ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΝΕΟΥ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
Συζήτηση με την Βαγγελιώ Πλατανιά, γραμματέα της Τομεακής Οργάνωσης Καλλιτεχνών του ΚΚΕ, για την πρόσκληση που απευθύνουν οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στους καλλιτέχνες
Με σύνθημα «Στους καιρούς των αποφάσεων και η Τέχνη πρέπει ν' αποφασίσει», οι Τομεακές Οργανώσεις Καλλιτεχνών του ΚΚΕ και της ΚΝΕ ανακοίνωσαν στο 39ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», στην Αθήνα, την πρωτοβουλία τους να καλέσουν καλλιτέχνες να δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα με θέμα την καπιταλιστική κρίση, τις συνέπειες και τη διέξοδο από αυτή.
Οπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη διακήρυξη της πρωτοβουλίας αυτής, «η καπιταλιστική κρίση και οι συνέπειές της, η φτώχεια, η μετανάστευση, η άνοδος του φασισμού, οι πολεμικές προετοιμασίες και απειλές στην ευρύτερη περιοχή βάζουν σε όλους τους εργαζόμενους ένα καθήκον. Να πάρουμε μία μεγάλη απόφαση: Να μάθουμε, να οργανωθούμε, να παλέψουμε. Κανείς δε θα νοιαστεί για την υπόθεσή μας, αν δε νοιαστούμε οι ίδιοι.
Να μάθουμε για τις αιτίες της κρίσης, να οργανωθούμε και να τις αντιπαλέψουμε. Η κρίση είναι παιδί της ανάπτυξης του καπιταλισμού που φούσκωσε από τα κέρδη του και κοντεύει να σκάσει (...)
Δεν είναι αιτία της κρίσης η "κακιά Μέρκελ", η "γερμανική κατοχή", τα μνημόνια. Δεν είναι τα λαμόγια και οι κακοί πολιτικοί. Δε φταίει η κακή διαχείριση του καπιταλισμού που μία άλλη κυβέρνηση τάχα θα τον διαχειριστεί καλύτερα. Η λύση και η δύναμη βρίσκεται στον οργανωμένο λαό που θα πάρει την υπόθεση στα χέρια του. Η λύση βρίσκεται στην αποφασισμένη και καλά οργανωμένη εργατική τάξη, που μαζί με τους συμμάχους της θα ανοίξουν με τον αγώνα τους το δρόμο για μία εργατική - λαϊκή εξουσία (...)
Σ' αυτούς τους καιρούς, λοιπόν, και η Τέχνη πρέπει να αποφασίσει. Να ξεπεράσει δισταγμούς, να σταθεί στο πλάι της πρωτοπόρας τάξης, της εργατικής, η οποία έχει ανάγκη μία Τέχνη που θα μιλάει τη γλώσσα της τόλμης και της αλήθειας. Μία Τέχνη που επιστρατεύοντας τα δικά της αισθητικά όπλα, επιστρατεύοντας τη γνώση, αλλά και όλο τον ανθρώπινο ψυχισμό, τη φαντασία, το συναίσθημα, τη βούληση, θα στρατευτεί με τις ανάγκες και τα καθήκοντα των δημιουργών όλου του πλούτου».
Σε αυτό το πνεύμα οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ καλούν τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουν πρωτότυπα, καινούρια έργα, που θα απευθύνονται είτε σε ενήλικους είτε σε παιδιά, αγκαλιάζοντας διάφορα είδη Τέχνης όπως: Μουσική - τραγούδι. Εικαστικά - σκίτσο - animation. Λογοτεχνία - ποίηση. Ταινίες μικρού μήκους (μυθοπλασία - ντοκιμαντέρ). Συγγραφή θεατρικού έργου. Χορό.
Από την πρώτη στιγμή που η παραπάνω πρωτοβουλία αναγγέλθηκε στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, αλλά και μετά τα πρώτα σχετικά δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη», το ενδιαφέρον που εκφράστηκε από ανθρώπους που ασχολούνται με την Τέχνη ήταν πραγματικά μεγάλο.
Γι' αυτό και ο «Ριζοσπάστης» συζήτησε με την Βαγγελιώ Πλατανιά, γραμματέα της Τομεακής Οργάνωσης Καλλιτεχνών του ΚΚΕ και μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ και με βάση αυτή τη συζήτηση, στη σημερινή μας παρουσίαση προσπαθούμε να φωτίσουμε πλευρές αυτής της πρωτοβουλίας τόσο αναφορικά με το περιεχόμενό της όσο και με πρακτικά θέματα, όπως το ποιοι και πώς μπορούν να συμμετάσχουν.
Η Τέχνη πρέπει να αποφασίσει!
Η συζήτηση με την Β. Πλατανιά ξεκίνησε από την ίδια την καπιταλιστική κρίση που μπαίνει στο περιεχόμενο της πρωτοβουλίας και των έργων. Η κρίση έχει ξεσπάσει πάνω από τρία χρόνια τώρα και ήδη έχει γίνει αντικείμενο, έχει γίνει θέμα καλλιτεχνικών έργων (τραγουδιών, ταινιών κ.ά). Το κάλεσμα όμως του ΚΚΕ και της ΚΝΕ δεν είναι για δημιουργία έργων γενικά κι αόριστα γύρω από την κρίση. Εχει συγκεκριμένο περιεχόμενο: Ζητά στρατευμένα έργα. Αυτό σημαίνει ότι η Τέχνη πρέπει να αποφασίσει!
Οπως εξηγεί η Β. Πλατανιά, «η αλήθεια είναι πως αυτό που λέμε συνειδητά πολιτικοποιημένη, στρατευμένη τέχνη τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την ανατροπή του σοσιαλισμού, δεν βρέθηκε στο επίκεντρο της ανησυχίας των καλλιτεχνών. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε μάλιστα πως το συνολικό πισωγύρισμα ισχυροποίησε στις συνειδήσεις των καλλιτεχνών την αστική εχθρότητα για τη στράτευση, που φυσικά δεν είναι τίποτα άλλο από έκφραση του ταξικού μίσους για την τέχνη που τάσσεται και στρατεύεται με τα συμφέροντα της αντικειμενικά πρωτοπόρας τάξης, της εργατικής, την ίδια ώρα που ονομάζει "ελεύθερη" και υψηλή την τέχνη αυτή που στρατεύεται με τα συμφέροντα της κυρίαρχης αστικής τάξης.
Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης αυξήθηκε ο προβληματισμός σε τμήμα καλλιτεχνών, αυξήθηκε η αγωνία για την ίδια την επιβίωσή τους και την πορεία της κοινωνικής πραγματικότητας. Η κρίση όξυνε τις αντιθέσεις σε όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής ως αποτέλεσμα της όξυνσης της βασικής αντίθεσης στον καπιταλισμό ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία.
Ετσι, υπήρξαν, είναι η αλήθεια, προσπάθειες - συνειδητές ή μη - για στροφή σε θέματα πιο εξωστρεφή, που αφορούν την κοινωνία και την πολιτική κατάσταση. Ομως, πολλές από αυτές τις προσπάθειες ήταν άτολμες, δειλές, άλλες συσκότιζαν αντί να φωτίζουν τις αιτίες της κρίσης, και τη διέξοδο από αυτή, για παράδειγμα αναδείκνυαν ως βασική αιτία την κατά τη γνώμη τους κατοχή της χώρας μας από τις ξένες δυνάμεις. Αλλες στρατεύονταν επίσης συνειδητά ή ασυνείδητα στην ιδεολογική άποψη της άρχουσας τάξης. Για παράδειγμα, τόνιζαν την προσπάθεια εθνικής ενότητας ή της δουλειάς και των θυσιών που πρέπει να κάνει ο λαός για να "βγούμε" από την κρίση.
Αναδεικνύεται, δηλαδή, πως δεν αρκεί η επιλογή του θέματος, π.χ. κρίση, για να έχεις ένα στρατευμένο με την υπόθεση της εργατικής τάξης έργο. Απαιτείται να δώσεις σε αυτό το θέμα και το κατάλληλο περιεχόμενο, αλλά και να αποδίδεται το περιεχόμενο αυτό με την αντίστοιχη καλλιτεχνική μορφή που θα υπηρετεί αυτό το περιεχόμενο, χωρίς να καταντά απλή πολιτικολογία ή και σκέτη προπαγάνδα. Να επιστρατεύει, δηλαδή, ο καλλιτέχνης όλο το οπλοστάσιο της γνώσης, αλλά και των αισθητικών του μέσων.
Υπάρχουν αισιόδοξα μηνύματα από καλλιτέχνες
Από την επαφή μας με τους καλλιτέχνες γνωρίζουμε ότι αυξάνονται όσοι έχουν όχι μόνο τέτοιες προθέσεις αλλά και την ουσιαστική διάθεση να "δοκιμάσουν" τις δυνάμεις τους σε μία τέτοια δύσκολη μα κοινωνικά χρήσιμη αναμέτρηση. Τελευταίο πρόσφατο παράδειγμα είναι οι ταινίες μικρού μήκους που παρουσιάστηκαν στο Φεστιβάλ της Δράμας με έντονο το πολιτικό στοιχείο, δύο από αυτές μάλιστα ασχολήθηκαν με την κορυφαία στιγμή της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ.
Ταυτόχρονα, όμως, γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι για τους δημιουργούς να έχουν τόσο τα μέσα για μία τέτοια δημιουργία, όσο και τη δυνατότητα να απευθύνουν το έργο τους στο κοινό, όσο και αν η εργατική τάξη και τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα έχουν αντικειμενικά ανάγκη από μία τέτοια τέχνη».
Το ΚΚΕ και η ΚΝΕ θεωρούν ότι μπορούν να υπάρξουν τέτοια έργα και με την πρωτοβουλία τους αυτή προσκαλούν τους καλλιτέχνες να τα δημιουργήσουν και τους δίνουν βήμα για να τα προβάλουν. Χωρίς αυταπάτες για το ρόλο της κυρίαρχης ιδεολογίας στην τέχνη αλλά και χωρίς πεσιμισμό ότι τάχα σήμερα δεν μπορούν να γίνουν μεγάλα καλλιτεχνικά έργα ταγμένα στο λαό και τις ανάγκες του, η Β. Πλατανιά προσθέτει: «Οι μη επαναστατικές συνθήκες που ζούμε έχουν αντίκτυπο αντικειμενικά και στις συνειδήσεις των καλλιτεχνών. Δεν έχουμε λοιπόν αυταπάτες ότι μπορεί να κυριαρχήσει στην τέχνη η επαναστατική ιδεολογία και μάλιστα να μετουσιωθεί καλλιτεχνικά. Οσα ακούγονται για την τάχα ιδεολογική κυριαρχία της "αριστεράς" στο χώρο της τέχνης είναι ψευδεπίγραφα και εκ του πονηρού. Κυρίαρχη ιδεολογία είναι πάντα η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης. Αυτό, όμως, αν ερμηνευθεί σωστά, αναθέτει ακόμα μεγαλύτερα καθήκοντα στους κομμουνιστές καλλιτέχνες, σε όσους συνειδητά τάσσονται στο πλευρό της εργατικής τάξης, ή έστω είναι διατεθειμένοι, ακόμα και αν δεν ασπάζονται σε όλα την επαναστατική ιδεολογία, να υπερασπιστούν με το έργο τους τα δικαιώματα και τη ζωή των εργαζομένων».
Σε ποιους απευθύνεται η πρωτοβουλία
Η πρωτοβουλία απευθύνεται σε κάθε καλλιτέχνη χωρίς διαχωρισμούς σε γνωστούς, φτασμένους ή πρωτόβγαλτους, όπως επίσης δεν έχει και ηλικιακούς περιορισμούς. Τα έργα που θα κατατεθούν πρέπει να είναι νέα και πρωτότυπα, ενώ οι καλλιτέχνες μπορούν να είναι κάθε ηλικίας. Και φυσικά δεν αποκλείεται ούτε η ερασιτεχνική δημιουργία.
Τις επόμενες μέρες, οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ θα απευθύνουν την πρόσκλησή τους και στους επίσημους συλλογικούς φορείς των καλλιτεχνών, για να γίνει και από αυτή την οδό ευρύτερα γνωστή η πρωτοβουλία τους.
Στο ερώτημα αν πρακτικά μπορεί ο καθένας να συμμετάσχει, η Β. Πλατανιά εξηγεί: «Απευθυνόμαστε σε καλλιτέχνες. Ας μην τους πούμε επαγγελματίες, γιατί πολλά παιδιά έχουν σπουδάσει χωρίς να έχουν εξασκήσει ποτέ την τέχνη τους ως επάγγελμα και μπορεί να μη νιώθουν "επαγγελματίες". Αν κάποιος ενδιαφερθεί και στείλει έργο στην κατεύθυνση που αναφέραμε δε θα "αποκλειστεί"».
Παράλληλα, μπορεί κάποιος καλλιτέχνης να έχει δημιουργήσει ή να έχει ξεκινήσει ένα έργο που ανταποκρίνεται στο περιεχόμενο που δίνουν οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στο κάλεσμά τους, και σε αυτή την περίπτωση μπορεί να συμμετάσχει με το έργο του. Ωστόσο, όπως σημειώνει η Β. Πλατανιά, «εμείς θα θέλαμε να ζήσουμε από κοινού τη διαδικασία, για να ωριμάσει και η ίδια η δημιουργία του έργου, μέσα από τη ζύμωση και τις πρωτοβουλίες που θα πάρουμε». Για παράδειγμα, στις 7 του Δεκέμβρη οι Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ θα κάνουν το πρώτο σεμινάριο για τη στρατευμένη τέχνη και στην πορεία θα ακολουθήσει και το σεμινάριο για την κρίση και το χαρακτήρα της. Αυτά τα σεμινάρια θα απευθύνονται πρώτα και κύρια στους συμμετέχοντες καλλιτέχνες σε αυτή την πρωτοβουλία. «Θεωρούμε ότι η ίδια αυτή η συζήτηση μπορεί να συμβάλει και να προβληματίσει παραπάνω τους ίδιους τους καλλιτέχνες που θα δηλώσουν συμμετοχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος που ήδη έχει ένα έργο δεν μπορεί να το καταθέσει. Αντίστοιχα η δημιουργία μπορεί να είναι ομαδική», προσθέτει η Β. Πλατανιά.
Η Πολιτιστική Επιτροπή του ΚΣ της ΚΝΕ, η Επιτροπή Φεστιβάλ του ΚΣ αλλά και οι Πολιτιστικές Ομάδες της ΚΝΕ μάς έχουν συνηθίσει τα τελευταία χρόνια σε πολύ όμορφες καλλιτεχνικές παραγωγές. Μουσικά αφιερώματα, θεατρικές παραστάσεις, σύνθετες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις έχουν φιλοξενηθεί τα τελευταία χρόνια είτε στο Φεστιβάλ, είτε στον Περισσό ή σε άλλους χώρους. Αρτιες αισθητικά και δουλεμένες με μεράκι από τα νέα παιδιά της ΚΝΕ, οι παραγωγές αυτές έχουν αποσπάσει όχι μόνο το θερμό χειροκρότημα του κοινού, αλλά και τις θετικές κριτικές καλλιτεχνών.
Αυτή η εμπειρία είναι πολύτιμη και μπορεί να αξιοποιηθεί συνδυαστικά με την παρούσα πρωτοβουλία των Οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΚΝΕ. Οπως μας εξηγεί η Β. Πλατανιά, «οι καλλιτεχνικές ομάδες της ΚΝΕ μέχρι στιγμής έχουν δοκιμαστεί κύρια στην εκτέλεση και όχι τόσο στη δημιουργία πρωτότυπων έργων. Ωστόσο, υπάρχει δυνατότητα σε συνεννόηση με τους καλλιτέχνες να επιλέξουν οι ομάδες της ΚΝΕ κάτι από όσα θα κατατεθούν για να παρουσιάσουν. Ηδη, φέτος στο 39ο Φεστιβάλ, έγινε μία πρώτη προσπάθεια από τη Θεατρική Ομάδα της ΚΝΕ, όπου παρουσίασε το νέο πρωτότυπο θεατρικό έργο "Ο Τροχός της Ιστορίας" του Αλέξανδρου Βαλσαμή».
Πρακτικά θέματα για τη συμμετοχή των καλλιτεχνών
Οπως είπαμε και παραπάνω, από την πρώτη στιγμή που αναγγέλθηκε η πρωτοβουλία, το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο. Κυρίως μέχρι στιγμής έχουν δηλωθεί συμμετοχές και όχι έργα. Ανθρωποι δηλαδή που έχουν την πρόθεση να δημιουργήσουν και αναζητούν την επαφή με το ΚΚΕ και την ΚΝΕ καθώς επίσης αναζητούν απαντήσεις σε μία σειρά πρακτικά ερωτήματα.
Διευκρινιστικά, λοιπόν, πρέπει να αναφέρουμε ότι όσοι ενδιαφέρονται είτε για να καταθέσουν ήδη έτοιμο έργο είτε με πρόθεση να δημιουργήσουν μπορούν να επικοινωνούν με τις Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ στη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου: texniapofasi39@gmail.com. είτε να στέλνουν τα έργα τους ηλεκτρονικά στην ίδια διεύθυνση.
Τελική ημερομηνία για την παράδοση των έργων είναι το τέλος Ιούνη, οπότε και ολοκληρώνονται οι προετοιμασίες για το κεντρικό Φεστιβάλ. Θυμίζουμε ότι η πρωτοβουλία των Οργανώσεων θα κορυφωθεί του χρόνου στο 40ό Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή». Ωστόσο, ας μην περιμένει κανείς μέχρι τότε καθώς σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς και ανάλογα με τα έργα που θα υποβάλλονται θα υπάρχουν πρωτοβουλίες. Για παράδειγμα, υπάρχει δυνατότητα να οργανωθούν συναυλίες, εκθέσεις κ.τ.λ. Σε κάθε περίπτωση τα έργα που θα κατατεθούν θα αρχίσουν με τη νέα χρονιά να προβάλλονται από τις ιστοσελίδες της ΚΝΕ, του Φεστιβάλ, αλλά και από το πόρταλ «902.gr» ως ξεχωριστές εκθέσεις - παρουσιάσεις, λίστες τραγουδιών κ.τ.λ.
Ακόμα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η πρωτοβουλία δεν περιορίζεται στην Αθήνα, ούτε καν μόνο στην Ελλάδα. Οπως μας εξηγεί η Β. Πλατανιά, «αν αρκετά έργα είναι, για παράδειγμα, από τη Θεσσαλονίκη ή τη Βόρεια Ελλάδα μπορεί και εκεί να απλωθεί η πρωτοβουλία, να γίνουν εκδηλώσεις κ.ο.κ. 'Η ας πούμε έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από συντρόφους και φίλους του εξωτερικού που χρειάζεται να δούμε με ποιο τρόπο θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα που αντικειμενικά δημιουργεί η απόσταση. Π.χ., μία ειδική συζήτηση μέσω skype».
Τέλος, η Β. Πλατανιά προσθέτει: «Ξέρουμε επίσης πως πολλοί σύντροφοι και φίλοι μπορεί να έχουν ιδέες που δύσκολα μετουσιώνονται και από την άποψη των μέσων. Ας μη διστάσουν να έρθουν σε επαφή μαζί μας. Δεν μπορούμε βέβαια να εγγυηθούμε ότι σε κάθε περίπτωση θα έχουμε λύση, μπορούμε όμως να το συζητήσουμε και να προσπαθήσουμε. Για παράδειγμα, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε σε χρηματική βοήθεια, να πούμε, π.χ., πάρε τόσα λεφτά για να κάνεις μία ταινία ή μία θεατρική παράσταση. Πιθανόν όμως θα μπορούσαμε σε συνεννόηση με τις ομάδες της ΚΝΕ ή και με επαγγελματίες ηθοποιούς να εξετάσουμε το ενδεχόμενο να ανέβει μία παράσταση».
