Το κοινωνικό πρόβλημα των ναρκωτικών γνωρίζει μεγάλη εξάπλωση σε όλο και μικρότερες ηλικίες. Ετσι, ένα από τα τέσσερα θέματα του 2ου Πανελλαδικού Μαθητικού Διαγωνισμού Συλλογικής Ερευνητικής Εργασίας της ΚΝΕ και του «Οδηγητή» είναι ακριβώς το θέμα των ναρκωτικών.
Οπως έδειξαν οι συμμετοχές μαθητικών ομάδων στο διαγωνισμό και οι περιλήψεις των εργασιών τους που έχουν στείλει στην ΚΝΕ, το θέμα των ναρκωτικών ήταν το πιο δημοφιλές από όλα τα άλλα θέματα του διαγωνισμού και το επέλεξε σχεδόν διπλάσιος αριθμός μαθητικών ομάδων απ' ό,τι τα άλλα θέματα. Και αυτό από μόνο του κάτι λέει για την ανάγκη των μαθητών να μελετήσουν, να μάθουν, να θωρακιστούν απέναντι στο πρόβλημα.
Ο «Ριζοσπάστης» σήμερα ολοκληρώνει αυτό το πρώτο αφιέρωμα στον Πανελλαδικό Διαγωνισμό, ξεφυλλίζοντας τις περιλήψεις των εργασιών των μαθητικών ομάδων που επέλεξαν το θέμα των ναρκωτικών.
Ζουν το πρόβλημα δίπλα τους
Η εξάπλωση του φαινομένου σε σχολεία και γειτονιές ανησυχεί τους μαθητές. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια των ίδιων των μαθητικών ομάδων που εξηγούν γιατί επέλεξαν αυτό το θέμα:
«Είναι πολύ άσχημο να βλέπουμε νέους ανθρώπους να ζητιανεύουν και να αργοπεθαίνουν στους δρόμους. Δεν είναι αυτή η λύση».
«Είναι το θέμα που μας προκαλεί πιο πολύ να το ψάξουμε και να μάθουμε από την εργασία».
«Δεν υπάρχουν μέτρα προφύλαξης των νέων από τα ναρκωτικά και αν υπάρχουν σίγουρα δεν τηρούνται».
«Συνέχεια, πλέον, με τις παρέες μας αλλά και στο σχολείο, γίνονται κουβέντες για τα ναρκωτικά, όπως, για παράδειγμα, αν υπάρχουν "σκληρά" ή "μαλακά" ή η άποψη που ακούμε ότι η χρήση τους μια στο τόσο δεν κάνει κακό και δεν είναι εξάρτηση».
«Διαλέξαμε αυτό το θέμα, γιατί είναι ένα βασικό πρόβλημα των νέων σήμερα και ειδικά στα ΕΠΑΛ η κατάσταση είναι πολύ άσχημη. Αρκετοί συμμαθητές μας, είτε παίρνουν ναρκωτικά, είτε έχουν δοκιμάσει έστω μία φορά. Πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι μαγκιά ή ότι το κάνουν για να μη σκέφτονται τα προβλήματά τους και άλλοι λένε ότι ο καθένας έχει δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει με τον εαυτό του και την υγεία του».
«Ειδικά στα ΕΠΑΛ η χρήση τους πλέον είναι μια καθημερινή συνήθεια», λέει μια ομάδα, και μια άλλη συμπληρώνει: «Στο σχολείο μας τα περισσότερα παιδιά κάνουν χρήση ενώ πάρα πολλά παιδιά δείχνουν ανοχή».
«Θέλουμε να μη μείνουμε αδρανείς. Θέλουμε να μην εγκλωβιστούμε στην εγκληματική λογική της συνήθειας και της απάθειας, η οποία λέει, ναρκομανείς υπάρχουνε, τι μπορούμε να κάνουμε;».
Σκύβουν πάνω σε πλευρές του φαινομένου
Οι περισσότερες ομάδες εντοπίζουν τα ναρκωτικά ως μέσο φυγής από την πραγματικότητα και σημειώνουν τις συνέπειες στους χρήστες, που καταλήγουν να ζουν μόνο για την ουσία: «Θέλουμε να δείξουμε πώς χρησιμοποιούνται και πλασάρονται ως μέσο φυγής από την πραγματικότητα. Επίσης, σκοπός μας είναι να προβάλουμε την αδρανοποίηση των χρηστών μπροστά στα κοινωνικά προβλήματα που αφορούν άμεσα την ίδια τους τη ζωή», λέει μια ομάδα, και συμπυκνώνει τον κοινό προβληματισμό των περισσότερων ομάδων.
Πολλοί μαθητές στις εργασίες τους ψάχνουν ιστορικά στοιχεία για την εμφάνιση του φαινομένου, όπως και στοιχεία για την εξάπλωσή του. Ιδιαίτερα φαίνεται να προβληματίζει τις ομάδες το θέμα του διαχωρισμού δήθεν «μαλακών» και «σκληρών» ναρκωτικών, ενώ κάποιες ομάδες ψάχνουν παραπάνω κάποιες πλευρές, όπως η πολιτική της ΕΕ (που όπως λέει μια ομάδα «αντιμετωπίζει τους εξαρτημένους με κροκοδείλια δάκρυα αφού μιλάει για αποποινικοποίηση. Δεν θέλουν να βοηθήσουν όσους έχουν εξαρτηθεί, αντίθετα προσπαθούν να αποχαυνώσουν ώστε να μην υπάρχει νέος ή νέα να αντισταθεί») ή το θέμα των προτύπων που προβάλλονται και πώς αυτά επιδρούν (λέει μια ομάδα ότι στην εργασία της «θα αναφέρονται μεγάλα και σημαντικά ονόματα στο χώρο της μουσικής, του θεάτρου, της τηλεόρασης και του αθλητισμού, τα οποία βρήκαν τραγικό και άδικο θάνατο, μην μπορώντας να ξεφύγουν από τα κοφτερά δόντια των εξαρτησιογόνων αυτών ουσιών»).
Κάποιες άλλες ομάδες επικεντρώνονται στα αναβολικά, που είναι μια ειδική κατηγορία ουσιών που πλασάρεται επικίνδυνα σε νέους που ασχολούνται συστηματικά με τον αθλητισμό. Λένε χαρακτηριστικά ορισμένες ομάδες:
«Σήμερα η δυνατότητά μας να αθληθούμε εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από την τσέπη μας, ο ελεύθερος χρόνος συνεχώς μειώνεται, ενώ οι δημόσιες αθλητικές υποδομές και ελεύθεροι χώροι απαξιώνονται και χαρίζονται σε ομάδες - επιχειρήσεις (...) Τα τελευταία χρόνια φαίνεται ότι το φαινόμενο της χρήσης αναβολικών έχει πάρει μαζικά χαρακτηριστικά, με δεκάδες κυκλώματα να δρουν και να εμπορεύονται τέτοιες ουσίες κάνοντας μπίζνες και βγάζοντας τεράστια κέρδη, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων νέων και πουλώντας αυταπάτες».
«Διαλέξαμε αυτό το θέμα γιατί 2 παιδιά από την ομάδα παίζουν σε ομάδα βόλεϊ και το θέμα αυτό έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Προβάλλεται πολλές φορές ως απαραίτητο για το νέο αθλητή να χρησιμοποιεί τέτοιες ουσίες για να συνεχίσει στον πρωταθλητισμό, κάτι που έχει τεράστιες επιπτώσεις στην υγεία και τη διαμόρφωση του χαρακτήρα του νέου αθλητή».
Με δημιουργικότητα και φαντασία στις μορφές
Η συντριπτική πλειοψηφία των ομάδων δηλώνει ότι θα αξιοποιήσει στην εργασία της τη μορφή του ερωτηματολογίου, με το οποίο θα απευθυνθούν στους συμμαθητές τους, συγκεντρώνοντας τις απόψεις τους και τα ιδεολογήματα που κυκλοφορούν. Πάρα πολλές είναι οι ομάδες που παίρνουν συνεντεύξεις από εργαζόμενους και μέλη θεραπευτικών προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ, από εκπροσώπους του ΕΣΥΝ, από ανθρώπους που έχουν ζήσει το πρόβλημα στην οικογένειά τους κ.ο.κ.
Παράλληλα, όμως, προκειμένου να μιλήσουν για το πρόβλημα φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους μαθητές η μορφή της ταινίας μικρού μήκους ή του θεάτρου και πολλές ομάδες έγιναν για τις ανάγκες του διαγωνισμού σεναριογράφοι:
«Ο μαθητής κάθεται και καπνίζει χόρτο. Τα παιδιά στο σχολείο τον αποφεύγουν ενώ η κοπέλα που του αρέσει δεν του μιλάει. Ενας συμμαθητής του τον ρωτάει γιατί. Αφηγείται την άθλια κατάσταση που ζει καθημερινά σπίτι του και θεωρεί πως τα ναρκωτικά είναι τρόπος διαφυγής. Ο συμμαθητής εξηγεί πως ζει μια παρόμοια κατάσταση, αλλά γι' αυτόν διαφυγή είναι να μην καταστρέψει τη ζωή του αλλά να παλέψει για να την αλλάξει»!
«Μία μητέρα μόνη της προσπαθεί να αναθρέψει το παιδί της με τον καλύτερο τρόπο καθώς ο άντρας της έχει "φύγει" από τη ζωή. Ομως, το παιδί αγανακτισμένο από όλη αυτή την κατάσταση που επικρατεί διαφεύγει στα ναρκωτικά, επηρεασμένος από τους φίλους του, που τα παρουσιάζουν ως "απλά τσιγαράκια". Στην ιστορία όμως εμφανίζεται μια κοπέλα που μαθαίνει ότι ο φίλος της έχει μπλέξει στα ναρκωτικά και προσπαθεί να τον οδηγήσει σε διάφορες διεξόδους. Θα τα καταφέρει άραγε;».
«Μία παρέα μαθητών μαθαίνει ότι ένας φίλος τους καπνίζει μπάφο και θέλουν να το εξακριβώσουν ρωτώντας τον. Οταν ο φίλος τους απαντάει πως οι φήμες ισχύουν και τους συμπεριφέρεται άσχημα, η παρέα απομακρύνεται από τον φίλο μέχρι που...».
Ακόμα, δεν είναι λίγες οι ομάδες που εμπνέονται να γράψουν τα δικά τους ποιήματα, αλλά και τραγούδια για το θέμα, «γιατί πιστεύουμε ότι η μουσική είναι ένας πολύ δημιουργικός τρόπος να περάσουμε και στους υπόλοιπους μαθητές τα δικά μας μηνύματα και να καταδικάσουμε όλα τα ναρκωτικά», ενώ άλλες ομάδες συνδυάζοντας την εικόνα με τη μουσική ετοιμάζουν βίντεο κλιπ: «Ενα παιδί απ' την ομάδα μας θα γράψει το τραγούδι, άλλος το σενάριο, άλλος θα πρωταγωνιστήσει και άλλος θα αναλάβει το μοντάζ».
Βέβαια, δε λείπουν οι ιδέες για σκίτσα, γκράφιτι, παρουσιάσεις power point, αλλά και μια ιδέα για «μια δισέλιδη εφημερίδα (να μπορεί να γίνει και εφημερίδα τοίχου) με αυτό το θέμα γιατί θέλουμε να φτάσει πλατιά σ' όλα τα παιδιά στο σχολείο μας».
Αφορμή για παρέμβαση και δράση
Εχουν ξεκάθαρο εξάλλου στο μυαλό τους ότι τις εργασίες δεν τις κάνουν μόνο για να διεκδικήσουν ένα έπαθλο στο διαγωνισμό, αλλά για να εξοπλιστούν και να παρέμβουν με αυτές στους συμμαθητές τους, αλλά και σε φορείς «με τη συνεργασία αθλητικών σωματείων και σωματείων εργαζομένων π.χ. δήμου, οικοδόμων, νοσοκομείου, ΕΛΜΕ», όπως λέει μια ομάδα, και μια άλλη σημειώνει: «Πιστεύουμε πως θα ήταν καλό να συνεργαστούμε με το 15μελές του σχολείου μας ώστε να γίνει κάποια ενημέρωση από κάποιον ειδικό στους μαθητές του σχολείου μας, π.χ. να κάνουμε εκδήλωση με καλεσμένο το ΕΣΥΝ».
Σε κάθε περίπτωση, οι μαθητές που συμμετέχουν στο διαγωνισμό είναι αποφασισμένοι να μη συμβιβαστούν με το πρόβλημα αλλά να φωτίσουν τη διέξοδο:
«Θυμώσαμε με αυτό το φαινόμενο και με πείσμα αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα γιατί αποφασίσαμε πως στο χώρο δράσης μας θέλουμε καθαρά μυαλά».
«Ελπίζουμε με αυτή την εργασία να βοηθήσουμε κι εμείς κάθε εργατόπαιδο να προβληματιστεί πάνω στα ναρκωτικά και να διαλέξει να πει όχι στο θάνατο και ναι στη ζωή και στον αγώνα για ένα καλύτερο μέλλον - αυτό που μας αξίζει».
