«Μειώθηκαν οι πωλήσεις, αυξήθηκαν τα κέρδη στα σούπερ μάρκετ το 2013». Είναι τίτλος σε ρεπορτάζ στο «Βήμα», 6/10/2014. Τι αναφέρει; Οτι η μείωση του κύκλου εργασιών το 2013 χαρακτηρίζει για δεύτερη χρονιά τη συνολική εικόνα του κλάδου των σούπερ μάρκετ, όπως διαμορφώνεται με βάση τους ισολογισμούς του δείγματος της έκδοσης «Πανόραμα των Ελληνικών Σούπερ Μάρκετ 2014» (Οκτώβριος 2014). Την ίδια περίοδο, τα καθαρά κέρδη προ φόρων σημείωσαν αύξηση σε ποσοστό 4,8%, όπου εξετάζονται αναλυτικά οι ισολογισμοί 61 επιχειρήσεων σούπερ μάρκετ, που αντιπροσωπεύουν το σύνολο σχεδόν των εταιρειών του κλάδου που δημοσιεύουν ισολογισμό.
Τα στοιχεία των ισολογισμών δείχνουν μία σαφώς καλύτερη αλλά και πάλι πτωτική εικόνα των πωλήσεων. Η μείωση του κύκλου εργασιών στο σύνολο των εξεταζόμενων επιχειρήσεων ανήλθε σε 1,96% (143 εκατ. ευρώ), φτάνοντας τα 7,16 δισ. ευρώ. Μείωση των πωλήσεων είχαν όλες οι επιχειρήσεις.
***
Η μείωση των πωλήσεων, σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων, οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων, μείωση συνολικά της ζήτησης, επιλογή από τους καταναλωτές φθηνότερων προϊόντων, αλλαγές καταναλωτικών συνηθειών κλπ. Ολα αυτά οφείλονται στις τραγικές συνέπειες που βιώνουν οι εργαζόμενοι από τη μετακύλιση των συνεπειών της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης στις πλάτες τους και σε όφελος του κεφαλαίου. Δηλαδή στις αναδιαρθρώσεις μείωσης της τιμής της εργατικής δύναμης, με δραστική μείωση μισθών, συντάξεων και ένταση της ευελιξίας στην εργασία (μερική απασχόληση, μειωμένα ωράρια, εκ περιτροπής εργασία, κλπ.), στις δραστικές περικοπές στην παροχή από το κράτος υπηρεσιών Υγείας - Πρόνοιας, επιβαρύνοντας έτσι τα λαϊκά στρώματα, στην τεράστια φοροληστεία κλπ. Οφείλονται, επίσης, στη μεγάλη φτώχεια, στις απολύσεις και την τεράστια ανεργία.
«Οι δείκτες κερδοφορίας των επιχειρήσεων του κλάδου», σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Βήματος», «εμφανίζουν θετική εικόνα και σε πολλές περιπτώσεις βελτιωμένη σε σχέση με το 2012, η ρευστότητα παραμένει σταθερή σε σχετικά επαρκή επίπεδα».
***
Προκύπτει εύλογα ένα ερώτημα. Είναι δυνατό με λιγότερο τζίρο να έχουν αύξηση της κερδοφορίας; Είναι δυνατό και δεν είναι η πρώτη φορά. Οι τρόποι για να αυξηθούν τα κέρδη είναι πολλοί και αυτό μπορεί να γίνεται και με μειωμένο τζίρο. Μπορεί δηλαδή και σε περιόδους οικονομικής κρίσης να υπάρχουν επιχειρηματικοί όμιλοι με κερδοφορία και μάλιστα μεγάλη. Ο κλάδος των τροφίμων είναι ένας απ' αυτούς, όπως και ο κλάδος των σούπερ μάρκετ.
Πιο πάνω αναφερθήκαμε ενδεικτικά σε καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις που μειώνουν την τιμή της εργατικής δύναμης. Μ' αυτές αντισταθμίζεται η χασούρα σε κέρδη από τη μείωση του τζίρου και το αντιστάθμισμα μπορεί να φτάσει και σε αύξησή τους. Ταυτόχρονα, στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης οι μεγαλοεπιχειρηματίες παίρνουν και άλλα μέτρα, αυτά που οι ίδιοι ονομάζουν μείωση λειτουργικού κόστους. Κάνουν αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής ή της εργασίας, μειώνοντας το εργατικό δυναμικό και εντατικοποιώντας τη δουλειά στο εναπομείναν. Αυτά γίνονται εύκολα στα σούπερ μάρκετ, αφού η ίδια εργαζόμενη ή ο ίδιος εργαζόμενος αναλαμβάνει δυο και τρεις διαφορετικές δουλειές, όπως, π.χ., σε κενά χρονικά διαστήματα δουλειάς σε ταμείο να φορτώνει τα ράφια. Κάνουν, επίσης, συγχωνεύσεις - εξαγορές οι μεγαλοεπιχειρηματίες, που, επίσης, ανοίγουν το δρόμο στη μείωση του εργατικού δυναμικού με αναδιοργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας ή στο παράδειγμά μας, της εργασίας στα σούπερ μάρκετ. Υπάρχει βεβαίως και ο παράγοντας αύξησης της διαφοράς μεταξύ τιμής αγοράς εμπορευμάτων από τα σούπερ μάρκετ και της τιμής πώλησης. Δηλαδή, λόγω κρίσης και στα πλαίσια συμφωνιών, αγοράζουν φτηνότερα εμπορεύματα, τόσο που ακόμη και με ελάχιστη μείωση των τιμών πώλησης βγάζουν μεγαλύτερο κέρδος.
***
Πράγματι, σύμφωνα με τη μελέτη, οι στρατηγικές αλλαγές που έγιναν για να αντεπεξέλθουν στις συνθήκες κρίσης ήταν οι προσπάθειες δραστικής μείωσης του λειτουργικού κόστους και η εξαγορά επιχειρήσεων. Πολλές εξαγορές έγιναν μέσα στο 2013. Ετσι, όμως, λειτουργεί ο καπιταλισμός και πάντα και ολοένα σε μεγαλύτερο βαθμό τη νύφη την πληρώνουν οι εργαζόμενοι. Ολα τα παραπάνω είναι μορφές έντασης της εκμετάλλευσης. Ενίοτε και σε βάρος της υγείας των εργαζομένων, αφού η ένταση της δουλειάς και τα ωράρια είναι τέτοια που, σε συνδυασμό με τον ελάχιστο μισθό, δεν καλύπτονται όλες οι ανάγκες αναπαραγωγής της εργατικής δύναμης. Είναι μια ακόμη απόδειξη ότι δε χάνουν όλοι από την κρίση, όπως άλλωστε δε θα κερδίσουν όλοι από την καπιταλιστική ανάπτυξη. Γι' αυτό, για την εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα διέξοδος υπάρχει στο δρόμο της πάλης, της συγκρότησης της δικής τους Κοινωνικής Συμμαχίας, στη συμπόρευση με το ΚΚΕ, στην ενίσχυση της δικιάς τους δύναμης, που παλεύει σήμερα σε σύγκρουση με τη στρατηγική του κεφαλαίου και της ΕΕ, ανοίγοντας την προοπτική για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, για την Εργατική - Λαϊκή Εξουσία, το σοσιαλισμό.
