Εντατικές διεργασίες για το σχηματισμό κυβέρνησης, χωρίς να αποκλείεται ακόμα και νέα προσφυγή στις κάλπες. Το κεφάλαιο ανασκουμπώνεται για να βρει τους αξιότερους εκπροσώπους
Αμέσως μετά την περασμένη Κυριακή, όταν τοΚόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) των Νταβούτογλου - Ερντογάν έχασε την αυτοδυναμία, μετά από 13 χρόνια μονοκομματικής διακυβέρνησης της χώρας, οι δηλώσεις κάθε πλευράς κατέγραψαν αν μη τι άλλο την ετοιμότητα για συμβιβασμό, στο όνομα της «σταθερότητας της χώρας», δηλαδή της συνέχισης της καπιταλιστικής ανάπτυξης.
Αλλωστε, το μετεκλογικό (όπως έγινε και με το προεκλογικό) σκηνικό καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το φόβο επέκτασης της οικονομικής ύφεσης και στην Τουρκία, με τα αστικά στρατόπεδα να διαγκωνίζονται ως προς το ποιο θα μπορέσει να προστατέψει αξιότερα τα συμφέροντα της ντόπιας πλουτοκρατίας, με δεδομένο μάλιστα ότι σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης, οι ανταγωνισμοί και οξύνονται και διευρύνονται και περιπλέκονται.
Η ίδια η Ενωση Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών της χώρας (TUSIAD) εξέδωσε ανακοίνωση για να επισημάνει την «ελπίδα» της ότι «όλα τα κόμματα θα κινηθούν με συμφιλιωτικό τρόπο και σε συμφωνία με το κράτος Δικαίου και θα κινητοποιηθούν μαζί για τα συμφέροντα της χώρας».
Ετοιμότητα και εσωκομματικές διεργασίες
Θυμίζουμε ότι τα αποτελέσματα των εκλογών (με βάση τις προσωρινές ανακοινώσεις) διαμορφώθηκαν ως εξής: το ισλαμιστικό («δεξιό») AKP έλαβε 40,87% και 258 έδρες, το «κεμαλικό» (παραδοσιακά σοσιαλδημοκρατικό Ρεπουμπλικανικό Κεμαλικό) CHP 24,56% και 132 έδρες, το εθνικιστικό MHP (τμήμα του είναι και οι «Γκρίζοι Λύκοι») 18,29% και 80 έδρες, το φιλοκουρδικό HDP (πολυτασικό με κυρίαρχη τη σοσιαλδημοκρατική διαχειριστική γραμμή) 13,12% και επίσης 80 έδρες.
Αν και όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης προσπάθησαν να εμφανιστούν ότι δε θα πάρουν μέρος σε κυβέρνηση όπου θα συμμετέχει και το AKP, στην πραγματικότητα, κάθε «στρατόπεδο» βρίσκεται σε ετοιμότητα και δεν αποκλείει τίποτα. Αλλωστε, η διαδικασία της «αξιολόγησης» των αποτελεσμάτων προχωρά ταυτόχρονα και με εσωκομματικές διεργασίες σε κάθε πλευρά.
Ενδεικτικό είναι και το ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν -από τη θέση του σημερινού Προέδρου της χώρας- εμφανίστηκε στην πρώτη του δημόσια τοποθέτηση μετά τις εκλογές να υπογραμμίζει πως «οι εγωισμοί πρέπει να παραμεριστούν και μια κυβέρνηση (συνεργασίας) να σχηματιστεί το συντομότερο δυνατό».
Το ηγετικό στέλεχος του HDP, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, μιλώντας στο CNN, έστειλε το μήνυμα πως «το AKP πρέπει να παρατήσει το όνειρο του καθεστώτος "ενός ανθρώπου". Πρέπει να βρουν μια λύση σε συνεργασία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης».
Επίσης, την Παρασκευή, αρθρογράφοι σε αντιπολιτευόμενες εφημερίδες σημείωναν ότι «το CHP πρέπει να επιμείνει στη νέα του στρατηγική (σ.σ. που έλεγαν ότι ακολούθησε στις τελευταίες εκλογές, εστιάζοντας στην οικονομία και όχι στην κριτική των λαθών του AKP), αλλά όχι στον αρχηγό του», θέτοντας ευθέως θέμα ηγεσίας για το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης.
Την ίδια στιγμή, δεν περνά απαρατήρητο το ενδιαφέρον αντιπολιτευόμενων εφημερίδων για το μέλλον του AKP. Ετσι, η «Ζαμάν», που είχε υψώσει ιδιαίτερα τους τόνους απέναντι στο AKP και προεκλογικά, την περασμένη Τετάρτη 10 Ιούνη, έγραφε: «Θα δούμε αν το AKP θα παραμείνει ή όχι το κόμμα με τη μεγαλύτερη επιρροή στη χώρα. Ισως αυτό συμβεί αν καταφέρουν να αναγνώσουν κατάλληλα τα εκλογικά αποτελέσματα και να συνειδητοποιήσουν ότι ο κόσμος θέλει ειρήνη, διάλογο και νομιμότητα, αντί για αντιπαλότητες... Αυτό που έκανε το AKP πετυχημένο στο παρελθόν ήταν η ελπίδα κι οι προσδοκίες για μεταρρυθμίσεις, δημοκρατία, ελευθερία, αδελφοσύνη, για την ευρωπαϊκή διαδικασία και κοινωνική δικαιοσύνη. Το AKP έχασε, γιατί δεν ήταν πλέον αξιόπιστο. Θα δούμε αν θα γίνει αξιόπιστο ξανά». Θυμίζουμε ότι η «Ζαμάν» είναι εφημερίδα του Φετουλάχ Γκιουλέν, ισλαμιστή επιχειρηματία και πρώην στενού συνεργάτη του Ερντογάν, που σήμερα όμως είναι ένας από τους σφοδρότερους αντιπάλους του.
Επίσης, την περασμένη Τετάρτη, η «Χουριέτ» αναρωτιόταν: «Θα καταφέρει ο Νταβούτογλου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, με τρόπο που να προσπεράσει τον Ερντογάν, να περάσει το πολιτικό τεστ και να σχηματίσει τη δικιά του κυβέρνηση; Αυτό είναι το ερώτημα στην πολιτική ζωή της χώρας σήμερα».
Ψάχνουν τακτική και συνταγή κατά του λαού
Ταυτόχρονα, διατυπώνονται και γνώμες όπως ότι μια πολυκομματική κυβέρνηση θα είναι εύθραυστη και προσωρινή, όπως χαρακτηριστικά υποστήριξε η προσκείμενη στο AKP «Σαμπάχ» σε κεντρικό της άρθρο, την επομένη κιόλας των εκλογών: «Δεν είναι μυστικό ότι η σημερινή σύνθεση του Κοινοβουλίου είναι συνταγή καταστροφής. Μια τρικομματική (CHP-MHP-HDP) κυβέρνηση απλά θα αποτύχει να συμφωνήσει στα πιο θεμελιακά ζητήματα, ενώ μια κυβέρνηση συνεργασίας που θα χαρακτηρίζεται από τη συμμετοχή του AKP και ενός άλλου κινήματος θα εξαγγείλει τον τερματισμό αρκετών πρωτοβουλιών. Για να συνοψίσουμε την κατάσταση, οι χτεσινές εκλογές δεν ανέδειξαν νέα κυβέρνηση, αλλά μια εύθραυστη ισορροπία δυνάμεων, που θα πρέπει ν' αλλάξει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Ως χώρα που αναζητά ένα λαμπρότερο μέλλον και μια εναλλακτική σε ό,τι ίσχυε ως τώρα, η Τουρκία δεν μπορεί απλά να σπαταλήσει την ενέργεια και τους πόρους σε μια πολιτική διελκυστίνδα μεταξύ του AKP και των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Με αυτά τα δεδομένα, διαφωνούμε κατηγορηματικά με το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας και καλούμε όλα τα κόμματα να πιέσουν για νέα κοινοβουλευτική αναμέτρηση, ώστε να φτάσουμε σε μια διαρκή και σταθερή πολιτική ισορροπία».
Η αναμόρφωση του αστικού πολιτικού σκηνικού στην Τουρκία συνδέεται με τα δεδομένα που δημιουργεί η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, την όξυνση του ενδοϊμπεριαλιστικού ανταγωνισμού, που στη Μέση Ανατολή έχει πάρει και ένοπλο χαρακτήρα (εμφύλιος στη Συρία, δράση «Ισλαμικού Κράτους»), τα σχέδια επαναχάραξης συνόρων που αναπτύσσονται στην περιοχή. Διαδικασίες όπως οι «ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις» με το PKK, αλλά και νέες «ισορροπίες» που διαμορφώνονται στις διμερείς σχέσεις, π.χ. με Ισραήλ, Αιγυπτο, αλλά και Ρωσία, Ιράν, από την άλλη πλευρά, ασκούν τη δική τους επίδραση.
Ωστόσο, η όποια αλλαγή αποτύπωσαν οι κάλπες δε συνιστά καμιά αλλαγή στα δεδομένα που διαμορφώνουν τη ζωή των εργατικών - λαϊκών στρωμάτων. Ολοι όσοι σήμερα συζητούν για το πώς θα διαμορφωθεί η επόμενη αστική κυβέρνηση, πώς θα δυναμώσει η τουρκική καπιταλιστική οικονομία, πώς θα επιλεγούν οι ωφελιμότεροι σύμμαχοι της Αγκυρας στο εξωτερικό, το μόνο που αναζητούν είναι τακτική και συνταγή για τις επόμενες αντιλαϊκές εφόδους.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία η παρέμβαση μιας οργανωμένης πρωτοπορίας, που θα δώσει τη μάχη αταλάντευτα, για να αποκαλυφτούν όλοι οι αντίπαλοι του λαού (και όχι μόνο μια μερίδα τους), να οργανωθεί η λαϊκή - εργατική αντεπίθεση ενάντια στα μονοπώλια και το πολιτικό τους προσωπικό.
Η μάχη των κομμουνιστών
Σε αυτό το πλαίσιο, είχε μεγάλη σημασία η μάχη που έδωσε το Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας, με τις αρχές του, μέσα σε ιδιαίτερα δύσκολες και σύνθετες συνθήκες, εισπράττοντας μεγάλη πίεση, ειδικά από τη στιγμή που «επέλεξε να ανασυγκροτήσει την επαναστατική ταξική πολιτική», όπως σημειώνει και στην ανακοίνωση που εξέδωσε μετά τις εκλογές η ΚΕ του κόμματος.
Συμμετείχε στις εκλογές αυτόνομα, κατεβάζοντας 550 υποψήφιες γυναίκες (το 60% εργάτριες) συμβολικά, για να αναδείξει την πάλη για τα δικαιώματα των γυναικών -και κυρίως των εργαζόμενων- ενάντια στη διπλή εκμετάλλευση. Πήρε 13.667 ψήφους (το 2011 είχε 64.006, αλλά πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι μεσολάβησε μια διάσπαση, το καλοκαίρι του 2014). Το κόμμα επίμονα επισήμανε τα μεγάλα και βαθύτερα προβλήματα, όπως είναι η αύξηση της φτώχειας, της ανεργίας, οι βαθιές κοινωνικές ανισότητες, το ότι η χώρα είναι στο επίκεντρο περιφερειακών συγκρούσεων που προκαλούνται από ευρύτερα ιμπεριαλιστικά σχέδια.
Στην ίδια ανακοίνωση, η ΚΕ σημειώνει ότι «το αποτέλεσμα δεν αποτελεί ελπίδα για το λαό» και ότι «το πρόβλημα δεν είναι μόνο η Τουρκία του Ερντογάν». Ενώ, για το HDP, επισημαίνει ότι «γίνεται μία αναμόρφωση του συστήματος από τα αριστερά, σε ένα ολισθηρό έδαφος».
Καταλήγοντας, υπογραμμίζει ότι «η Τουρκία χρειάζεται ένα πιο ισχυρό Κομμουνιστικό Κόμμα. Το ΚΚ θα εκπληρώσει αυτήν την ιστορική και πολιτική ανάγκη και σήμερα έχει την οργανωτική γνώση για να το κάνει. Το ΚΚ της χώρας μας, σε μία δύσκολη περίοδο αναμονής, θα συνεχίσει να είναι η οργάνωση και η σκέψη του λαού, με την πεποίθηση ότι αυτό το σύστημα πρέπει να ανατραπεί».
Διεργασίες με ευρύτερη επίδραση
Μετά την καταγραφή των σημαντικών απωλειών του AKP, στον εγχώριο Τύπο πολλαπλασιάστηκαν τα άρθρα που έθεταν θέμα αναπροσαρμογής της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.
Καθόλου τυχαία, ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς έκρινε σκόπιμο να τονίσει σε συνέντευξή του, όσον αφορά την πολιτική που ακολούθησε η Τουρκία στην περιοχή και ειδικά απέναντι στη Συρία, ότι «έγιναν λάθη», που «δεν πιστεύω ότι μπορούν να συνεχιστούν αν υπάρξει κυβέρνηση συνεργασίας». Παράλληλα, και το στέλεχος του CHP,Φαρούκ Λόγκογλου, επισήμανε πως κάθε κυβέρνηση συνεργασίας στην οποία θα συμμετάσχει και το κόμμα του, το πρώτο πράγμα που θα κάνει θα είναι ν' αλλάξει την πολιτική της Αγκυρας απέναντι στη Δαμασκό.
Στον ισραηλινό Τύπο εμφανίστηκαν ήδη άρθρα, όπως αυτό τη Δευτέρα 9 Ιούνη στη «Τζερούσαλεμ Ποστ», που είχε τον τίτλο «Ασχημα για τον Ερντογάν, καλά για το Ισραήλ» και μεταξύ άλλων εκτιμούσε: «Αν τα πιο κοσμικά στοιχεία πάρουν το πάνω χέρι, το Ισραήλ θα μπορούσε να τρέφει ελπίδες για καλύτερες σχέσεις», αλλά και ότι «η Τουρκία είναι πολύ μεγάλη και με μεγάλη ποικιλία, ώστε το AKP και ο Ερντογάν να ασκούν τον έλεγχο από μόνοι τους».
Την ίδια στιγμή, καταλυτικός ίσως αποδειχτεί ο ρόλος των Κούρδων, δηλαδή των μερίδων του κεφαλαίου που, για να προωθήσουν τα σχέδιά τους, καπηλεύονται την προσμονή του κουρδικού λαού για ζωή με δικαιώματα. Αναλύσεις και στον ελληνικό Τύπο (π.χ. «Το Βήμα») βρήκαν σκόπιμο να υπογραμμίσουν ότι «ο πόλεμος κατά του "Ισλαμικού Κράτους" σε Συρία και Ιράκ και κυρίως η μάχη του Κομπάνι ανέδειξε το ρόλο τον Κούρδων στην περιοχή ως περιφερειακή δύναμη σταθερότητας, γεγονός καθοριστικό και για τις εξελίξεις στην Τουρκία, με τα 15 και πλέον εκατομμύρια Κούρδων». Αλλος αρθρογράφος σημείωνε ότι «η απόφαση του χαρισματικού ηγέτη του, Σελαχατίν Ντεμιρτάς, να κατεβάσει ενιαίο το κόμμα στις εκλογές, συνιστά άλλωστε μήνυμα ευρύτερο για το πώς αντιλαμβάνονται οι Κούρδοι το ρόλο τους στη Μέση Ανατολή τον 21ο αιώνα. Η περίοδος που ήταν επαναστατική δύναμη έχει πλέον παρέλθει. Εμφανίζονται αποφασισμένοι να κινηθούν πιο "πολιτικά", πιο θεσμικά. Ο χρόνος δουλεύει υπέρ τους».
Κείμενα: Αναστασία ΜΟΣΧΟΒΟΥ
