Αποσπάσματα από την ομιλία της Ελένης Μπέλλου, μέλους του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, στην εκδήλωση που οργάνωσε η ΤΟ Εμπορίου - Υπηρεσιών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ, με αφορμή την 8η Μάρτη, την περασμένη Κυριακή
Κάνουμε μια συζήτηση για το πώς δουλεύει το Κόμμα ειδικά στο γυναικείο δυναμικό, ώστε να δούμε τα θετικά και τις αδυναμίες. Κάνουμε μια συζήτηση για να βελτιώσουμε την ιδεολογική - πολιτική και μαζική μας παρέμβαση στις γυναίκες με ταξικά χαρακτηριστικά. Είναι αφορμή η 8η Μάρτη. Στη θέληση του Κόμματος δεν είναι να κάνουμε τέτοια δουλειά μια φορά το χρόνο. Στη θέληση του Κόμματος είναι η ιδεολογική, πολιτική και μαζική δουλειά, εξειδικευμένη στις γυναίκες, να γίνεται όλο το χρόνο. Εδώ δεν μπορούμε να πούμε ότι τα έχουμε καταφέρει μέχρι στιγμής. Γιατί χρειάζεται εξειδικευμένη δουλειά στις γυναίκες, είτε πρόκειται για την ιδεολογική - πολιτική μας παρέμβαση, είτε για το περιεχόμενο της συνδικαλιστικής μας παρέμβασης και δράσης, μέσα από τα σωματεία. Το Κόμμα έχει μεγάλη Ιστορία και αξίζει να τη γνωρίσουμε, πηγαίνοντας προς τα 100 χρόνια του. Εχει μεγάλη πείρα σχετικά με το πώς απευθύνθηκε, δούλεψε, επεξεργάστηκε πολιτικά, μαζικά αιτήματα για τις εργάτριες, για τις αυτοαπασχολούμενες, για τις άτυπα εργάτριες, όπως ήταν οι υπηρέτριες ή οι γυναίκες που δουλεύανε φασόν. Εχει πείρα και παρέμβαση συγκεκριμένη, που όμως δεν έχει περάσει στην καθημερινή δουλειά του Κόμματος.
Η σύγχρονη ανισοτιμία έχει πάρει τη θέση της κραυγαλέας ανισότητας
Σήμερα, υπάρχει μεγαλύτερο μπέρδεμα στο πώς αντιλαμβάνεται κανείς το τι έχει κατακτήσει και τι δεν έχει κατακτήσει η γυναίκα της εργατικής τάξης. Οπωσδήποτε, από την 8η Μάρτη του 1857 έως σήμερα έχουμε ορισμένα πράγματα. Πρώτα απ' όλα έχουμε αλλαγές σε όλες τις καπιταλιστικές κοινωνίες και βεβαίως και στη δική μας, την ελληνική πραγματικότητα. Πολύ περισσότερες γυναίκες εργάζονται. Τυπικά έχουν καταργηθεί στους νόμους ανισότητες που υπήρχαν. Ανισότητες, δηλαδή, κραυγαλέες, εμφανείς, που κληρονόμησε η καπιταλιστική κοινωνία από ένα παρελθόν χιλιάδων, όχι απλά εκατοντάδων χρόνων.
Η σύγχρονη ανισοτιμία έχει διάφορες πλευρές. Θα υπάρχει όσο ο καπιταλισμός θα χρειάζεται τους πάντες, γυναίκες και άντρες, ως μισθωτούς. Μόνο όταν τους έχει μισθωτούς μπορεί να βγάλει κέρδος, από αυτή τη σχέση βγαίνει το κέρδος. Ετσι, πάντα θα αξιοποιεί οτιδήποτε υπάρχει μέσα στην κοινωνία ως καθυστέρηση, για να μπορεί να βγάλει μεγαλύτερο ποσοστό κέρδους. Οποιαδήποτε ιστορικά διαμορφωμένη ανισοτιμία την αξιοποιεί και θα την αξιοποιεί ο καπιταλισμός σε βάρος της γυναίκας. Για παράδειγμα, ορισμένες κατακτήσεις όσον αφορά το όριο συνταξιοδότησης, τη νυχτερινή εργασία και μια σειρά άλλα πράγματα, τα κατάργησε. Οχι μόνο στην Ελλάδα. Συμπεριλαμβάνονταν τα μέτρα αυτά στους άξονες που έβαζε η ΕΕ στο όνομα της ισότητας των δύο φύλων. Καταλαβαίνετε τι στρέβλωση υπάρχει εδώ.
Στις μέρες μας έχουν επιδεινωθεί ορισμένα πράγματα. Παραδείγματος χάριν, δυσκολεύεται η γυναίκα γιατί δεν έχει κοινωνικό δίκτυο που αφορά την προστασία του παιδιού, τους ηλικιωμένους στην οικογένεια ή ειδικές κατηγορίες με ιδιαίτερες ανάγκες, ΑμΕΑ κ.τ.λ. Επομένως, είναι ευάλωτη στο να δουλεύει λιγότερες ώρες από το γενικό ωράριο. Στις ευέλικτες εργασιακές σχέσεις το γυναικείο εργατικό δυναμικό ενέδωσε γρηγορότερα. Δεν ήταν μόνο θέμα συνείδησης. Είχε μια αντικειμενική βάση, γιατί ήθελε η γυναίκα να δουλέψει ή έπρεπε αναγκαστικά για να ζήσει η οικογένειά της, αλλά δεν μπορούσε να δουλέψει πλήρως.
Ευθύνη των κομμουνιστών να ανοίξουν το δρόμο για την ένταξη των γυναικών στον αγώνα
Ολα αυτά σημαίνουν πρόσθετη δουλειά, να ξέρουμε τις αιτίες, τα αντικειμενικά προβλήματα που οδηγούν τη γυναίκα να κάνει πίσω, να κάνει πιο αργά βήματα στη συμμετοχή της στον αγώνα, στη δράση, στο Κόμμα, στην ΚΝΕ. Αυτά τα ζητήματα πρέπει να τα σκεφτούμε πάρα πολύ και βαθιά. Γιατί η ένταξη πρέπει να έχει και το στοιχείο του ενδιαφέροντος. Δεν είναι μόνο τυπικά, έλα μια φορά στους τέσσερις μήνες σε μια συνέλευση. Πρέπει να δώσει μια ανάταση στη γυναίκα. Μια ζωή που είναι μίζερη και άχαρη, στην οποία σε σπρώχνει αναγκαστικά ο καπιταλισμός και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης - να σηκώνεσαι το πρωί να προλάβεις να στείλεις τα παιδιά στο σχολείο, να πας στη δουλειά, να μαγειρέψεις - θέλει και μια ανάταση. Πρέπει, λοιπόν, και το σωματείο να ανοίξει δρόμους, να δίνει αυτή την ανάταση, πολιτιστική, μορφωτική.
Είναι καθαρά καθοδηγητικό ζήτημα, να συντονίζουμε όλες τις δυνάμεις μας για να μπορούμε να πετυχαίνουμε τους καλύτερους δυνατούς τρόπους για να απευθυνθούμε, να προσελκύσουμε, να ανεβάσουμε το ενδιαφέρον, τη διάθεση, τη σκέψη των γυναικών για να μπορέσουν και να ενταχθούν. Παραδείγματος χάριν, άλλη πείρα έχει η ΟΓΕ, άλλη το σωματείο. Πρέπει, λοιπόν, να υπάρχει ουσιαστική συνεργασία μεταξύ της ΟΓΕ και του εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος. Εχουμε ορισμένες κατακτήσεις όσον αφορά την προώθηση της Λαϊκής Συμμαχίας, που παίρνει και τα χαρακτηριστικά της κοινής δράσης μεταξύ του ταξικά προσανατολισμένου εργατικού συνδικαλιστικού κινήματος, που εκφράζει το ΠΑΜΕ, του αγροτικού αντίστοιχα κινήματος που εκφράζει η ΠΑΣΥ, ή η ΠΑΣΕΒΕ για τους αυτοαπασχολούμενους, και της ΟΓΕ. Δεν είναι μόνο το τυπικό αλλά και το πιο ουσιαστικό. Η ΟΓΕ αντικειμενικά έχει μεγαλύτερη δυνατότητα να δουλέψει τις θέσεις μας για τη γυναίκα. Αυτό, όμως, μπορεί να το συζητήσει ουσιαστικά το κάθε σωματείο, να βάλει και τη δική του πινελιά πάνω σε αυτό που θα πάρει από την ΟΓΕ ώστε να γίνει πιο ουσιαστικό.
Γκρεμίζεται το παλιό ενώ δεν έχει χτιστεί το καινούριο
Το θέμα της γυναικείας ανισοτιμίας είναι μια σύμφυση του φυλετικού με το ταξικό. Για πάρα πολλά χρόνια, οι διάφορες αστικές θεωρίες, οι διάφορες αντιδραστικές θεωρίες ερμήνευαν την κοινωνική καθυστέρηση της γυναίκας ως πρόβλημα βιολογικό, που οφειλόταν δηλαδή στη σύμφυτη κατωτερότητα του γυναικείου φύλου σε σχέση με το αντρικό. Η μαρξιστική ιστορική μελέτη έδειξε ότι η κοινωνική υποταγή του γυναικείου φύλου στο ανδρικό έγινε όταν μια μερίδα της κοινωνίας υποτάχθηκε σε μια άλλη, πλειοψηφικά μικρότερη, η οποία συγκέντρωσε στα χέρια της τα μέσα παραγωγής. Τώρα, από αυτές τις θεωρίες έχουν περάσει σε νέες, εξίσου αντιδραστικές, αλλά σε άλλη βάση. Οτι δεν υπάρχει διαφορά βιολογική στα φύλα κι ότι το φύλο διαμορφώνεται μέσα στην κοινωνία. Δεν υπάρχει πιο αντιδραστικό πράγμα από το διαχωρισμό του «κοινωνικού» από το «βιολογικό» φύλο.
Τέτοιες αντιδραστικές θεωρίες έχουν επεκταθεί, έχουν κάποια κοινωνική βάση, ιδιαίτερα στους νέους και τις νέες. Είναι μεγάλο ζήτημα. Οπωσδήποτε σήμερα η ομοφυλία έχει επεκταθεί περισσότερο από ό,τι πριν από 30 χρόνια. Είναι ίσως ένα θέμα μελέτης. Προσεγγίζοντας το φαινόμενο καταρχήν, φαίνεται ότι εκφράζει μια κρίση στη σχέση των δύο φύλων. Γκρεμίζεται το παλιό και δεν έχει χτιστεί ακόμα το καινούριο, που πρέπει να είναι σχέση ισότιμη, στη βάση της αμοιβαίας ερωτικής, βιολογικής, πνευματικής, ψυχικής επιλογής, για όσο αυτή υπάρχει, κάτι που δεν μπορεί να δεσμεύεται με νόμους.
Αυτός ο τύπος της οικογένειας, της αστικής οικογένειας, της οικογένειας μέσα στα βάθη χιλιάδων χρόνων, που συγκροτήθηκε με κριτήριο ο άντρας να ξέρει ποια είναι τα παιδιά του για να γίνουν κληρονόμοι της περιουσίας του, αυτό έχει σπάσει μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Δεν έχει σπάσει ολοκληρωτικά, γιατί κι εδώ πρέπει να περάσει στα παιδιά την περιουσία του. Πάει να σπάσει στην εργατική οικογένεια, αλλά δεν μπορεί να σπάσει ολοκληρωτικά γιατί και η εργατική οικογένεια ζει μέσα στις συνθήκες του καπιταλισμού, κι όσο πρωτοπόρα να είναι στη σκέψη και στη δράση, έχει παιδιά, πρέπει να ταϊστούν, ο ένας εξαρτάται από τον άλλο και οικονομικά. Είναι μια πραγματικότητα αυτή. Υπάρχει μια σχετική απελευθέρωση των γυναικών, οι νέες γυναίκες δεν παντρεύονται για να αποκατασταθούν κοινωνικά. Πριν έπρεπε να παντρευτούν, δε δουλεύανε, έπρεπε κάποιος να τις ζήσει και ο ρόλος τους ήταν να μεγαλώσουν τα παιδιά, να κρατάνε την οικογένεια, τους γέροντες και τα λοιπά. Αυτό εν μέρει σπάει, εν μέρει υπάρχει. Βλέπετε μια αντιφατικότητα. Φαίνεται ότι κάπου εδώ έχει σπάσει το πράγμα και δεν έχει διαμορφωθεί ακόμα το καινούριο.
Τι μπορεί να δώσει ο σοσιαλισμός στη γυναίκα
Τι λέει το ΚΚΕ για τη θέση της γυναίκας στο σοσιαλισμό; Πρώτα απ' όλα λέμε ότι η δουλειά είναι δικαίωμα. Επομένως, αυτό αφορά και τις γυναίκες. Το δικαίωμα στη δουλειά εξασφαλίζεται μέσω του κεντρικού σχεδιασμού. Ταυτόχρονα, λέμε μειωμένο ωράριο σε σχέση με τις ανάγκες των γυναικών. Μειωμένο όριο για τη συνταξιοδότηση. Και έχει βάση, γιατί και ο οργανισμός καταπονείται περισσότερο. Επιπλέον, χρειάζεται χρόνος δημιουργικός για την οικογένεια. Δημιουργική σχέση δεν είναι την ώρα που θα δω το παιδί να είμαι υποχρεωμένη να του κάνω τα μαθήματα, ή να το τραβολογάω από τα αγγλικά στο γυμναστήριο, στο μπαλέτο, γιατί μέσα στις δομές του σχολείου αυτά δεν περιλαμβάνονται. Αρα, το δικαίωμα της γυναίκας στη δουλειά πρέπει να συνοδεύεται από ένα σύστημα κοινωνικών υπηρεσιών, που αφορούν την Παιδεία, την Υγεία, την Πρόνοια, αλλά και τον Πολιτισμό. Το εργατικό επαναστατικό κράτος αναλαμβάνει πράγματα, η μητρότητα δεν είναι ατομική υπόθεση, είναι κοινωνική.
Ολες και όλοι θα ασκούν το δικαίωμά τους να εκλέγουν και να εκλέγονται μέσα από τους κλάδους ή όσο είναι φοιτητές - σπουδαστές μέσα από τις σχολές. Εκεί θα συμμετέχει και η γυναίκα μέσω του χώρου που θα παίρνει μέρος στην κοινωνική εργασία, στην κοινωνική δραστηριότητα. Αυτή είναι η άποψή μας, ότι θα συνδέεται το δικαίωμα στην εργασία με τα κοινωνικά δικαιώματα, με τη συμμετοχή σε όλα, με τον ελεύθερο χρόνο. Η τάση πρέπει να είναι να ανεβαίνει ο ελεύθερος χρόνος σε σχέση με τον εργάσιμο.
Η πραγματικότητα είναι ότι μεγάλο κομμάτι γυναικών δουλεύει ακόμα σε μονότονη, άχαρη, ενδεχομένως και βαριά δουλειά. Μπορεί αυτό να το κληρονομήσει και το επαναστατικό εργατικό κράτος, να μην έχει λυθεί και να το παραλάβει. Πρέπει να το λύσει πολύ γρήγορα. Η τάση πρέπει να είναι να λύνεται αυτό στην κατεύθυνση της μηχανοποίησης. Ομως, και η μηχανοποίηση μπορεί να μας οδηγήσει σε μονότονη δουλειά, όχι βαριά αλλά άχαρη. Γι' αυτό πρέπει να εναλλάσσονται οι δραστηριότητες μέσα σε μία κοινωνικά οργανωμένη εργασία.
