Τα λουκέτα στα μικρομάγαζα πολλαπλασιάστηκαν
Η Εξεταστική Επιτροπή που θα διερευνήσει την «υπαγωγή της Ελλάδας στο καθεστώς των μνημονίων» ανακοινώθηκε από τη συγκυβέρνηση την εβδομάδα που μας πέρασε. Παρουσιάστηκε σαν τήρηση προεκλογικής δέσμευσης, καθώς πράγματι ο ΣΥΡΙΖΑ και οι ΑΝΕΛ προεκλογικά έπαιξαν αυτό το αποπροσανατολιστικό χαρτί, που στην πραγματικότητα ήταν η φυσική συνέχεια του ψευτοδιλήμματος «μνημόνιο - αντιμνημόνιο». Οταν ξεκόβεις τα μνημόνια από τις αιτίες που τα δημιούργησαν, όταν δεν απαντάς για ποιον εφαρμόζεται αυτή η πολιτική, όταν κρύβεις ότι στην πολιτική των μνημονίων ενσωματώνονται βασικές κατευθύνσεις της ΕΕ, είναι φυσικό και εύκολο να τα εμφανίζεις ως αποτέλεσμα «λάθους» πολιτικής ορισμένων ανίκανων διαχειριστών, υποταγμένων στη Γερμανία πολιτικών κλπ. Ετσι, λοιπόν ήρθε η ώρα για «άρτο και θεάματα», αφού η συγκεκριμένη Εξεταστική θα βγάζει κατά καιρούς κάτι για τα «παραποιημένα στοιχεία για τα ελλείμματα», κάτι για τον «τάδε ή τον δείνα πολιτικό που τα παραποίησε», κάτι για την «εκτόξευση του δημόσιου χρέους και τον πολλαπλασιαστή» και θα στηθεί έτσι ένα άθλιο αποπροσανατολιστικό γαϊτανάκι. Την ίδια ώρα όλο το αντιλαϊκό νομοθετικό πλαίσιο θα υλοποιείται κανονικότατα, εμπλουτισμένο και με νέες αντιλαϊκές δεσμεύσεις, με βάση τις πρόσφατες συμφωνίες της συγκυβέρνησης. Ενώ η συγκυβέρνηση μεθοδικά προετοιμάζεται για νέες συμφωνίες, νέα μεσοπρόθεσμα, πολύ πιθανόν και νέες δανειακές συμβάσεις, συνεχίζοντας από εκεί που σταμάτησαν οι προηγούμενοι, αλλάζοντας απλώς την ορολογία και διαπραγματευόμενη καλύτερους όρους για λογαριασμό του κεφαλαίου που θέλει ζεστό χρήμα για να προχωρήσει τις επενδύσεις του.
Είναι όμως μόνο αυτό; Οχι. Η συγκυβέρνηση, όπως και κάθε αστική κυβέρνηση που σέβεται τον εαυτό της και την αποστολή της να προστατεύσει τα συμφέροντα του κεφαλαίου, θέλει να κουκουλώσει κάτι άλλο. Πολύ πιο σημαντικό. Οτι τα μνημόνια τα έφερε η καπιταλιστική οικονομική κρίση. Οτι με ή χωρίς μνημόνια οι εργαζόμενοι, στις συνθήκες του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, θα έρχονται πάντα αντιμέτωποι τόσο με τους στόχους της κερδοφορίας του κεφαλαίου σε περιόδους ανάπτυξης όσο βέβαια και με τις οικονομικές κρίσεις που προκύπτουν ως τελικό αποτέλεσμα ακριβώς αυτής της διαδικασίας καπιταλιστικής ανάπτυξης! Η «υπερβολική επιτυχία» του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής (υπερσυσσώρευση κερδών) είναι ακριβώς η αιτία της αποτυχίας του (αδυναμία επαρκώς κερδοφόρων επενδύσεων). Κρίσεις που δεν πρόκειται ποτέ να αποτραπούν, όσο θα υπάρχει ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής με τον ανταγωνισμό του, την αναρχία της παραγωγής, το κυνήγι του μέγιστου κέρδους, την εκμετάλλευση των εργαζομένων. Ετσι, λοιπόν, και στην Ελλάδα είχαν σημειωθεί μεγάλοι ρυθμοί καπιταλιστικής ανάπτυξης τις δεκαετίες του 1990 και 2000. Σημειώνουμε χαρακτηριστικά ότι οι Θέσεις της ΚΕ για το 17ο Συνέδριο του ΚΚΕ (2005) ανέφεραν: «Η ελληνική οικονομία διατήρησε υψηλότερους ετήσιους αυξητικούς ρυθμούς του ΑΕΠ από τους αντίστοιχους μέσους της Ευρωζώνης, σε όλη την τετραετία. Ο κύκλος της καπιταλιστικής κρίσης για την ελληνική οικονομία δεν συγχρονίστηκε με εκείνον της ΕΕ. Στις περισσότερες και μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ εκδηλώθηκε κρίση το 2003».
Οσα αναφέρουμε παρακάτω είναι στοιχεία και εκτιμήσεις για την πορεία της οικονομίας με βάση τα οποία το ΚΚΕ τοποθετούνταν από το 2007-2008 για το χαρακτήρα της κρίσης, τις αιτίες και τις μελλοντικές επιπτώσεις στους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους. Αξίζει να αναφέρουμε ότι από το 2008-2009 το ΚΚΕ εκτιμούσε ότι «η διεθνής καπιταλιστική οικονομία βιώνει μια βαθιά κρίση, με κύριο χαρακτηριστικό τον εκτεταμένο συγχρονισμό της. Η εκδήλωσή της ξεκίνησε αρχικά το 2007 στις ΗΠΑ, στον κλάδο των Κατασκευών, με τη μορφή της απαξίωσης κεφαλαίου σε χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (...) Αναμενόμενο είναι να έχει η παρούσα ύφεση μεγαλύτερη διάρκεια από την προηγούμενη (...) θα δυσκολευτεί ακόμα περισσότερο η αστική διαχείριση, θα βρεθεί πιο κοντά σε αλλεπάλληλες ασταθείς κυβερνήσεις, θα οξυνθούν οι διαφωνίες μέσα στην ΕΕ (...)».
Ορισμένα στοιχεία
Οπως είναι γνωστό, βασικός δείκτης που αποτυπώνει την εκδήλωση μιας κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου είναι η αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ στο διάστημα ενός χρόνου. Προάγγελός της είναι η αρνητική μεταβολή του ΑΕΠ σε δύο συνεχόμενα τρίμηνα, αλλά και η αρνητική μεταβολή στη μεταποίηση και στα κεφαλαιουχικά προϊόντα. Με την εκδήλωση της κρίσης πραγματοποιείται απαξίωση κεφαλαίου σε όλες τις μορφές του (βιομηχανική, εμπορευματική, χρηματική), μειώνονται οι επενδύσεις, αυξάνεται ο αριθμός επιχειρήσεων που κλείνουν, αυξάνεται και η ανεργία.
- Το πρώτο 9μηνο του 2009 στοιχεία και εκτιμήσεις των Eurostat/EΣΥΕ δείχνουν: Μείωση του ΑΕΠ κατά 1,1%. Ωστόσο, νεότερη εκτίμηση του υπουργείου Οικονομικών προέβλεπε ότι η μείωση θα είναι τελικά μεγαλύτερη και θα φτάσει το 2% για το 2009 και θα συνεχιστεί αρνητικά το 2010.
- Η συνολική βιομηχανική παραγωγή είχε εμφανίσει σημαντική συρρίκνωση με ετήσιο ρυθμό μείωσης κατά 9,4% κατά τους πρώτους 10 μήνες του 2009, ενώ η συρρίκνωση της μεταποιητικής παραγωγής ήταν ακόμη μεγαλύτερη, κατά 11,2%.
- Υπήρχε τάση μείωσης του δείκτη παραγγελιών και του δείκτη κύκλου εργασιών στη βιομηχανία. Κλάδοι της μεταποίησης (κλωστοϋφαντουργία, ένδυση, ξύλο, έπιπλα, δέρμα, οικιακές συσκευές, μεταφορικά μέσα) βρίσκονταν σε κρίση από το 2001.
- Για το 2009, μεταποιητικοί κλάδοι όπως της κλωστοϋφαντουργίας, της ένδυσης, των μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού, των μη μεταλλικών ορυκτών, των ηλεκτρονικών υπολογιστών κατέγραφαν συρρίκνωση πάνω από 20%.
- Μεγάλη μείωση είχε καταγραφεί στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα. Ο δείκτης παραγωγής στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα καταγράφει πορεία ύφεσης από το 2003. Στο πρώτο 11μηνο του 2009 η μείωση είχε φτάσει στο 28,1%.
- Ο όγκος λιανικού εμπορίου παρουσίαζε μείωση 8% σε σχέση με το 2008. Τα προηγούμενα χρόνια υπήρχε αύξηση του όγκου λιανικού εμπορίου κατά 2,3% το 2007 και μείωση 1,4% το 2008.
- Σύμφωνα με τότε εκτιμήσεις της ΤτΕ (Δεκέμβρης 2009), η εγχώρια ζήτηση είχε μειωθεί το 2009 μετά από στασιμότητα το 2008, ενώ υπήρχε εκτίμηση ότι οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου θα παρουσίαζαν πτώση 17%.
- Αλλη εκτίμηση ήταν ότι η ιδιωτική κατανάλωση θα μειωνόταν 1% για το 2009, έναντι αύξησης 2,3% το 2008. Η μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης σχετίζεται με τη μείωση του πραγματικού εισοδήματος για σημαντικό τμήμα εργαζομένων. Το καταγεγραμμένο ποσοστό της επίσημης ανεργίας είχε φτάσει το 10,6% το Νοέμβρη του 2009 έναντι 7,8% το Νοέμβρη του 2008. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών είχε ξεπεράσει το 13%. Στις ηλικίες 15-29 ετών είχε ξεπεράσει το 18%. Οι μακροχρόνια άνεργοι αποτελούσαν το 43,6% του συνόλου των ανέργων.
Η κρίση έφερε τα μνημόνια
Αναφέραμε τα παραπάνω στοιχεία για να δείξουμε - αν και αποσπασματικά - ότι η καπιταλιστική οικονομική κρίση και τα πρώτα της σημάδια είχαν εκδηλωθεί πολύ πριν τα μνημόνια. Τι όμως είναι τα μνημόνια; Η προσπάθεια του κεφαλαίου, των επιχειρηματικών ομίλων να φορτώσουν την κρίση στις πλάτες των εργαζομένων και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων, να θωρακίσουν την ανταγωνιστικότητά τους, να υπερασπίσουν την κερδοφορία τους, να διαμορφώσουν τις προϋποθέσεις για την ανάκαμψη, να κατοχυρώσουν τη θέση τους στο διεθνή ανταγωνισμό.
Ποιο ήταν το βασικό στοιχείο των μνημονίων; Η εφαρμογή αναδιαρθρώσεων που είχαν ως στόχο τη μεγάλη μείωση της τιμής της εργατικής δύναμης, τον περιορισμό κρατικών δαπανών που αφορούσαν τις λεγόμενες κοινωνικές παροχές (Υγεία, Παιδεία, Πρόνοια κλπ.), το άνοιγμα νέων πεδίων κερδοφορίας και επενδύσεων για το κεφάλαιο μέσα από ιδιωτικοποιήσεις, επιτάχυνση της «απελευθέρωσης αγορών» κ.ά. Με τα μνημόνια επιταχύνθηκε η εφαρμογή αναδιαρθρώσεων που ήταν στα σκαριά εδώ και χρόνια, αλλά για διάφορους λόγους καθυστέρησε η εφαρμογή τους, αναδιαρθρώσεις που περιλαμβάνονταν στις κατευθύνσεις της ΕΕ.
Επίσης η λεγόμενη Εξεταστική για τα μνημόνια προσπαθεί να κρύψει αυτή την πλευρά, τον ταξικό δηλαδή χαρακτήρα των μνημονίων. Το γεγονός ότι τμήματα του κεφαλαίου ζητάνε αναθεώρηση των μνημονίων όσον αφορά τη δημοσιονομική πλευρά τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν μια χαλάρωση που θα επιτρέψει στο κράτος να τους παρέχει «ζεστό χρήμα» για τις επενδύσεις τους, δεν αλλάζει σε τίποτα τον ταξικό τους χαρακτήρα. Οπως άλλωστε έχει ομολογήσει και η κυβέρνηση, η προσαρμογή των μνημονίων ήταν αναγκαία σήμερα, όμως πρέπει να χαλαρώσουν τα υφεσιακά μέτρα. Αυτό άλλωστε ζητάνε και οι εργοδοτικές ενώσεις.
