Ο Φώντας Λάδης, ποιητής των στίχων του «Φασισμού», μιλάει στον «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ»
Το τραγούδι ο «Φασισμός» του Φώντα Λάδη, σε μουσική Θάνου Μικρούτσικου, αποδεικνύεται ότι παραμένει επίκαιρο 36 χρόνια μετά από τότε που ο ποιητής έγραψε τους στίχους. Ο «Ριζοσπάστης» μίλησε γι' αυτό με τον Φώντα Λάδη, ο οποίος έχει δώσει μερικά από τα σημαντικότερα εργατικού περιεχομένου τραγούδια, όπως το: «Λιώνουν τα νιάτα μας», «Το δέντρο», «Πάγωσ' η τσιμινιέρα», «Στη δουλειά και στον αγώνα»...
-- «Το φασισμό βαθιά κατάλαβέ τον, δεν θα πεθάνει μόνος τσάκισέ τον...». Πριν από 36 χρόνια γράψατε αυτούς τους στίχους που έχουν σημαδέψει το λαό μας, την εργατική τάξη και την πάλη τους ενάντια στο φασισμό και τις αιτίες που τον γεννούν. Σήμερα, εξακολουθούν να είναι επίκαιροι.....
-- Ηταν σίγουρα μια ευτυχής στιγμή όταν γράφτηκε αυτό το ποίημα, κι αυτό φαίνεται από το αποτέλεσμα. Αν ξαναήρθε ακόμα περισσότερο στη επικαιρότητα εξαιτίας της συζήτησης για την ...πατρότητά του, αυτό είναι συγκυριακό και δευτερεύον. Συχνά έχω πει, πως σημασία έχει να ακούγονται οι στίχοι και όχι το να αναφέρεται το όνομα του ποιητή. Γι' αυτό δεν είχα ποτέ παρέμβει στο διαδίκτυο -απ' όπου ξεκίνησε αυτή η σύγχυση και οι σχετικές συζητήσεις- για να δηλώσω ή να τονίσω πως οι στίχοι είναι δικοί μου. Θα ήταν κάτι υπερβολικό. Ασε, που με κολάκευε στην αρχή να με μπερδεύουν με τον ...Μπρεχτ. Η στιγμή ωστόσο γι' αυτή τη διευκρίνιση έφτασε, μιας και -με την εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής και τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα- οι στίχοι έγιναν και πάλι τραγικά επίκαιροι.
Ο Φώντας Λάδης
-- Πιστεύετε ότι ο φασισμός μπορεί να ξαναζωντανεύει και να απειλεί, μέσα σε κάποιες συνθήκες, αν δεν ξεριζωθούν οι κοινωνικές και οι πολιτικές αιτίες που τον γεννούν;
-- Αν δεν το πίστευα, δε θα είχα γράψει αυτό τον στίχο πριν από 36 χρόνια. Μετά τη δραστηριοποίηση των νεοναζί στην Ελλάδα, το πιστεύω ακόμα περισσότερο. Αν δεν απαλειφθούν οι αιτίες που τροφοδοτούν το φασισμό και το ναζισμό, είναι πιθανό -ακόμα κι αν κοπούν κάποια από τα κεφάλια της Λερναίας Υδρας- να ξαναδούμε παρόμοια φαινόμενα και στο μέλλον. Αυτό θα γίνει, αν το σύστημα, μέσα στην κρίση του, δε βρει άλλες μορφές για να διατηρήσει την κυριαρχία του. Αυτό, βέβαια, δε γίνεται μηχανιστικά, πάντα -ή μόνο- βάσει προδιαγεγραμμένων σχεδίων. Το θεριό τρέφεται αυτόματα από την εξαθλίωση στην οποία οδηγούνται τα λαϊκά στρώματα και από την απελπισία που την συνοδεύει. Τη λύση όμως ποτέ δεν μπορεί να την δώσει ένα καινούριο πρόβλημα.
-- Στο πλαίσιο της Εκθεσης «Ανθρωποι Χρώμα + Σίδερο» που διοργανώνουν σωματεία και Λαϊκές Επιτροπές στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη στο Πέραμα, έχει προγραμματιστεί για σήμερα Κυριακή, συναυλία με τίτλο τους στίχους σας. Τι έχετε να πείτε σ' αυτούς τους ανθρώπους;
-- Θυμίζω απλώς τους στίχους του τραγουδιού: «Οι μάσκες του με τον καιρό αλλάζουν, μα όχι και το μίσος του για μένα». Η τέχνη είναι ένα πολυσύνθετο και πολύπλευρο φαινόμενο. Ετσι κι αλλιώς, μπορούμε να τραγουδήσουμε τα πιστεύω μας με χίλιους τρόπους. Ξεκινώντας από ένα λουλούδι, διηγούμενοι μια ιστορία αγάπης, σατιρίζοντας μια κατάσταση, αφηγούμενοι μια παραβολή και ούτω καθ' εξής. Εδώ ξαναβρίσκουμε μπροστά μας τον Μπρεχτ. Αναφέρομαι στο κλασικό κείμενο του «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια».
-- Στη δεκαετία του '70, σε μια ατμόσφαιρα που στιγματιζόταν από την εμπειρία της χούντας, τις δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής και τις βομβιστικές επιθέσεις πρωτοεμφανιζόμενων τότε φασιστικών ομάδων, γράψατε μια ενότητα τραγουδιών με τον γενικό τίτλο «Καθημερινός φασισμός». Κάποια από αυτά μελοποίησε ο Γιώργος Τσαγκάρης, αλλά δεν είχαν την τύχη να βγουν σε δίσκο. Σκέφτεστε να κάνετε κάτι μ' αυτό το υλικό;
-- Πρόκειται για 30 περίπου ποιήματα, που τα περισσότερα σκιτσάρουν καταστάσεις από τη δικτατορία στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες στη δεκαετία του '60 και του '70 αλλά και από τη δράση νεοφασιστικών ομάδων, την επιβίωση φασιστικών καταλοίπων στην Ισπανία, καθώς επίσης και κάποιες μορφές του συστήματος που μπορεί κανείς να τις ονομάσει «καθημερινό φασισμό». Καμιά δισκογραφική εταιρεία δε θέλησε να βγάλει αυτά τα τραγούδια. Ωστόσο, έστω και σαν στίχοι, χωρίς την επιπρόσθετη δύναμη της μουσικής, νομίζω πως δείχνουν αρκετά και μπορεί να βοηθήσουν, εμάς να θυμηθούμε, και τους νεότερους να καταλάβουν πώς φτάσαμε διαδοχικά ως εδώ. Θα βγουν, λοιπόν, σύντομα σε ένα μικρό βιβλίο από τις εκδόσεις «Μετρονόμος». Αυτό είχε αποφασιστεί και ξεκινήσει πολύ πριν από τις πρόσφατες εξελίξεις.
-- Το πολιτικό τραγούδι, ως τραγούδι αντίστασης και διαρκούς πάλης ενάντια σε κάθε μορφή πολιτικής και κοινωνικής αδικίας, υπάρχει σήμερα;
-- Σίγουρα υπάρχουν δείγματα πολιτικού τραγουδιού στο μεσοδιάστημα από τις δεκαετίες αυτές ως σήμερα. Η ζωή προχωράει. Ωστόσο, υπάρχει μια εμφανής μείωση της παρουσίας του πολιτικού τραγουδιού. Κυρίως είναι φανερή η έλλειψη της εκρηκτικής εκείνης ενότητας πολιτικού και πολιτιστικού στοιχείου, που χαρακτήρισε τη δεκαετία του '60. Γι αυτό «καταφεύγουμε» κάθε τόσο, ίσως υπερβολικά, σε παλαιότερα τραγούδια. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι επιστρέφουμε στις μεγάλες στιγμές και στα μεγάλα γεγονότα. Ζούμε μια εποχή δημιουργική, που ίσως δώσει και καλλιτεχνικά δημιουργήματα αντίστοιχα. Η εποχή είναι τέτοια που θα πολιτικοποιήσει την τέχνη. Προσωπικά το ελπίζω...
-- Τι άλλο ετοιμάζετε;
-- Τα τελευταία χρόνια το έργο μου είναι κυρίως πεζογραφικό. Ετοιμάζω, λοιπόν, παράλληλα δυο - τρία βιβλία πεζογραφίας. Κάποια βιβλία μου κυκλοφόρησαν και στο εξωτερικό: το θεατρικό-ποιητικό έργο «Ο Νέος των Αθηνών», που εκδόθηκε στη Γαλλία, τα διηγήματά μου «Μπίρα και γρεναδίνη» που βγήκαν στα σέρβικα, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσουν στα κινέζικα, από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου της Χουνάν, τα ποιήματά μου «Διαδρομές στην Αθήνα», που ήδη έχουν βγει σε άλλες τρεις γλώσσες. Τέλος, σκέφτομαι να συγκεντρώσω για έκδοση όλους τους στίχους τραγουδιών που έχω γράψει.
Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ
