Αποσπάσματα από την ομιλία που «έκλεισε» τις εργασίες του Συνεδρίου
Το κλείσιμο των εργασιών του Συνεδρίου έγινε από την Ελένη Μηλιαρονικολάκη, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού.
Παραθέτουμε αποσπάσματα από την ομιλία της:
«Κλείνουμε ένα Συνέδριο κατά γενική ομολογία επιτυχημένο, γεμάτο γνώση και συγκίνηση, νου και καρδιά. Παρατηρούμε ότι ο θεσμός, όπως αποκάλεσε ο ΓΓ του Κόμματός μας τη σειρά των συνεδρίων μας, όχι μόνο έχει καθιερωθεί, αλλά συγκεντρώνει κάθε φορά όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Η συμμετοχή σ' αυτό τοΣυνέδριό μας δεν ήταν μόνο μεγαλύτερη από το προηγούμενο, αλλά και καλύτερη, από την άποψη ότι συμμετείχαν περισσότεροι νέοι άνθρωποι, που ήρθαν σε επαφή για πρώτη φορά με το έργο του Χικμέτ και γενικότερα με την επαναστατική τέχνη της εποχής μας (...).
Ωστόσο, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε. Χρειάζεται ακόμη πολλή δουλειά, για να κατανοηθεί - πρώτα πρώτα από μας τους ίδιους, μέσα στο Κόμμα μας - ότι η στρατευμένη τέχνη είναι ένα όπλο στα χέρια μας το ίδιο αποτελεσματικό, το ίδιο ισχυρό όπως αυτό του μαχητή. Και μάλιστα ένα όπλο παντός καιρού, "ειρηνικού" ή πολεμικού. Η περίπτωση του Χικμέτ, όπως και τόσων άλλων κομμουνιστών επαναστατών δημιουργών, επιβεβαιώνει αυτήν την αλήθεια. Πόσες φορές δεν ακούσαμε από εισηγητές ότι ο Χικμέτ σερνόταν και ξανασερνόταν σε δίκες και φυλακές μόνο και μόνο για το περιεχόμενο κάποιας ποιητικής συλλογής του, ή επειδή οι ευέλπιδες διάβαζαν την ποίησή του κι επομένως προετοιμαζόντουσαν για εξέγερση; Μήπως κι ο δικός μας Βάρναλης δεν εξορίστηκε για τον ίδιο λόγο; Για "το φως που καίει";
Σύγχρονα διδάγματα από το έργο του Χικμέτ
«Η αισιοδοξία του Χικμέτ - όπως τονίστηκε σήμερα - δεν είναι η μοδάτη χαζοχαρούμενη, μεταφυσική και βολική για τους κυρίαρχους αισιοδοξία, be happy, ό,τι κι αν σου συμβαίνει σα γελάδα στο καμιόνι για το σφαγείο. Η αισιοδοξία του Χικμέτ πηγάζει απ' τον τιτάνιο, το μεγαλειώδη, το διαρκή - προαιώνιο θα τον αποκαλούσε ο Ρίτσος - αγώνα του ανθρώπου για να περάσει από την προϊστορία του, την ανταγωνιστική, εκμεταλλευτική κοινωνία, στην ιστορία. Αυτή η αισιοδοξία δεν είναι πάντα χαρούμενη, μπορεί να είναι θλιμμένη, πικρή και γι' αυτό ακόμη πιο βαθιά και σταθερή, όπως εκφράζεται μοναδικά σ' ένα από τα σχετικά τελευταία ποιήματα του Χικμέτ: "Ανοίγουμε πόρτες, κλείνουμε πόρτες, δρασκελάμε πόρτες και στο τέρμα του μοναδικού μας ταξιδιού, μήτε πολιτεία, μήτε λιμάνι. Το τραίνο εκτροχιάζεται, το πλοίο ναυαγεί, τ' αεροπλάνο συντρίβεται. Ενα μονάχα επισκεπτήριο στον πάγο χαραγμένο. Αν είχα δικαίωμα εκλογής να ξαναρχίσω ή όχι αυτό το ταξίδι, θα το ξανάρχιζα".
Σημασία δεν έχει, δηλαδή, που τελικά μπορεί να μην προφτάσεις να δεις το σκοπό σου να εκπληρώνεται - όσο κι αν το απεύχεσαι και να το αντιπαλεύεις, μπορεί να νικηθείς. Σημασία δεν έχει αν τελικά θα επιβραβευτούν οι κόποι και οι θυσίες σου. Σημασία έχει ότι έζησες σαν άνθρωπος, όπως παρατήρησαν αρκετοί εισηγητές μας. Αυτή, αν θέλετε, είναι η πιο ακριβή παρακαταθήκη που μας αφήνει ο Χικμέτ μέσα από τη ζωή και το έργο του.
Αυτό το μεγαλείο της ανθρωπιάς του κομμουνιστή είναι ακατανόητο και αδιανόητο για την αστική διανόηση... που "δεν διανοείται: είναι σαν τις πλάκες του γραμμοφώνου. Αναπαράγει αυτό που έχουν χαράξει πάνω της", σύμφωνα με τον Χικμέτ. Αυτός ο συνηθισμένος και στον καιρό μας τύπος της "διανόησης" παρουσιάζει τον Χικμέτ άλλοτε σαν αφελή ρομαντικό, άλλοτε σαν ιδιοτελή συμφεροντολόγο (...) και άλλοτε πάλι σαν αντισοβιετικό (...).
Το κωμικοτραγικό είναι ότι αυτές τις τρεις αντικρουόμενες μεταξύ τους εκδοχές συνήθως υποστηρίζονται ταυτόχρονα από το ίδιο άτομο στο ίδιο βιβλίο. Οπως και να 'χει δηλαδή το πράγμα, το σίγουρο είναι ότι με κάθε τρόπο πρέπει ο κομμουνιστής επαναστάτης Χικμέτ να κατασυκοφαντηθεί και να απομυθοποιηθεί, για να μην πολλαπλασιαστεί (...)
Στο Συνέδριό μας δεν ηρωοποιήσαμε τον Χικμέτ, ποτέ δεν θα το θελε. Στα ώριμα χρόνια του έγραφε ότι οι ιδανικοί, αλύγιστοι ήρωες πρέπει να κατεβούν από το βάθρο τους στη λογοτεχνία. Η λογοτεχνία πρέπει να δείχνει πώς ο απλός, ο καθημερινός και γεμάτος αντιφάσεις άνθρωπος - αντανάκλαση της ταξικής πάλης στη συνείδησή του, όπως σημειώθηκε - μπορεί να γίνει κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες γενναίος και ηρωικός. Προσπαθήσαμε, λοιπόν, να τον παρουσιάσουμε με τρόπο συγκεκριμένο, "μέσα στις ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές συνθήκες της χώρας του και της εποχής του και στο πλαίσιο της τάξης που ανήκει και υπηρετεί" όπως κι εκείνος το θεωρούσε επιβεβλημένο για τη μελέτη οποιουδήποτε συγγραφέα σύμφωνα με τα γράμματά του στον Κεμάλ Ταχίρ.
Ετσι δεν παρουσιάστηκε σαν μια φυσικά προικισμένη ατομική περίπτωση με θαυματουργές ικανότητες, αλλά σαν ζωντανό, ιστορικό, ανθρώπινο υποκείμενο, που η διαμόρφωσή του εξηγείται από τις συνθήκες και τις αντιφάσεις της ταξικής πάλης του καιρού του και μάλιστα σε κορυφαίες στιγμές της και την πρωτοπόρα συμμετοχή του σ' αυτήν με την πλευρά του πιο προωθημένου τμήματος της εργατικής τάξης, των κομμουνιστών. Αυτό πιστεύουμε πως βοήθησε να κατανοηθεί καλύτερα όχι μόνο ο Χικμέτ, αλλά και το έργο του, η σημασία και η επίδρασή του, ενώ επιπλέον μας εφοδίασε με ένα πλούτο ιστορικών, κοινωνιολογικών, αισθητικών γνώσεων και συμπερασμάτων, χρήσιμων στη σημερινή πάλη μας.
Αλλωστε, μαζί με τον Χικμέτ γνωρίσαμε ακόμη καλύτερα και αγαπήσαμε ακόμη περισσότερο το λαό του, τα ταξικά αδέρφια μας της Τουρκίας και αυτό είναι μια ακόμη σπουδαία συμβολή του Συνεδρίου μπροστά στις ενδεχόμενες μελλοντικές περιπέτειες που μας επιφυλάσσουν τα ιμπεριαλιστικά - καπιταλιστικά συμφέροντα στην περιοχή (...)».
Ανάγκη για βαθύτερη προσέγγιση του έργου του
«Το Συνέδριο πιστεύουμε ότι πρόσθεσε πολλά στην κατακτημένη μέχρι σήμερα γνώση του Χικμέτ στην Ελλάδα. Αποτελεί μάλλον την πιο ολοκληρωμένη εργασία πάνω στο έργο του. Επιπλέον, ξύπνησε μια διάθεση για καλύτερη γνωριμία μ' αυτό και πρόσφερε τα βασικά μεθοδολογικά εργαλεία για βαθύτερη προσέγγισή του. Απ' αυτήν την άποψη, αποτελεί ένα θεμέλιο, μια βάση. Σε καμία περίπτωση δηλαδή δεν εξάντλησε το θέμα του (...).
Εκείνο που, απ' όλα αυτά, από σήμερα μπορούμε να υποσχεθούμε ότι θα βάλουμε μπροστά είναι τα παρακάτω:
Πρώτα - πρώτα την επιμέλεια και έκδοση των πρακτικών τούτου του Συνεδρίου, αλλά και την έκδοση ειδικού τεύχους αφιερώματος του περιοδικού «Θέματα Παιδείας» στον Χικμέτ, στην οποία θα συμπεριληφθούν αποσπάσματα από άγνωστα μέχρι σήμερα έργα του στην Ελλάδα με βάση τη μεταφραστική δουλειά που πραγματοποίησαν όλο αυτό το διάστημα προετοιμασίας του Συνεδρίου σύντροφοι και φίλοι του Κόμματος από τα Τούρκικα και άλλες γλώσσες, ακόμη και από τα Ισπανικά. Ταυτόχρονα, πιθανά μέσω των «Θεμάτων Παιδείας» να προετοιμάσουμε την έκδοση βιβλίου με τις επιστολές του Χικμέτ στον Κεμάλ Ταχίρ, που κατά τη γνώμη μας θα αποδειχτεί ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για νέους μαρξιστές λογοτέχνες και καλλιτέχνες - δημιουργούς, ενώ θα συμβάλει στην κατανόηση του κορυφαίου έργου του Χικμέτ «Ανθρώπινα Τοπία της Πατρίδας μου» που φιλοδοξούμε να μεταφράσουμε και να εκδώσουμε επίσης το επόμενο διάστημα, καθώς υπάρχουν σύντροφοι που έχουν ήδη ξεκινήσει τη μετάφρασή του από τα Γαλλικά και τα Αγγλικά, ενώ άλλοι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν στη μετάφραση από τα Τουρκικά και είμαστε σίγουροι ότι με την υποστήριξη των Τούρκων σ. του ΚΚ θα καταφέρουμε να αποδώσουμε πιστά και ολοκληρωμένα το περιεχόμενό του χωρίς λογοκρισία, τελίτσες και αποσιωπητικά (...)»
Το πέμπτο Επιστημονικό Συνέδριο...
«Το επόμενο Συνέδριό μας, που θα πραγματοποιηθεί σε τρία χρόνια, το 2108, όπως έχει ήδη ανακοινωθεί από την ΚΕ, είναι αφιερωμένο στην επίδραση της πάλης του ΚΚΕ στην ελληνική λογοτεχνία (πεζογραφία και ποίηση). Οπως καταλαβαίνετε θα είναι ένα ιδιαίτερα απαιτητικό Συνέδριο, του οποίου η προετοιμασία θα ξεκινήσει από αύριο και φυσικά καλούμε από τώρα όλους τους συντρόφους, οπαδούς, φίλους που θέλουν να βοηθήσουν στις ομάδες εργασίας του και στις προσυνεδριακές πολιτιστικές δραστηριότητες να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους.
Μέσα απ' αυτή την εργασία, όπως και από όλα τα συνέδριά μας φιλοδοξούμε πάνω απ' όλα να ξεπηδήσει μια νέα γενιά επιστημόνων που θα κατακτά σταδιακά την ικανότητα να χειρίζεται δημιουργικά τα μαρξιστικά εργαλεία στα αντικείμενα της Τέχνης, της Αισθητικής, της Λογοτεχνίας, της Φιλοσοφίας, της Παιδαγωγικής, στόχος που τέθηκε άλλωστε για το σύνολο των επιστημονικών αντικειμένων από το 19ο Συνέδριο του Κόμματός μας (...)».
