Σε χειμερία νάρκη η διαστημοσυσκευή «Φιλέ», περιμένει το «φιλί» του Ηλιου για να ξυπνήσει
Ο «λαιμός» του κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο είναι η περιοχή που εμφανίζει προς το παρόν τη μεγαλύτερη έκλυση αερίων και σκόνης, αν και οι φωτογραφίες δείχνουν σχεδόν πάνω από όλη την επιφάνειά του να αιωρούνται κάποια σωματίδια και πετραδάκια, που τα αέρια δε δυσκολεύονται καθόλου να σηκώσουν ψηλά, λόγω του ασθενούς βαρυτικού πεδίου
Το μητρικό σκάφος της αποστολής «Ροζέτα», που βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τον κομήτη Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο, χαίρει άκρας υγείας, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA). Οι επόμενοι μήνες έως το φθινόπωρο αναμένεται να δώσουν νέες εντυπωσιακές φωτογραφίες του κομήτη και σημαντικές επιστημονικές πληροφορίες. Οταν η ηλιακή θερμότητα ενεργοποιήσει τα παγωμένα αέρια και το νερό που βρίσκονται στην επιφάνεια του κομήτη και κάτω απ' αυτήν, η εκτόνωσή τους, μαζί με τη σκόνη που θα παρασύρουν θα δημιουργήσουν ένα είδος ατμόσφαιρας γύρω του, γνωστής ως κόμης. Οι εκλύσεις αερίων κάποιες φορές ενδέχεται να γίνονται με πολύ βίαιο τρόπο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κομήτες διασπάστηκαν σε δύο ή περισσότερα κομμάτια καθώς περνούσαν κοντά από τον Ηλιο. Η «Ροζέτα» θα γίνει το πρώτο διαστημικό σκάφος που θα παρατηρήσει από κοντά τη δημιουργία της κόμης, αλλά και της ουράς ενός κομήτη, που συχνά έχει μήκος εκατομμυρίων χιλιομέτρων.
Το σκάφος βρίσκεται τώρα σε ύψος 30 χιλιομέτρων πάνω από τον Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο. Στις 3 Δεκέμβρη θα πλησιάσει και πάλι στα 20 χλμ. για να συνεχίσει επί δεκαήμερο τη λεπτομερή παρατήρηση του κομήτη και στη συνέχεια θα επιστρέψει στα 30 χλμ. Με αλλεπάλληλες ενεργοποιήσεις του κινητήρα της (καθώς η απαιτούμενη Ενέργεια είναι ελάχιστη λόγω του ασθενέστατου βαρυτικού πεδίου), η «Ροζέτα» θα προσαρμόζει στο εξής τις διαδρομές της στο βέλτιστο για την παρατήρηση του κομήτη με τα επιστημονικά όργανα που φέρει, ενώ έως τώρα την προσάρμοζε με βάση τις ανάγκες της αποστολής προσεδάφισης του «Φιλέ». Η «Ροζέτα» μπαίνει στη φάση «ακόλουθου του κομήτη», καθώς αυτός θα γίνεται όλο και πιο δραστήριος πλησιάζοντας στον Ηλιο, φτάνοντας στην ελάχιστη απόσταση της τροχιάς του από το άστρο του πλανητικού μας συστήματος (περιήλιο) στις 13 Αυγούστου 2015. Τη μέρα εκείνη θα απέχει 186 εκατομμύρια χιλιόμετρα από τον Ηλιο, δηλαδή περίπου 20% περισσότερο απ' ό,τι απέχει η Γη.
Ενα από τα ραδιοτηλεσκόπια επικοινωνίας με τη «Ροζέτα» στο Μαλαργκί της Αργεντινής, 1.000 χιλιόμετρα δυτικά του Μπουένος Αϊρες. Η αποστολή των μετρήσεων και των φωτογραφιών από τη «Φιλέ» έγινε μέσω της «Ροζέτας», το σήμα της οποίας λαμβάνεται από ραδιοτηλεσκόπια σαν αυτό
Τους επόμενους μήνες, η «Ροζέτα» θα επιχειρήσει απότομες αλλαγές πορείας που θα τη φέρουν σε ελάχιστη απόσταση 8 χιλιομέτρων από το κέντρο βάρους του - ακανόνιστου σχήματος - κομήτη, που βρίσκεται κοντά στο «λαιμό» του, πράγμα που σημαίνει ότι θα βρεθεί πολύ πιο κοντά από την απόσταση αυτή σε ορισμένα σημεία της επιφάνειάς του. Οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν για εκ του σύνεγγυς παρατηρήσεις το χρονικό διάστημα που η δραστηριότητα του Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο είναι ακόμη περιορισμένη, πριν οι κοντινές πτήσεις γίνουν επικίνδυνες για τη «Ροζέτα», λόγω των μικροαντικειμένων και της σκόνης που θα αιωρούνται σε αρκετό ύψος πάνω από την επιφάνεια του κομήτη. Ο σχεδιασμός των τροχιών περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: Τις προτιμώμενες και τις υψηλής δραστηριότητας. Το σκάφος θα οδηγείται να ακολουθήσει κατά κύριο λόγο τις προτιμώμενες, αλλά θα μετακινείται στις υψηλής δραστηριότητας, όταν ο κομήτης γίνει πολύ δραστήριος λόγω της θέρμανσής του από τον Ηλιο.
Τα δεδομένα που θα συλλέξουν τα επιστημονικά όργανα του μητρικού σκάφους της αποστολής, θα επιτρέψουν στους επιστήμονες να παρατηρήσουν για πρώτη φορά από τόσο κοντά τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό το είδος ουράνιων σωμάτων, βοηθώντας να απαντηθούν μερικά από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα ερωτήματα σχετικά με την προϊστορία του ηλιακού συστήματος: Πώς σχηματίστηκε και πώς εξελίχτηκε; Πώς συμπεριφέρονται οι κομήτες; Ποιο ρόλο παίζουν οι κομήτες στην εξέλιξη των πλανητών και στην ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων νερού στη Γη, απαραίτητης προϋπόθεσης για την εμφάνιση της ζωής, όπως την γνωρίζουμε;
Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: esa.int
Οι αναπηδήσεις της «Φιλέ» πάνω στον κομήτη
Συνδυάζοντας αλλεπάλληλες φωτογραφίες της επιφάνειας του κομήτη, από την κάμερα «Οσιρις» της «Ροζέτας», οι επιστήμονες μπόρεσαν να συνάγουν τη διαδρομή της «Φιλέ». Το πρώτο σημείο επαφής με το έδαφος εμφανίζεται κάτω αριστερά και ήταν το προβλεπόμενο. Στις 15.19 και 15.23 οι φωτογραφίες συλλαμβάνουν τη «Φιλέ» εν πτήσει μετά την πρώτη αναπήδηση, με δεύτερη προσεδάφιση στις 15.43, όπως δείχνουν τα σημάδια που δεν υπήρχαν εκεί στις 15.18. Η τελική, ατυχής κατάληξη της διαστημοσυσκευής, είναι μάλλον ανάμεσα σε ένα μεγάλο βράχο και ένα φυσικό τοίχωμα του εδάφους, όπως δείχνει η φωτογραφία που λήφθηκε στις 15.43 (η «Φιλέ» είναι το φωτεινό σημείο στη σκοτεινή περιοχή).
Φυσικά, η ατυχής κατάληξη οφειλόταν σε δύο σημαντικές δυσλειτουργίες, η μία του μικροκινητήρα καθήλωσης στο έδαφος, που δεν ανταποκρίθηκε στις εντολές πυροδότησης και η άλλη των καμακιών αγκίστρωσης, μηχανισμοί που είχαν προβλεφθεί ακριβώς επειδή ήταν γνωστό ότι η βαρύτητα του κομήτη θα ήταν πολύ μικρή για να συγκρατήσει τη «Φιλέ» καθώς θα πατούσε πάνω στον Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο με ταχύτητα 1 μέτρου ανά δευτερόλεπτο (3,6 χλμ. την ώρα). Παρ' όλ' αυτά, η πρώτη ομαλή προσεδάφιση (με την έννοια ότι η διαστημοσυσκευή δεν συνετρίβη και παρέμεινε σε λειτουργική κατάσταση) στην επιφάνεια ενός μακρινού κομήτη, είναι ένα μεγάλο επίτευγμα, που θα μείνει στην Ιστορία.
Η «Φιλέ», πριν αδειάσουν οι μπαταρίες της, πραγματοποίησε σχεδόν το σύνολο των προγραμματισμένων επιστημονικών μετρήσεων, αλλά με αμφίβολη επιτυχία, καθώς βρέθηκε σε μη αντιπροσωπευτικό για κομήτη πετρώδες και κρύο έδαφος (-150 βαθμών Κελσίου). Η συσκευή λήψης δείγματος εδάφους και ανάλυσής του πραγματοποίησε τις προβλεπόμενες κινήσεις και λειτουργίες, αλλά πιθανότατα, λόγω της κλίσης της «Φιλέ» δεν κατάφερε να αναλύσει επιφανειακή σκόνη του κομήτη (το τρυπάνι μάλλον «τρύπησε» στο κενό). Με εντολή από τη Γη, η διαστημοσυσκευή υψώθηκε κατά 4 εκατοστά και περιστράφηκε κατά 35 μοίρες, ώστε η προσλαμβανόμενη ενέργεια από τα φωτοβολταϊκά της κύτταρα, να διπλασιαστεί, παραμένοντας ωστόσο πολύ λιγότερη απ' ό,τι αν η προσεδάφιση είχε γίνει σε ανοιχτό ηλιόλουστο σημείο.
Πριν το πλήρες άδειασμα των μπαταριών, η «Φιλέ» μπήκε αυτόματα και ομαλά σε κατάσταση χειμερίας νάρκης, από την οποία μπορεί να βγει αν, καθώς ο κομήτης πλησιάζει στον Ηλιο, η προσλαμβανόμενη ηλιακή ενέργεια γίνει επαρκής, ώστε να γεμίσουν οι συσσωρευτές της. Η «Ροζέτα», από τους πρώτους μήνες του 2015 σε κάθε πέρασμα πάνω από τη «Φιλέ» θα ελέγχει για σήμα της, αλλά η αναζωογόνηση της συσκευής προσεδάφισης, εφόσον γίνει τελικά, δεν είναι πιθανή πριν περάσουν αρκετοί μήνες. Η τελική θέση της «Φιλέ» έχει και ένα θετικό: το έδαφος είναι πιο συμπαγές και πιο κρύο και ίσως δεν υποχωρήσει, ακόμα κι όταν ο Τσουριούμοφ - Γκερασιμένκο φτάσει το μέγιστο της θερμοκρασίας του, στο περιήλιο κι ο πάγος κάτω από την επιφανειακή σκόνη αρχίσει να λιώνει.
