεί και η ζωή του λαού. Το ακριβώς αντίθετο θα συμβεί. Η ανάπτυξη με αυτούς τους όρους, προϋποθέτει μεγαλύτερη φτώχεια για τα λαϊκά στρώματα και περιέχει τον «σπόρο» της επόμενης κρίσης.
Αλλωστε, αν κάτι έδειξε η κρίση, είναι τα όρια του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που έχει σαπίσει και εμποδίζει την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών. Αυτές όμως, δεν καθορίζονται από το αν μια οικονομία είναι σε ανάπτυξη ή κρίση, αλλά από το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Στον καπιταλισμό το τι, πόσο και πού θα παραχθεί, πού θα στραφεί η επιστημονική έρευνα και πώς τα επιτεύγματά της θα ενσωματωθούν στην παραγωγή, έχουν για κριτήριο το κέρδος των μονοπωλίων και όχι την ικανοποίηση των διευρυμένων λαϊκών αναγκών. Η επιλογή αυτή, όπως είπαμε, δεν εξαρτάται από το αν η οικονομία είναι σε ανάπτυξη ή κρίση.
«Φρένο» στις πραγματικές δυνατότητες
Ας δούμε ένα παράδειγμα: Στην κρίση καταστράφηκαν και εργοστάσια. Αυτό δε σημαίνει ότι τα προϊόντα που παρήγαγαν έγιναν ξαφνικά άχρηστα για το λαό. Απλά, δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό. Αλλωστε, κρίση σημαίνει καταστροφή κεφαλαίου και αναπόφευκτα καταπίνει και κάποιους από τους καπιταλιστές.
Το γεγονός, όμως, ότι χάθηκε μια παραγωγική επιχείρηση, δεν σημαίνει ότι εξαλείφθηκε η αναγκαιότητα να παράγεται το συγκεκριμένο προϊόν. Ούτε σημαίνει ότι μαζί με την επιχείρηση χάθηκε η τεχνογνωσία του εργατικού δυναμικού ή ότι υποχώρησε συνολικά το επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων.
Αλλωστε, ακόμα και σε συνθήκες ανάπτυξης, οι καπιταλιστές δε διστάζουν μέχρι και να βάλουν λουκέτο στις επιχειρήσεις τους, όταν δεν αποδίδουν το προσδοκώμενο κέρδος ή να αποσύρουν τα κεφάλαια από τομείς που δεν είναι κερδοφόροι.
Το επιχείρημα αυτό απαντάει και σε εκείνους που μιλάνε περί «αποβιομηχάνισης», ζητώντας από το λαό να κάνει σκόντο στις διεκδικήσεις του, επειδή με την κρίση καταστράφηκε η «παραγωγική βάση» της χώρας και η ανασυγκρότησή της δεν μπορεί να γίνει χωρίς «κοινωνική ειρήνη» και συμμαχία με το κεφάλαιο.
Στην πραγματικότητα, το καπιταλιστικό κέρδος είναι αυτό που φρενάρει τις δυνατότητες ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στο μέτρο που αυτές θα μπορούσαν να αναπτυχθούν. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η μεγάλη έφοδος στα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα ξεκίνησε σε περιόδους ανάπτυξης και φυσικά εντάθηκε στην περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης.
Το «κλειδί» στις σχέσεις παραγωγής
Επομένως, το πρόβλημα για την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών δε βρίσκεται στο «ανάπτυξη ή κρίση», αλλά στο ποιος έχει στα χέρια του τα μέσα παραγωγής, ποιες είναι οι σχέσεις παραγωγής, ποιος έχει την εξουσία και διευθύνει την οργάνωση της οικονομίας.
Στον καπιταλισμό δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν οι διευρυμένες ανάγκες του λαού. Η εποχή, που ο καπιταλισμός έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Αναπόφευκτα, όσο ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής παραμένει κυρίαρχος, θα μεγαλώνει η απόσταση ανάμεσα σ' αυτό που ζει η εργατική - λαϊκή οικογένεια και στις δυνατότητες που αντικειμενικά υπάρχουν σήμερα για να ευημερήσει.
Ετσι εξηγείται, για παράδειγμα, το γεγονός ότι η παραγωγικότητα της εργασίας έχει εκτοξευτεί στην εποχή μας, αλλά αυτό που συζητιέται είναι η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και όχι η μείωσή τους. Οτι η τεχνολογία στην ιατρική έχει κάνει άλματα, άλλα οι καρκινοπαθείς χρειάζεται να περιμένουν μήνες για να κάνουν μια ακτινοθεραπεία, με μοιραίες συνέπειες ακόμα και για τη ζωή τους.
Οτι χιλιάδες παιδιά από λαϊκές οικογένειες είναι άνεργα, παρά το γεγονός ότι μορφώθηκαν και ειδικεύτηκαν σε αντικείμενα χρήσιμα και αναγκαία, όπως ένας πολιτικός μηχανικός στα αντιπλημμυρικά έργα, ή ένας κτηνίατρος, που θα μπορούσε να αποτελέσει στήριγμα στην ανάπτυξη της κτηνοτροφίας.
Τι κίνημα χρειάζεται;
Για να παραμερίσει οτιδήποτε εμποδίζει την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, δεν μπορεί το κίνημα να εξαντλείται σε οικονομικές διεκδικήσεις, στα όρια μάλιστα που βάζει η καπιταλιστική κερδοφορία. Ούτε είναι αρκετό τα όποια πολιτικά αιτήματα να στοχοποιούν τη μια ή την άλλη κυβέρνηση, πολύ περισσότερο να στοιχίζεται το κίνημα πίσω από διαφορετικές πολιτικές διαχείρισης, να ταυτίζεται με το ένα ή το άλλο τμήμα της αστικής τάξης.
Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι κίνημα που θα αμφισβητεί την κερδοφορία του κεφαλαίου, θα συγκρούεται με την εργοδοσία και το κράτος της, διεκδικώντας την ανάκτηση των απωλειών, το ξήλωμα του αντεργατικού - αντιλαϊκού πλαισίου και την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών.
Απ' αυτή τη σκοπιά, είναι κρίσιμο να αποκαλύπτεται στους εργαζόμενους ποια συμφέροντα συγκρούονται στην οικονομία γενικά και ειδικότερα σε κάθε κλάδο, να υπονομεύεται η προπαγάνδα του καπιταλιστικού μονόδρομου, να πείθονται ολοένα και περισσότεροι ότι υπάρχει εναλλακτικός δρόμος για τους εργαζόμενους και το λαό.
Οσο προχωράει η ανασύνταξη του κινήματος και στεριώνει η λαϊκή συμμαχία, όσο ενισχύονται τα αντικαπιταλιστικά - αντιμονοπωλιακά χαρακτηριστικά των αγώνων, τόσο θα δυναμώνουν οι προϋποθέσεις για την απόσπαση ακόμα και των ελάχιστων κατακτήσεων. Κάθε άλλος δρόμος, σε όλες τις παραλλαγές, οδηγεί στην ενσωμάτωση και στον αφοπλισμό του κινήματος, εγγυάται μόνο την ήττα για την εργατική τάξη και τους συμμάχους της.
