Το βάρος της ασφάλισης θα επωμίζονται διπλά και τριπλά οι ασφαλισμένοι χωρίς καμιά εγγύηση για το αν και πόση σύνταξη θα πάρουν
Οι νέες αντιασφαλιστικές ρυθμίσεις, που ουσιαστικά προανήγγειλε το προσχέδιο της μελέτης του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ, το σύνολο της μελέτης αναμένεται να ανακοινωθεί εντός των ημερών), αποτελούν συνέχεια των προηγούμενων νομοθετικών παρεμβάσεων. Ολες τείνουν στην υλοποίηση του βασικού στόχου, τον οποίο έχουν συνδιαμορφώσει οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών της ΕΕ, δηλαδή της σταδιακής απόσυρσης του κράτους από τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος, της παράλληλης μείωσης των εργοδοτικών εισφορών και της ανάληψης του συνόλου των βαρών της ασφάλισης από τους εργαζόμενους, με την ταυτόχρονη πριμοδότηση των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης, ανοίγοντας πεδίο κερδοφορίας και σε αυτόν τον τομέα για τα μονοπώλια του κλάδου.
Αυτά επιβεβαιώνουν οι δηλώσεις στελεχών της κυβέρνησης πριν λίγες μέρες. Ηδη από τα μέσα Ιούλη ο υπουργός Εργασίας, Γ. Βρούτσης, αναφερόμενος στις επερχόμενες αλλαγές, ισχυριζόταν: «Για πολλά χρόνια συντηρούσαμε ένα κατακερματισμένο σύστημα ασφάλισης πολλών ταχυτήτων, δαπανηρό και, κυρίως, άδικο και αναποτελεσματικό. Στο νέο ασφαλιστικό χάρτη που προετοιμάζουμε μεθοδικά, όλα αλλάζουν για πάντα. Στην παρουσίαση της μελέτης που εκπονείται από το ΚΕΠΕ θα αποδειχτεί ότι οι λύσεις ήταν μπροστά μας, αλλά είτε δεν τις βλέπαμε είτε - ακόμη χειρότερα - δε θέλαμε ή δεν τολμούσαμε να τις δούμε». Προανήγγειλε, δηλαδή, την έκθεση σκοπιμότητας του ΚΕΠΕ που θα χρησιμοποιηθεί ως άλλοθι για την κατεδάφιση και όσων δικαιωμάτων έχουν απομείνει όρθια.
Ακόμα πιο αποκαλυπτική ήταν η τοποθέτηση του υφυπουργού Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας, Γ. Γιακουμάτου, για το ζήτημα των συντάξεων, στη Βουλή, την 1η Αυγούστου. Συγκεκριμένα δήλωνε: «Τι λέει το πρόγραμμα της ΝΔ και ποια είναι η πρόταση της κυβέρνησης; Τρεις πυλώνες είναι της Κοινωνικής Ασφάλισης. Ο πρώτος είναι η κύρια σύνταξη, που το κράτος εγγυάται μια εθνική σύνταξη για όλους τους Ελληνες (σ.σ. αναφέρεται στο προνοιακό τμήμα της σύνταξης που εκτιμάται ότι θα είναι 360 ευρώ). Δεύτερος πυλώνας, που το λέει και όλη η Ευρώπη, είναι η ανταποδοτική σύνταξη, όπως είναι σήμερα τα επικουρικά επαγγελματικά ταμεία και τρίτον η ιδιωτική ασφάλιση με άλλους όρους και προδιαγραφές».
Λόγια απλά. Το κράτος θα δίνει πενταροδεκάρες για τον πρώτο πυλώνα και ο ασφαλισμένος θα είναι αναγκασμένος να ασφαλιστεί - αν έχει τη δυνατότητα - σε επαγγελματικά ταμεία και ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Δηλαδή να πληρώσει, δύο και τρεις φορές, για τη σύνταξη που θα πάρει, αν θα την πάρει, καθώς είναι γνωστό ότι τόσο τα επαγγελματικά όσο και τα ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης λειτουργούν κεφαλαιοποιητικά και οι αποδόσεις μπορεί να είναι και αρνητικές. Να μη δώσουν καν σύνταξη.
Οι στρατηγικές κατευθύνσεις σε επίπεδο ΕΕ
Πέρα από τις δηλώσεις πολιτικών εκπροσώπων του κεφαλαίου, που έρχονται και παρέρχονται, ο στόχος των αντιασφαλιστικών ρυθμίσεων είναι ξεκάθαρα διατυπωμένος στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Ενωσης που παρουσιάστηκε το Φλεβάρη του 2012, τη «Λευκή Βίβλο» για τις συντάξεις που φέρει τον παραπλανητικό τίτλο «Ατζέντα για επαρκείς και βιώσιμες συντάξεις».
Για την ΕΕ «η βιωσιμότητα και η επάρκεια των συνταξιοδοτικών συστημάτων εξαρτάται από το βαθμό στον οποίο θα υποστηρίζονται από τις εισφορές, τους φόρους και την αποταμίευση εκ μέρους των ατόμων που βρίσκονται στην αγορά εργασίας». Εδώ λέει ότι τα συνταξιοδοτικά συστήματα εξαρτώνται σχεδόν αποκλειστικά από τους ίδιους τους ασφαλισμένους. Από τις εισφορές που δίνουν, τους φόρους που πληρώνουν, την αποταμίευση που κάνουν. Το μεγάλο κεφάλαιο, που απομυζά τον πλούτο που παράγουν οι εργαζόμενοι, δε φαίνεται πουθενά. Ούτε το αστικό κράτος που λεηλατεί ό,τι απομένει από το λαϊκό εισόδημα για να το δώσει με διάφορους τρόπους στο κεφάλαιο. Και αφού οι μόνοι που μένουν να χρηματοδοτούν το συνταξιοδοτικό σύστημα είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, αμέσως μετά γίνεται καθαρό ότι το δικαίωμα στη σύνταξη και στις κοινωνικοασφαλιστικές παροχές (Υγεία, Πρόνοια κ.λπ.), είναι ατομική υπόθεση κάθε εργαζόμενου. «Οι ρυθμίσεις χρηματοδότησης (...) πρέπει να καθορίζονται κατά τρόπον ώστε να επιτυγχάνεται μια ισόρροπη σχέση μεταξύ των εισφορών και των δικαιωμάτων»!
Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται η «αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης». Μέσα για αυτό αποτελούν: Η μείωση των ποσοστών αναπλήρωσης και «ο περιορισμός της πρόσβασης σε συστήματα πρόωρης συνταξιοδότησης και άλλες οδούς πρόωρης εξόδου από την εργασία» και «η εξίσωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης ανδρών και γυναικών». Ιδιαίτερα για τα Βαρέα και Ανθυγιεινά Επαγγέλματα προτείνεται οι εργαζόμενοι αντί να συνταξιοδοτούνται να τους «προσφέρονται εναλλακτικές λύσεις (...) όπως είναι η εργασιακή κινητικότητα» (ανάλογα μέτρα περιγράφονται και στη μελέτη του ΚΕΠΕ).
Οι θέσεις που διατυπώνονται κάνουν σαφές ότι στόχος είναι η διαμόρφωση ενός κατ' όνομα μόνον «δημόσιου» ασφαλιστικού συστήματος που θα δίνει μια ελάχιστη σύνταξη πτωχοκομείου. Από εκεί και πέρα το βάρος πέφτει στην επικουρική - επαγγελματική σύνταξη, για την οποία η ΕΕ θεωρεί πως αποτελεί προϊόν κεφαλαιοποιητικών συστημάτων, επενδύσεων, αποταμιεύσεων κ.ά. Γι' αυτού του είδους τη «σύνταξη» επισημαίνει πως «πρέπει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στη διασφάλιση της μελλοντικής επάρκειας των συντάξεων» και σε άλλο σημείο ότι «τα άτομα στο μέλλον θα πρέπει να εξαρτώνται περισσότερο από την επικουρική συνταξιοδοτική αποταμίευση».
Η πηγή χρηματοδότησης των επικουρικών συντάξεων, όπως αναφέρεται σε μια υποσημείωση του κειμένου, «περιλαμβάνει επαγγελματικές και προσωπικές συντάξεις, ασφάλειες ζωής και άλλες μορφές συσσώρευσης περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου μετά τη συνταξιοδότηση. Επιπλέον, υπάρχουν μέσα (π.χ. αντίστροφα ενυπόθηκα δάνεια) που επιτρέπουν τη μετατροπή των περιουσιακών στοιχείων (γενικά, της κατοικίας) σε πρόσθετο εισόδημα συνταξιοδότησης». Η ΕΕ αναγγέλλει την κυριαρχία των ιδιωτικών συστημάτων ασφάλισης, που μόνο συνταξιοδοτικά δεν είναι. Ουσιαστικά, είναι χρηματοπιστωτικά προϊόντα που τζογάρουν τις εισφορές των ασφαλισμένων, οι οποίοι ξέρουν τι θα πληρώσουν (καθορισμένων εισφορών), αλλά δεν ξέρουν τι θα πάρουν (μη καθορισμένων παροχών), αφού είναι ευάλωτα σε κάθε διακύμανση των καπιταλιστικών οικονομιών και είναι πολύ πιθανόν να έχουν και μηδενική απόδοση ή και απώλειες από τις εισφορές που «επενδύθηκαν».
Χαρακτηριστικό είναι ότι επιχαίρει καθώς «κατά την τελευταία δεκαετία σημειώθηκε σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών συστημάτων. (...) όπως η μετατόπιση από συστήματα καθορισμένων παροχών σε συστήματα καθορισμένων εισφορών ή η ίδρυση υποχρεωτικών κεφαλαιοποιητικών πυλώνων». Ετσι, βρήκαν έναν ακόμη τρόπο για να χρησιμοποιούν τις εισφορές ως κεφάλαιο, που αν για τον οποιονδήποτε λόγο καταστραφεί, καταστρέφεται και το Ταμείο, επομένως χάνονται οι συντάξεις και ας έχουν δοθεί οι εισφορές.
Τα επαγγελματικά ταμεία στην Ελλάδα
Σάρκα και οστά στη νέα έννοια που δίνει η ΕΕ στην επικουρική ασφάλιση δίνουν στην Ελλάδα τα επαγγελματικά ταμεία (ΤΕΑ). Η δημιουργία τους προβλέπεται από το νόμο 3029/2002 που ψήφισε το ΠΑΣΟΚ. Τα ΤΕΑ ιδρύονται ως Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου και χρηματοδοτούνται από τους εργαζόμενους και τους εργοδότες, δηλαδή ουσιαστικά από τους εργαζόμενους. Μπορούν να ιδρυθούν ανά επιχείρηση, ανά κλάδο ή κλάδους εργαζομένων και απαιτούνται τουλάχιστον 100 άτομα.
Το πιο σημαντικό είναι ότι τα ΤΕΑ είναι φορείς συγκεκριμένων εισφορών και όχι παροχών. Δηλαδή, σε αντίθεση με τη δημόσια ασφάλιση, το μέλος του ΤΕΑ δε γνωρίζει, ούτε κανείς εγγυάται τι θα πάρει όταν συνταξιοδοτηθεί. Για κάθε εργαζόμενο υπάρχει ατομικός λογαριασμός και βασίζεται στην κεφαλαιοποίηση των εισφορών του καθενός. Ετσι μεταξύ των μελών δεν υπάρχει καμιά αλληλεγγύη.
Μέχρι στιγμής, δέκα χρόνια μετά τη νομική θεσμοθέτησή τους, έχουν συγκροτηθεί μόνο λίγα τέτοια ταμεία και τα μέλη τους δεν ξεπερνούν τις μερικές δεκάδες χιλιάδες. Γι' αυτό και σήμερα η κυβέρνηση παίρνει μέτρα με βάση τις κατευθύνσεις της «Λευκής Βίβλου» με στόχο τη γενίκευσή τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τον τρόπο λειτουργίας των ΤΕΑ αποτελεί η λειτουργία του Ταμείου Επαγγελματικής Ασφάλισης Υπαλλήλων Φαρμακευτικών Εργασιών (ΤΕΑΥΦΕ), το οποίο από επικουρικό έγινε Επαγγελματικό το Μάρτη του 2013. Στη μετατροπή πρωτοστάτησαν οι δυνάμεις ΠΑΣΚΕ - ΔΑΚΕ - «Αυτόνομη Παρέμβαση» που πλειοψηφούν στη διοίκηση της Ομοσπονδίας Ιατρικών Επισκεπτών και μετά τη μετατροπή συμμετέχουν στη διοίκηση του Ταμείου. Προηγήθηκε η σύνταξη αναλογιστικής μελέτης, όπως προβλέπει ο νόμος.
Να, τι έλεγε η Ομοσπονδία αυτή, πανηγυρίζοντας για τη μετατροπή του ΤΕΑΥΦΕ σε Επαγγελματικό Ταμείο: «Το ΤΕΑΥΦΕ το ξαναπαίρνουν στα χέρια τους αυτοί που το έφτιαξαν, οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες. Το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Το ΤΕΑΥΦΕ ξαναγεννιέται»! Ομως τα πραγματικά «πανηγύρια» άρχισαν αμέσως μετά:
- Το Μάη του 2013 η διοίκηση του Ταμείου ανακοίνωσε ότι δεν καλύπτει το κόστος των κατασκηνώσεων για τα παιδιά των ασφαλισμένων. Οπως σημείωνε, «η δαπάνη αυτή πρέπει να βαρύνει το χρήστη των παρεχόμενων υπηρεσιών αποκλειστικά και μόνο, η παροχή αυτή καθίσταται αδύνατη. Για να καλυφθεί μια τέτοια δαπάνη, θα πρέπει ή να μειωθούν οι συντάξεις κατά 2% ή να αυξηθούν αντίστοιχα οι ασφαλιστικές εισφορές»!
- Τον Οκτώβρη του 2013 ανακοίνωσε αναδρομική μείωση (από το Μάρτη του 2013) στις συντάξεις τουλάχιστον 20%! Σύμφωνα με τη διοίκηση, η μέση σύνταξη του ΤΕΑΥΦΕ θα πρέπει φτάσει τα επόμενα χρόνια στα 140 ευρώ, προκειμένου «να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του Ταμείου, να αντεπεξέλθει στις υποχρεώσεις και τα συσσωρευμένα ελλείμματα, τα οποία κληρονόμησε και να πάρουν σύνταξη οι σημερινοί και οι μελλοντικοί ασφαλισμένοι»!
Αποκαλυπτικά για τα ΤΕΑ είναι και τα στοιχεία του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με τα οποία το 2008 τα Ταμεία αυτά είχαν σε παγκόσμιο επίπεδο απώλειες που άγγιξαν τα 9 τρισ. δολάρια! Υπολογίζεται πως τότε χάθηκε τουλάχιστον το 25% της περιουσίας τους, η οποία προερχόταν από τις εισφορές εκατομμυρίων εργαζομένων.
