Οι τελευταίες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) την περασμένη Πέμπτη έχουν προκαλέσει ευφορία σε κυβέρνηση, ΣΥΡΙΖΑ και αστικά ΜΜΕ που πανηγυρίζουν, αλλά πάνω απ' όλα στους ιδιοκτήτες των τραπεζών και των άλλων επιχειρηματικών ομίλων.
Ο ΣΥΡΙΖΑ λέει ότι επιβεβαιώθηκε η δική του γραμμή. Η κυβέρνηση το συνδέει με την προβολή των επιτευγμάτων της, που ανοίγουν το δρόμο τερματισμού της τρόικας και των μνημονίων και της διευθέτησης του χρέους. Και οι τράπεζες με τους επιχειρηματικούς ομίλους, επειδή ανοίγει ο δρόμος της ρευστότητας χρήματος.
Οι αποφάσεις της ΕΚΤ θεωρούνται ως η έναρξη της χαλάρωσης της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής, που θα δώσει τη δυνατότητα στις τράπεζες να δανειοδοτήσουν τις επιχειρήσεις στη βιομηχανία, στη μεταποίηση (ρευστότητα για την πραγματική οικονομία, όπως λένε οι αστοί), για να ξαναρχίσει η ανάπτυξη.
Τι αποφάσισε η ΕΚΤ την περασμένη Πέμπτη; Ο αστικός Τύπος συνόψισε τις αποφάσεις της στα εξής:
«Την έναρξη προγράμματος αγοράς διασφαλισμένων τιτλοποιημένων αξιόγραφων (ABSs) και αγοράς ομολόγων (CBPP3) αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), προχωρώντας στην εφαρμογή ενός ακόμη μέτρου για τη στήριξη της οικονομίας της Ευρωζώνης. Το νέο μέτρο θα τεθεί σε ισχύ από τον Οκτώβρη του 2014, ενώ στις 2 Οκτώβρη θα ανακοινωθούν οι λεπτομέρειες του προγράμματος. Αποφάσισε επίσης να μειώσει στο ιστορικό χαμηλό του 0,05% το βασικό της επιτόκιο, από 0,15% που ήταν μέχρι σήμερα. Επίσης, μείωσε το επιτόκιο διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης στο 0,3% και το επιτόκιο καταθέσεων στο -0,20%. Οι αποφάσεις του ΔΣ της ΕΚΤ δεν ήταν ομόφωνες, αφού δε συμφώνησε ο επικεφαλής της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Τράπεζας, Γιενς Βάιντμαν».
Σημειώνουμε ότι είναι η δεύτερη φορά που μειώνει τα επιτόκια δανεισμού και τα αρνητικά επιτόκια καταθέσεων. Ταυτόχρονα, είχε εξαγγείλει πριν το καλοκαίρι το πρόγραμμα των τετραετών Στοχευμένων Μακροπρόθεσμων Συναλλαγών Αναχρηματοδότησης (TLTROs), ύψους 400 δισ. ευρώ. Ακόμα, βεβαίως, είναι ασαφές αν θα υλοποιηθούν στην πράξη αυτά τα μέτρα, αφού συνδέονται με διαπάλη στο εσωτερικό της Ευρωζώνης.
***
Από την πρώτη στιγμή σημειώσαμε στο «Ριζοσπάστη» ότι πρόκειται για παρεμβάσεις υπέρ του κεφαλαίου. Ας δούμε πώς τεκμηριώνεται αυτό λίγο σχηματικά:
Τα μέτρα στοχεύουν στην ενίσχυση της ρευστότητας, που είναι αναγκαία για την καπιταλιστική οικονομία, για τους επιχειρηματικούς ομίλους προκειμένου να μπορούν να συνεχίζουν τη λειτουργία τους. Αυτήν τη ρευστότητα εξασφαλίζουν οι τράπεζες, είτε με τη μορφή δανεισμού είτε με την προεξόφληση επιταγών - γραμματίων είτε με αγορά ομολόγων κλπ. Ο δανεισμός και η προεξόφληση έχουν τόκους (το κέρδος των τραπεζών). Οσο μικρότερο είναι το επιτόκιο δανεισμού τόσο ευκολότερα δανείζονται οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Το χαμηλό λοιπόν επιτόκιο διευκολύνει το δανεισμό των τραπεζών κρατών - μελών της Ευρωζώνης από την ΕΚΤ, που με τη σειρά τους δανείζουν τις επιχειρήσεις. Επίσης το αρνητικό επιτόκιο καταθέσεων της ΕΚΤ λειτουργεί αποτρεπτικά στο να έχουν καταθέσεις οι τράπεζες στην ΕΚΤ, αφού δε θα κερδίζουν από αυτό. Αυτό ωθεί τις τράπεζες να προσανατολίζουν το χρήμα τους ως κεφάλαιο σε άλλους κερδοφόρους τομείς, π.χ., δανεισμό, συμμετοχή σε επενδυτικά πακέτα κλπ.
Ο άλλος τρόπος να διοχετευτεί περισσότερο χρήμα στην αγορά της Ευρωζώνης είναι η αγορά ομολόγων που έχουν εκδοθεί από διάφορους οργανισμούς, όπως, μονοπωλιακοί όμιλοι χρηματιστηριακές εταιρείες, τράπεζες, κράτη, προκειμένου να αντλήσουν χρήμα αυτοί που τα εκδίδουν. Ανάλογα με το χρόνο εξόφλησής τους, έχουν επίσης επιτόκια. Τα ομόλογα συνήθως αγοράζονται από τράπεζες. Βεβαίως έχουν κι ένα ρίσκο, αφού μπορεί αυτός που τα εκδίδει να μην μπορεί να τα αποπληρώσει στη χρονική προθεσμία που λήγουν, ή και καθόλου.
Η ΕΚΤ αποφάσισε λοιπόν να ρίξει χρήμα στην αγορά της Ευρωζώνης, στις τράπεζες δηλαδή, με αγορά από την ίδια ομολόγων, άρα διευκολύνει με ακόμη έναν τρόπο την υπόθεση δανεισμού των επιχειρηματικών ομίλων. Με τη διαφορά ότι αυτός ο τρόπος αντικαθιστά άμεσα «χαρτιά» (χαρτιά που θα πρέπει να εξοφληθούν στο μέλλον) με ευρώ. Κυκλοφορεί δηλαδή περισσότερο χρήμα στην αγορά, και αυτός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης του λεγόμενου αποπληθωρισμού. Ομως αυτό το μέτρο επιδρά στην αξία του ευρώ σε σχέση με άλλα νομίσματα (π.χ., με το δολάριο), στο ρόλο του ως διεθνούς μέσου συναλλαγών. Εδώ ερχόμαστε σε ένα σημαντικό ζήτημα διαπάλης στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, αφού σε αυτό το ζήτημα δε στέκονται ενιαία όλα τα καπιταλιστικά κράτη, κάτι που εκφράστηκε και με τη διαφωνία της Γερμανίας. Ζήτημα όμως που δεν έχουμε το χώρο να αναλύσουμε σε αυτό το άρθρο.
Βεβαίως αυτές οι ενέργειες της ΕΚΤ δεν είναι μόνιμες και παντοτινές. Εφαρμόζονται για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί για τη στήριξη της ανάκαμψης των καπιταλιστικών οικονομιών στην Ευρωζώνη. Το ίδιο έγινε και στις ΗΠΑ. Στη συνέχεια, θα αποφασίσουν τη μείωση αγοράς ομολόγων και την αύξηση των επιτοκίων. Σ' αυτόν το δρόμο βρίσκονται τώρα στις ΗΠΑ.
***
Ενα άλλο που σημειώσαμε από την αρχή στην εφημερίδα είναι ότι ο λαός δεν έχει κανένα όφελος. Είναι φανερό ότι ο καβγάς γίνεται για εξαγωγές κεφαλαίων κι εμπορευμάτων, για επενδυτικά πακέτα, για δανεισμό των επιχειρήσεων κλπ. Η λογική ότι ένας εργαζόμενος θα πρέπει να χαίρεται για την εφαρμογή τέτοιων μέτρων, που στηρίζουν την καπιταλιστική ανάκαμψη, στηρίζεται στο «λογικοφανές σχήμα» μιας εξίσωσης που λέει στήριξη της ρευστότητας = επενδύσεις = ανάπτυξη = νέες θέσεις εργασίας = καλύτερο βιωτικό επίπεδο. Ομως η αλήθεια είναι ότι τέτοια εξίσωση δεν υπάρχει. Πρώτο, γιατί είναι δεδομένο ότι όποια ενέργεια κι αν κάνει το κεφάλαιο για τη διαχείριση της κρίσης - επεκτατικού ή περιοριστικού χαρακτήρα - αυτή λειτουργεί αντιφατικά. Από τη μια λύνει ένα πρόβλημα, από την άλλη δημιουργεί ένα άλλο άμεσα ή προοπτικά. Δεύτερο, αυτά τα μέτρα συνοδεύονται από την επιμονή στη συνέχιση των αντεργατικών «μεταρρυθμίσεων» για την ενίσχυση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Τρίτο, η πείρα της ανάκαμψης στις ΗΠΑ δείχνει ότι οι μισθοί δε βελτιώθηκαν ουσιαστικά και ενιαία, ενώ η ανεργία μειώθηκε ελάχιστα συγκριτικά με τους ρυθμούς ανάπτυξης. Την ίδια ώρα, υπάρχουν σημάδια που δείχνουν δυσκολίες στις οικονομίες και των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης.
Τα «πανηγύρια» της κυβέρνησης, αλλά και του ΣΥΡΙΖΑ, ότι οι αποφάσεις της ΕΚΤ βρίσκονται στο σωστό δρόμο, δεν πρέπει να βρουν ευήκοα ώτα στο λαό. Που πρέπει να βαδίσει στη δική του κατεύθυνση, της οργάνωσης, της λαϊκής συμμαχίας, για την αντεπίθεση, για αποδέσμευση από την ΕΕ, για κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων με εργατική - λαϊκή εξουσία.
