Μην παραδοθείς...

Μην παραδοθείς...

Τετάρτη 5 Αυγούστου 2015

Έρευνα:- Η συζήτηση για την επόμενη μέρα



Με βάση και τις εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος, έχει ανοίξει στους χώρους της Ερευνας η συζήτηση για την επόμενη μέρα. Το έδαφος διαμορφώνεται από τις ίδιες τις συνθήκες. Χιλιάδες εργαζόμενοι είναι με το ένα πόδι στην ανεργία, καθώς αμείβονται από προγράμματα που λήγουν άμεσα. Τις προηγούμενες βδομάδες, με κλειστές τις τράπεζες, πολλοί εργαζόμενοι δεν πληρώθηκαν στην ώρα τους (π.χ. σε «Δημόκριτο», Αστεροσκοπείο). Την ίδια ώρα, υπάρχει μεγάλη ανησυχία για τους πόρους που προέρχονται από την ΕΕ (π.χ. πρόγραμμα - πλαίσιο «Horizon 2020», «πακέτο Γιούνκερ», κονδύλια ΕΣΠΑ κ.ά.). Ηδη, σε αρκετούς χώρους γίνεται προεργασία για απολύσεις αν προκύψουν προβλήματα χρηματοδότησης.
Οι 6 μήνες διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ που προηγήθηκαν όχι μόνο δεν βελτίωσαν τα πράγματα, αλλά επώαζαν τη σημερινή κατάσταση. Οι επαχθείς όροι για τους χιλιάδες εργαζόμενους που δουλεύουν με μπλοκάκι παραμένουν. Περικοπές και καθυστερήσεις στην καταβολή της κρατικής επιχορήγησης, «κουρέματα» και δεσμεύσεις αποθεματικών έχουν γονατίσει τα ιδρύματα. Ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχόταν να καταργήσει το νόμο 4310/2014, οι διατάξεις του πολυνομοσχεδίου Μπαλτά όχι μόνο δε θίγουν τον πυρήνα του, αλλά ενισχύουν τις αντιδραστικές του προβλέψεις.

Ποιος ευθύνεται γι' αυτή την κατάσταση;
Η στρατηγική του κεφαλαίου στο χώρο της Ερευνας είναι ξεκάθαρη: Συγκέντρωση δυναμικού (ερευνητικού προσωπικού και υποδομών) ώστε να εξασφαλίζει μέγιστη ευελιξία στην προσπάθεια για αύξηση της κερδοφορίας και της ανταγωνιστικότητάς του μέσω της εκμετάλλευσης των ερευνητικών αποτελεσμάτων. Αυτό οδηγεί στην ανάδειξη των ερευνητικών αντικειμένων που συγκεντρώνουν ενδιαφέρον για τους σκοπούς του, ώστε να προσανατολίσει τα εργαλεία ανάπτυξης ερευνητικής πολιτικής που έχει στη διάθεσή του. Αυτή είναι η ουσία της στρατηγικής της «καινοτομίας», της «κινητικότητας» και της «έξυπνης εξειδίκευσης».
Σε αυτή τη βάση προωθούνται η εμπορευματοποίηση της ερευνητικής δραστηριότητας και η επιχειρηματική λειτουργία των φορέων της. Η στρόφιγγα της χρηματοδότησης ανοιγοκλείνει σε συνάρτηση με το σχεδιασμό, τις προτεραιότητες και τις αντιφάσεις της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Οι ερευνητικές ομάδες χρηματοδοτούνται μέσω διαφόρων προγραμμάτων και διαγκωνίζονται μεταξύ τους για την πρόσβαση σε πόρους. Οι εργασιακές σχέσεις - «λάστιχο» υπηρετούν αυτό ακριβώς το πρότυπο, αφού προσαρμόζουν τους όρους δουλειάς των εργαζομένων στις ανάγκες της ερευνητικής παραγωγής στα σύγχρονα καπιταλιστικά πλαίσια.
Οι εργαζόμενοι στους χώρους Ερευνας βιώνουν στο πετσί τους τις συνέπειες αυτής της πολιτικής. Το δικαίωμα στη δουλειά εξαρτάται από το αν, πότε και για ποια ερευνητικά αντικείμενα θα υπάρξουν νέα προγράμματα, με αποτέλεσμα σήμερα χιλιάδες εργαζόμενοι να είναι στα πρόθυρα της ανεργίας και τα ινστιτούτα να απογυμνώνονται από προσωπικό. Οσοι εργαζόμενοι με «μπλοκάκι» πεταχτούν στην ανεργία, δεν θα πάρουν ούτε καν το κανονικό πενιχρό επίδομα του ΟΑΕΔ. Οι εξελίξεις αυτές συμπαρασύρουν και τους υπόλοιπους εργαζόμενους στα ερευνητικά ιδρύματα, αφού οι όροι λειτουργίας τους καθορίζονται από τους όρους χρηματοδότησης και επιχορήγησής τους.

Η Ερευνα στην Ελλάδα και η ΕΕ
Εντονος είναι ο προβληματισμός για το αν και κατά πόσο υπάρχει μέλλον στην Ερευνα σε περίπτωση που η Ελλάδα βγει εκτός ΕΕ και ευρώ. Σε αυτή τη βάση, σε διάφορα κέντρα (π.χ. σε «Δημόκριτο», ΕΙΕ, «Φλέμινγκ») στελέχη και υπεύθυνοι προγραμμάτων άμεσα ή έμμεσα εκβίαζαν τους εργαζόμενους να ψηφίσουν ΝΑΙ στο δημοψήφισμα. Ταυτόχρονα, αυτός ο προβληματισμός διέπει και όσους έχουν συνειδητοποιήσει τα αδιέξοδα της σημερινής κατάστασης κι αναζητούν το δρόμο που θα βγάζει σε ξέφωτο, χωρίς φτώχεια, μνημόνια, ανεργία κ.λπ.
Συνήθως, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τους πόρους που προέρχονται από την ΕΕ. Στην πραγματικότητα, τα δήθεν σωτήρια ευρωενωσιακά κονδύλια (που, ακόμα κι αν συνυπολογιστεί το ΕΣΠΑ, είναι κάτω από το 1/3 της συνολικής χρηματοδότησης) σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από τη φοροαφαίμαξη του λαού για την καταβολή της ελληνικής εισφοράς στον ευρωενωσιακό κορβανά (1). Βέβαια, το ευρωενωσιακό πλαίσιο επηρεάζει πολύπλευρα τις εξελίξεις στην Ερευνα, όχι μόνο τη χρηματοδότηση. Κυρίως, αφορά τον προσανατολισμό της ερευνητικής δραστηριότητας στα πεδία που προκρίνουν τα ευρωενωσιακά μονοπώλια.
Από εδώ πρέπει να ξεκινήσει η αναζήτηση των επιπτώσεων ενδεχόμενης εξόδου με την εξουσία του κεφαλαίου αδιασάλευτη. Αυτό που κυρίως θα αλλάξει, είναι ο συσχετισμός μεταξύ των διαφόρων κλάδων της οικονομίας (στο πλαίσιο και των νέων συμμαχιών που θα αναπτύξει η καπιταλιστική Ελλάδα), οι σχετικές θέσεις των αντίστοιχων μονοπωλίων στην αρένα του διεθνούς ανταγωνισμού. Συνακόλουθα, πέραν της χρηματοδότησης, αυτό που θα αλλάξει είναι οι προτεραιότητες της ερευνητικής πολιτικής.
Φυσικά, παντού, κι όχι μόνο στην Ερευνα, σε περίπτωση που οι αντιθέσεις μεταξύ μερίδων του κεφαλαίου δρομολογήσουν έξοδο από το ευρώ, θα την πληρώσουν πρωτίστως η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα (π.χ. με την κατάρρευση της αγοραστικής δύναμης του νέου νομίσματος).
Είναι δεδομένο ότι σήμερα η αστική τάξη της χώρας προκρίνει την παραμονή στην ΕΕ και το ευρώ, εξ ου και η διακομματική συναίνεση μεταξύ των αστικών κομμάτων.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι ανάγκες του λαού για Ερευνα που θα συμβάλλει στη βελτίωση της ζωής του, οι ανάγκες των εργαζομένων για σταθερή δουλειά με δικαιώματα, δεν μπορεί να αφήνονται έρμαιο στους σχεδιασμούς του κεφαλαίου, στη διελκυστίνδα των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Οι όποιες προκηρύξεις ερευνητικών προγραμμάτων σε αυτά τα πλαίσια, ανεξάρτητα από τις πηγές χρηματοδότησης, δεν θα δώσουν πραγματική λύση στο πρόβλημα, αφού θα αναπαράξουν τους όρους που μας έφεραν εδώ: Η ανεργία θα ανακυκλωθεί, τα «μπλοκάκια» θα παραμείνουν κύρια σχέση εργασίας, τα νέα προγράμματα θα έχουν κι αυτά ημερομηνία λήξης.
Η στρατηγική του κεφαλαίου για το χώρο της Ερευνας είναι ζήτημα του καπιταλισμού, όχι της μιας ή της άλλης εκδοχής διαχείρισής του, του ενός ή του άλλου πλαισίου συμμαχιών.
Μπρος στα κέρδη, το κεφάλαιο δε λογαριάζει τίποτα...
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Το 2000 η ΝΟΚΙΑ απασχολούσε 24.000 εργαζόμενους και παρήγαγε περίπου το 4% του ΑΕΠ της Φινλανδίας. Διατηρούσε ένα μεγάλο τμήμα Ερευνας και Ανάπτυξης και ήταν στενά διασυνδεδεμένη με πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα. Κάποια στιγμή, ο ανταγωνισμός την ξεπέρασε (π.χ. άλλοι κατασκευαστές smart phone όπως «Apple», «Samsung»). Το μάρμαρο πλήρωσαν οι εργαζόμενοι: Πάνω από 10.000 απολύθηκαν και έκλεισαν οι περισσότερες μονάδες παραγωγής μέχρι το 2012. Κρίση, θα πει κάποιος. Πράγματι, η φινλανδική οικονομία αντιμετώπισε κρίση τα προηγούμενα χρόνια. Υπάρχει, όμως, και συνέχεια: Το 2013 η «Microsoft» εξαγόρασε τη ΝΟΚΙΑ έναντι 7,5 δισ. δολαρίων (τελικά, κάποιοι δε βγήκαν χαμένοι...). Η κυβέρνηση πανηγύριζε ότι η χώρα γύρισε σελίδα. Τι ακολούθησε; Προ ημερών, η «Microsoft» ανακοίνωσε 12.500 απολύσεις πρώην εργαζομένων της ΝΟΚΙΑ. Μεταξύ άλλων, το τμήμα Ερευνας & Ανάπτυξης στη Φινλανδία έκλεισε...

Είναι ρεαλιστική η προοπτική ενός άλλου δρόμου;
Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι δεν υπάρχουν πραγματικά φιλολαϊκές λύσεις εντός του καπιταλιστικού δρόμου, είτε εντός, είτε εκτός ΕΕ. Οπως κι αν εξελιχθούν τα πράγματα, αν το εργατικό - λαϊκό κίνημα δεν ανοίξει το δρόμο για την πραγματική ρήξη, η πραγματική χρεοκοπία του λαού θα βαθύνει κι άλλο.
Η χειραφέτηση της Ερευνας από τα δεσμά του κεφαλαίου είναι το κλειδί για να μπει τέλος στην εργασιακή ανασφάλεια των εργαζομένων στο χώρο. Στο πλαίσιο μιας σχεδιοποιημένης οικονομίας, με τα μέσα, τις υποδομές και τους πόρους στα χέρια του λαού και την οργάνωση της παραγωγής και της έρευνας προσανατολισμένη στην ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών, τα πράγματα μπορούν να γίνουν ριζικά διαφορετικά. Η σταθερή εργασία θα εξασφαλίζει την απρόσκοπτη συνέχεια του ερευνητικού έργου. Η σχεδιασμένη αξιοποίηση όλων των δυνάμεων θα συμβάλλει ώστε να ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο του λαού, να ισχυροποιείται η λαϊκή οικονομία.
Ως προς τις δυνατότητες που ανοίγονται σε μια τέτοια προοπτική, είναι χαρακτηριστικά τα άλματα στην ιατρική έρευνα που έχει κάνει η Κούβα, παρά το ασφυκτικό εμπάργκο από τις ΗΠΑ, τις τρομερές δυσκολίες που αντιμετωπίζει, ακόμα και τα προβλήματα στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Από εδώ μπορεί κανείς να ξετυλίξει το κουβάρι και να βρει απαντήσεις στα ερωτήματα που τον βασανίζουν. Γιατί, αν είναι καθαρή η κατεύθυνση που πρέπει να πάρουν οι εξελίξεις, τότε μπορεί να χαραχτεί η σωστή, ταξική γραμμή και για τους αγώνες του σήμερα.

Με το ΚΚΕ, οργάνωση της πάλης για την επόμενη μέρα
Οι εξελίξεις του τελευταίου διαστήματος επιβεβαιώνουν τη θέση του ΚΚΕ ότι η ΕΕ είναι μια αντιλαϊκή λυκοσυμμαχία για τη διασφάλιση των συμφερόντων των ευρωπαϊκών μονοπωλίων στην αρένα του διεθνούς ανταγωνισμού, με την εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση και την εγχώρια αστική τάξη να παίρνουν μέρος σε αυτές τις αντιπαραθέσεις, ανάλογα και με τη δυναμική του κάθε κλάδου.
Ανεξάρτητα από τη διαφαινόμενη προσωρινή απομάκρυνση από το προσκήνιο ενός τέτοιου ενδεχομένου, οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της λυκοσυμμαχίας διατηρούν ως πιθανότητα το ενδεχόμενο ώθησης της Ελλάδας (ή και άλλων χωρών στο μέλλον) εκτός ΕΕ - ευρώ.
Σε κάθε περίπτωση, το κίνημα δεν πρέπει να επιτρέψει οι αγωνίες των εργαζομένων να γίνουν μπαλάκι μεταξύ των συμφερόντων της μιας ή της άλλης μερίδας των εκμεταλλευτών τους.
Το ΚΚΕ απευθύνεται σε κάθε καλοπροαίρετο εργαζόμενο στο χώρο της Ερευνας, σε κάθε ριζοσπάστη, στον καθένα που νιώθει προδομένος από το ΝΑΙ στη συμφωνία - μνημόνιο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Τώρα χρειάζεται οργάνωση της πάλης, πρώτα και κύρια μέσα στους χώρους δουλειάς, ενάντια στην επιδείνωση της ζωής μας. Για να αντιπαλέψουμε τα νέα αντιλαϊκά μέτρα, να ανατρέψουμε αυτή την πολιτική. Για να μην απολυθεί κανείς εργαζόμενος λόγω λήξης προγραμμάτων. Να σταματήσει η εργασιακή ομηρία με τα «μπλοκάκια». Για να προκηρυχτούν άμεσα, μαζικά νέες θέσεις για όλο το απαραίτητο προσωπικό, με μόνιμη, πλήρη και σταθερή σχέση εργασίας. Να μονιμοποιηθούν όλοι οι συμβασιούχοι και εργολαβικοί. Με μαζικούς, ταξικά προσανατολισμένους αγώνες, με ισχυρό ΚΚΕ, μπορούμε να ορθώσουμε ξανά το ανάστημά μας, να δυναμώσουμε την προοπτική της Λαϊκής Συμμαχίας, να ανοίξουμε το δρόμο για την επόμενη μέρα που θα μας βρει νικητές!

Παραπομπή:
1. Χαρακτηριστικά, με βάση στοιχεία της ΕΕ, η διαφορά μεταξύ του ποσού που έλαβε και του ποσού που κατέβαλε η Ελλάδα στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ήταν κάτω από 2,94% του ακαθάριστου εγχώριου εισοδήματος για το 2013, ενώ το 2010 ήταν 1,67%.


Του Δημήτρη ΚΟΙΛΑΚΟΥ*
*Ο Δ. Κοιλάκος είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ