Το 78,8% είναι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα, που μαζί με ανασφάλιστους απ' τα άλλα ταμεία βγαίνουν στη ζητιανιά για την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη
Χωρίς ασφαλιστική κάλυψη έχει μείνει σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού της χώρας εξαιτίας της ανεργίας μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων, που εκτοξεύτηκε την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης, και της αντιλαϊκής διαχείρισης από τις κυβερνήσεις και τα κόμματα του κεφαλαίου. Η κατάσταση είναι οριακή για εκατομμύρια λαϊκά νοικοκυριά και η διεκδίκηση μέτρων για την ανακούφισή τους είναι ζήτημα προτεραιότητας για τα ταξικά σωματεία και τις αγωνιστικές Ενώσεις των ΕΒΕ.
Το σύνολο των ανασφαλίστων στη χώρα ανέρχονται επίσημα σε 2.524.243 άτομα, σύμφωνα με στοιχεία του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ), που στηρίχτηκαν στην καταγραφή απ' το σύστημα «Ατλας» για τον Οκτώβρη του 2014. Η καταγραφή αφορά τα άμεσα και τα έμμεσα ασφαλισμένα μέλη. Περιλαμβάνονται δηλαδή αυτός (ή αυτή) που έχει την κύρια ασφάλιση και ταυτόχρονα καλύπτει για άλλες -κυρίως υγειονομικές- παροχές τα μέλη της οικογένειάς του.
Η μεγαλύτερη ασφαλιστική γύμνια αφορά τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, όπως φαίνεται και στον Πίνακα. Δηλαδή, οι ασφαλισμένοι και τα προστατευόμενα μέλη που είχαν ασφάλιση στο ΙΚΑ, αποτελούν το 78,8% των σημερινών ανασφάλιστων.
Ακολουθούν 161.326 (6,4%) προερχόμενοι απ' τον ΟΓΑ, 160.357 (6,4%) απ' τον ΟΑΕΕ, 68.882 (2,7%) απ' το Δημόσιο, 36.329 (1,4%) απ' το ΕΤΑΑ (πρώην ταμείο συντάξεων μηχανικών και εργοληπτών δημοσίων έργων), 29.150 (1,2%) απ' το ΕΤΑΑ (πρώην ταμείο συντάξεων και αυτασφάλισης υγειονομικών) και 28.823 (1,1%) απ' το ΝΑΤ. Υπάρχουν και 49.627 (2%) χωρίς κατάταξη και σ' αυτήν περιλαμβάνονται, μεταξύ των άλλων, μακροχρόνια άνεργοι που δεν είχαν ασφαλιστική κάλυψη.
Βιβλιάριο Υγείας υπό προθεσμία
Οι άμεσα ασφαλισμένοι που έχασαν την ασφαλιστική ικανότητα έχουν απώλειες στις προϋποθέσεις και τις δυνατότητες συνταξιοδότησης, τις οποίες θα βρουν μπροστά τους όταν «θα κάνουν ταμείο» στα ένσημα. Ομως, κατά κανόνα, χάνουν και την υγειονομική κάλυψη τόσο οι άμεσα όσο και οι έμμεσα ασφαλισμένοι.
Οι «διέξοδοι» που δίνει η σημερινή νομοθεσία σε καμιά περίπτωση δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ιδιαίτερα οξυμένες ανάγκες. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ο ανασφάλιστος και η οικογένειά του δικαιούνται δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη μόλις για ένα ή δυο χρόνια μετά την απώλεια της δουλειάς του και αυτό με προϋποθέσεις.
Ορισμένα ενδεικτικά παραδείγματα, που δείχνουν και το μέγεθος του προβλήματος:
1. Ανεργοι ηλικίας 29-55 ετών και ελεύθεροι επαγγελματίες που διακόπτουν τη δραστηριότητά τους, ανεξάρτητα από το αν χρωστούν ή όχι εισφορές, δικαιούνται βιβλιάριο ασθενείας για 2 χρόνια, με την προϋπόθεση να είναι εγγεγραμμένοι στα μητρώα ανέργων του ΟΑΕΔ για 12 τουλάχιστον μήνες, όπως προβλέπει ο νόμος 2768/99 (άρθρο 5). Η ανανέωση του βιβλιαρίου μπορεί να γίνει υπό προϋποθέσεις που συνδέονται με την ηλικία και τις μέρες ασφάλισης.
2. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες που χρωστούν εισφορές στον ΟΑΕΕ και το Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Αυτοαπασχολούμενων (ΕΤΑΑ) και το εισόδημά τους δεν υπερέβη τα 12.000 ευρώ για τα έτη 2011 μέχρι 2013, μπορούν να ανανεώσουν το βιβλιάριο ασθενείας για ένα χρόνο, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν υποβάλλει τις φορολογικές δηλώσεις του 2014, ώστε να είναι καταχωρισμένα τα εισοδήματα του 2013. Η διάταξη αυτή προβλέπει ότι στο εισόδημα περιλαμβάνονται και τεκμήρια, που σημαίνει ότι όσοι έχουν ΙΧ και σπίτι με τεκμήρια άνω των 12.000 ευρώ δεν μπορούν να ανανεώσουν το βιβλιάριο ασθενείας!
3. Ανεργοι ηλικίας μέχρι 29 χρονών έχουν τη δυνατότητα να υπαχθούν στον κλάδο ασθένειας του ΙΚΑ μέσω του ΟΑΕΔ, εφόσον δεν έχουν υπερβεί το 29ο έτος και έχουν εγγραφεί ως άνεργοι στα μητρώα του ΟΑΕΔ επί ένα συνεχές δίμηνο πριν την υποβολή αίτησης και κατέχουν κάρτα ανεργίας ανανεούμενη κάθε μήνα.
4. Οι μακροχρόνια άνεργοι ηλικίας άνω των 55 χρόνων, μετά από αίτηση που υποβάλλουν στα υποκαταστήματα του ΙΚΑ, καλύπτονται απ' τον κλάδο παροχών ασθένειας σε είδος, εφόσον έχουν πραγματοποιήσει οποτεδήποτε 3.000 μέρες εργασίας στην ασφάλιση του κλάδου ασθενείας του ΙΚΑ.
Εκτός των παραπάνω περιπτώσεων, υπάρχει και το βιβλιάριο απορίας απ' την Πρόνοια, που καλύπτει την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των κατόχων απ' τις δημόσιες δομές Υγείας.
Ψίχουλα για στοιχειώδη περίθαλψη
Η έκρηξη της ανεργίας και τα αλλεπάλληλα λουκέτα στα μαγαζιά, υποχρέωσαν την κυβέρνηση να προχωρήσει στην έκδοση κοινών αποφάσεων (ΚΥΑ) των συναρμόδιων υπουργών για την «δωρεάν νοσοκομειακή περίθαλψη» (ΦΕΚ Β' 1465/5.6.2014) και την «πρόσβαση στο σύστημα φαρμακευτικής περίθαλψης ανασφαλίστων και οικονομικά αδύναμων πολιτών» (ΦΕΚ Β' 1753/28.6.2014), ώστε να καλυφθούν εκείνοι «οι οποίοι στερούνται των προϋποθέσεων έκδοσης βιβλιαρίου ανασφαλίστου και δεν είναι ασφαλισμένοι σε κανένα δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα» και «ασφαλισμένοι που έχουν απολέσει την ασφαλιστική τους ικανότητα λόγω οφειλών στα ασφαλιστικά ταμεία».
Η πρώτη ΚΥΑ προβλέπει ότι κάθε ανασφάλιστος που παίρνει παραπεμπτικό απ' τις δημόσιες δομές του Πρωτοβάθμιου Εθνικού Δικτύου Υγείας (ΠΕΔΥ) ή τα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία των δημόσιων νοσοκομείων μπορεί να νοσηλευτεί δωρεάν σε δημόσιο νοσοκομείο. Η νοσηλεία εγκρίνεται από τριμελή επιτροπή που συγκροτείται σε κάθε νοσοκομείο. Οταν το περιστατικό είναι επείγον δε χρειάζεται η παραπάνω διαδικασία και η εισαγωγή του περιστατικού γίνεται χωρίς παραπεμπτικά.
Η παραπάνω ρύθμιση, σύμφωνα με την ΚΥΑ, «θα βαρύνει τους εγκεκριμένους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων». Αυτό σημαίνει αντιμετώπιση των δαπανών «από ίδια έσοδα», όπως αναφέρει ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Λεωνίδας Γρηγοράκος σε εγκύκλιό του (29.8.2014), με την οποία ενέκρινε την πενιχρή επιχορήγηση των 1.350.000 ευρώ για όλα τα νοσοκομεία της χώρας «για τις δαπάνες νοσοκομειακής και φαρμακευτικής περίθαλψης στους οικονομικά αδύνατους» για το 2014.
Πρόκειται κυριολεκτικά για ψίχουλα, αν αναλογιστεί κανείς ότι οι δαπάνες για τις παραπάνω κατηγορίες ασθενών την περίοδο Γενάρη - Σεπτέμβρη 2014 ήταν 98,097 εκ. ευρώ, όταν την αντίστοιχη περίοδο του 2013 ήταν 80,7 εκ. ευρώ. Ενώ δηλαδή οι δαπάνες αυξήθηκαν κατά 21,5%, η επιχορήγηση περιορίστηκε σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.
Απ' τον περασμένο Ιούλη άρχισε και η κάλυψη της φαρμακευτικής δαπάνης των ανασφαλίστων με 6 εκ. ευρώ το μήνα απ' τον προϋπολογισμό του ΕΟΠΥΥ. Δηλαδή της χορήγησης φαρμάκων μέσω των φαρμακείων της γειτονιάς, η οποία σε ετήσια βάση αναμένεται να διαμορφωθεί σε 72 εκ. ευρώ. Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση, αντί να εξασφαλίσει δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, ώστε να αντιμετωπιστεί και το ζήτημα με τους ανασφάλιστους, φορτώνει το οικονομικό βάρος για στοιχειώδεις παροχές στα ταμεία και στους λιγότερο φτωχούς, δηλαδή ξανά στο λαό.
Απώλεια συντάξεων και περίθαλψης
Μια ιδιαίτερη κατηγορία ανασφαλίστων, που χάνουν και τις συντάξεις, παρότι συμπληρώνουν το όριο της ηλικίας, αλλά και την υγειονομική κάλυψη, δημιουργείται στον Οργανισμό Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), λόγω των οφειλών εισφορών προς τον Οργανισμό.
Η δυνατότητα ρύθμισης των χρωστούμενων οφειλών προβλέπει ότι οι οφειλέτες προς τον ΟΑΕΕ -ανάμεσά τους και όσοι έχουν συμπληρώσει το όριο συνταξιοδότησης- μπορούν να συμψηφίσουν ποσό μέχρι 20.000 ευρώ (συμπεριλαμβανομένων και των προσαυξήσεων) με το ποσό 30 συντάξεων κατωτέρων ορίων, αφού πρώτα καταβάλλουν το ποσό πέραν των 20.000 ευρώ. Το πέραν των 20.000 ευρώ ποσό πρέπει να πληρωθεί εντός διμήνου από την ειδοποίηση του ΟΑΕΕ για την εφάπαξ καταβολή του. Αλλιώς ο δικαιούχος χάνει και τη σύνταξη.
Για να μπορέσει να συνταξιοδοτηθεί πρέπει να υποβάλει ξανά αίτηση και να πληρώσει εξ ολοκλήρου οφειλές και προσαυξήσεις μέχρι τη μέρα της κατάθεσης αίτησης. Η σύνταξη θα αρχίσει να καταβάλλεται ένα μήνα μετά απ' την πληρωμή των συνολικών οφειλών και με οριστική απώλεια των αναδρομικών.
Κάθε χρόνο ο ΟΑΕΕ εκδίδει κοντά στις 11.000 νέες συντάξεις. Απ' αυτούς 7-8% (δηλαδή 770 - 880 άτομα) πρέπει να καταβάλλουν το υπέρ των 20.000 ευρώ ποσό για να μπουν στη ρύθμιση. Μερικοί όμως από αυτούς -μεταξύ των οποίων και κάποιοι που έχουν συμπληρώσει το όριο ηλικίας- δεν μπορούν να μπουν στη ρύθμιση ή μπαίνοντας δεν μπορούν να είναι συνεπείς στην καταβολή των δόσεων. Αυτοί χάνουν και τις συντάξεις και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Και το μόνο που μπορούν να κάνουν, όσον αφορά την περίθαλψή τους, είναι να διεκδικήσουν την έκδοση βιβλιαρίου πρόνοιας.
Το θέμα των χωρίς σύνταξη ηλικιωμένων του ΟΑΕΕ έθεσε με ιδιαίτερη έμφαση ο πρόεδρος της ΠΟΣ - ΟΑΕΕ, Παντελής Τάτσης, στη συνάντηση (21.7.2014) που είχαν οι Συνεργαζόμενες Συνταξιουχικές Οργανώσεις με τον πρωθυπουργό, ο οποίος δεσμεύτηκε ότι θα υπάρξει ρύθμιση. Ομως μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτε, με αποτέλεσμα ηλικιωμένοι ελευθεροεπαγγελματίες να ζητούν ένα πιάτο φαΐ στα συσσίτια των δήμων και να ζητιανεύουν τα φάρμακά τους από δω και από κει...
Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ
