Η CIA παραδέχθηκε ότι ήταν πίσω από την ανατροπή του Μοσαντέχ
«Πράξη εξωτερικής πολιτικής» το, ενορχηστρωμένο από τη CIA, πραξικόπημα του 1953 στο Ιράν
Εξήντα χρόνια μετά το πραξικόπημα που ανέτρεψε, στις 18 Αυγούστου του 1953, τον Ιρανό πρωθυπουργό Μοχάμεντ Μοσαντέχ, επειδή μεταξύ άλλων είχε εθνικοποιήσει το ιρανικό πετρέλαιο, προκαλώντας την οργή δυτικών ιμπεριαλιστικών συμφερόντων, η CIAπαραδέχθηκε πως είχε τον πρώτο ρόλο στην ενορχήστρωση της ανατροπής του.
Σε πρώην απόρρητα αμερικανικά κρατικά έγγραφα, σημειώνεται ότι το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Μοσαντέχ και το υπουργικό συμβούλιο του «Εθνικού Συμβουλίου» που ακολούθησε, έγινε «υπό τη διεύθυνση της CIA σε μια πράξη εξωτερικής πολιτικής».
Ο Μοσαντέχ κρατικοποίησε το 1951 την «Αγγλο-Ιρανική Εταιρία Πετρελαίου», που ήταν ο πρόδρομος της «BP», προκαλώντας την οργή του Λονδίνου, το οποίο θεωρούσε το ιρανικό πετρέλαιο ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη της βρετανικής οικονομίας, η οποία είχε υποστεί μεγάλη καταστροφή κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την πτώση του Μοσαντέχ, ο Σάχης Ρεζά Παχλεβί, που τοποθετήθηκε στο θρόνο, έγινε στενός σύμμαχος της Ουάσιγκτον, μέχρι που ανατράπηκε από την «Ισλαμική Επανάσταση» το 1979.
Σύμφωνα με την ίδια πηγή εγγράφων, που επικαλείται η βρετανική εφημερίδα «Independent», το πραξικόπημα ανατροπής του Μοσαντέχ είχε εγκριθεί προηγουμένως από τον Βρετανό, τότε πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσώρτσιλ και τον Αμερικανό, τότε πρόεδρο, Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, φέροντας την κωδική ονομασία «TPAJAX» ή «Επιχείρηση Μπότα».
Στο πλαίσιο των προσπαθειών ανατροπής του Μοσαντέχ, αναφέρονται επακριβώς μέθοδοι όπως εξαγορά και «στρατολόγηση» Ιρανών βουλευτών από τη CIA, επιχειρήσεις προπαγάνδας με το τύπωμα και διανομή αντικυβερνητικών φυλλαδίων, χρήση εξαγορασμένων «αντικυβερνητικών διαδηλωτών» με στόχο την πρόκληση επεισοδίων κά.
Μετά το πραξικόπημα του 1953, ακολούθησαν οι συλλήψεις και οι δολοφονίες εκατοντάδων υποστηρικτών της ανατραπείσας κυβέρνησης, ο ίδιος ο Μοσαντέχ συνελήφθη και φυλακίστηκε για τρία χρόνια με την κατηγορία της «προδοσίας» και στη συνέχεια τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό ώσπου πέθανε το 1967.
Το 2000, η τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μαντλίν Ολμπράιτ, σε μία προσπάθεια να βελτιώσει τις σχέσεις με την Τεχεράνη, δήλωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν « παίξει σημαντικό ρόλο» στην ανατροπή του Μοσαντέκ και είχε κάνει τη διαπίστωση ότι το πραξικόπημα ήταν μια «οπισθοδρόμηση για την πολιτική ανάπτυξη του Ιράν». Παρόμοια θέση είχε εκφράσει το 2009 στη γνωστή ομιλία του στο πανεπιστήμιο του Καΐρου και ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, μετά την ανάληψη των καθηκόντων του.
