Ενα ρεπορτάζ της «Καθημερινής» 2/11/2014, με τίτλο «Οφελος των εργοδοτών η οργανωσιακή υγεία στις επιχειρήσεις τους», είναι αποκαλυπτικό ως προς την ολοένα και πιο επιστημονική προσπάθεια των καπιταλιστών να χειραγωγήσουν τους εργαζόμενους στις επιδιώξεις τους. Τι λέει το ρεπορτάζ;
«Η παγκόσμια ασφαλιστική εταιρεία "Metlife", με εμπειρία 140 ετών και παγκόσμια πρακτική για την παροχή λύσεων στους εργοδότες, δραστηριοποιείται σε περίπου 50 χώρες στις παροχές προς τους εργαζομένους και βοηθά τους εργοδότες να βελτιστοποιούν την οργανωσιακή υγεία των επιχειρήσεών τους, με επίκεντρο τον άνθρωπο και μέσα από προγράμματα πρόληψης και ευεξίας».
Κατ' αρχήν, ο ίδιος ο όρος «οργανωσιακή υγεία», μόνο και μόνο επειδή περικλείει τον όρο «υγεία» φορτίζεται θετικά. Οταν, μάλιστα, γίνεται αναφορά για «πρόληψη» και «ευεξία» καταλαβαίνει κανείς ότι πρόκειται για ενδιαφέρον των επιχειρήσεων στην εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικής υγείας. Μόνο που δεν είναι έτσι.
***
Στο ρεπορτάζ της «Καθημερινής» αναφέρεται: «Η εφαρμογή τέτοιων δράσεων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βελτίωση τριών βασικών συμπτωμάτων του ανθρώπινου δυναμικού, αλλά και του κόστους που επιφέρουν». Και αναφέρει την απουσία από την εργασία (Absenteism), την αναποτελεσματική παρουσία στην εργασία (Presenteism) και το εργασιακό στρες. Επομένως, δημιουργούν συνθήκες τέτοιες που αν ο εργαζόμενος αναγκαστεί να λείψει από τη δουλειά του να νιώθει τύψεις και παίρνουν μέτρα, ώστε να αντιμετωπίζεται το άγχος του από την απαιτητικότητα της επιχείρησης να δίνει τα πάντα γι' αυτήν. Γι' αυτό το τελευταίο, στο πλαίσιο της «οργανωσιακής υγείας» υπάρχει και ο κλάδος της «οργανωσιακής ψυχολογίας». Ποιος είπε ότι η επιστήμη δεν έχει ταξικό περιεχόμενο στον καπιταλισμό;
Αρα ο όρος «οργανωσιακή υγεία των επιχειρήσεων» παραπέμπει στην οργάνωση, στη διάρθρωση και στη δημιουργία συνθηκών σε μια επιχείρηση που να καλλιεργεί την ψευδαίσθηση ότι η επιχείρηση νοιάζεται, αν δεν αφοσιώνεται στους εργαζομένους της. Και έτσι γίνεται ελκυστική στους εργαζόμενους, να τους καλλιεργείται ψυχολογία, ή ακόμη και συνείδηση αφοσίωσης στην επιχείρηση, σαν να είναι και δική τους. Η «υγεία», για την οποία φαίνεται ότι νοιάζονται οι εργοδότες, αφορά την υγεία των επιχειρήσεων.
***
Το περιεχόμενο στην «οργανωσιακή υγεία» εμπεριέχει τις μεθόδους που θα κάνουν τους εργαζόμενους να αισθάνονται δική τους υπόθεση την επιτυχία της επιχείρησης, την αύξηση των κερδών της, την ανάπτυξή της. Αυτό εκτιμά και η μελέτη της «Metlife», όταν αναφέρει ότι «η ικανοποίηση των εργαζομένων έχει θετική σχέση και με τα αποτελέσματα των επιχειρήσεων, όπως προκύπτουν μέσα από τη συμμετοχή στην εργασία και την αφοσίωσή τους στην επιχείρηση», ενώ η ίδια μελέτη προβάλλει την άποψη ότι «ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα που αντιμετωπίζουν οι εργοδότες σήμερα στην κρίση που διερχόμαστε, είναι να διατηρήσουν ένα υγιές και αφοσιωμένο εργατικό δυναμικό». Και πράγματι, από τη σκοπιά των συμφερόντων των καπιταλιστών το «υγιές και αφοσιωμένο εργατικό δυναμικό» αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της κερδοφορίας και του κεφαλαίου.
***
Τέτοια προγράμματα εφαρμόζονται σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
Ιστοσελίδα του «Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου» αναφέρει μελέτη για τη «Στρατηγική διοίκηση υπηρεσιών υγείας: Εξέταση της σχέσης διαχείρισης γνώσης και οργανωσιακής αλλαγής στο θεραπευτήριο "Υγεία"» και το παρουσιάζει ως εξής: «Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει αντιληπτό ότι για να θεωρείται μια επιχείρηση βιώσιμη και ισχυρή, δεν αρκεί να στηρίζεται στην κεφαλαιακή της επάρκεια, ή στον σύγχρονο εξοπλισμό που τυχόν διαθέτει, αλλά και στην ποιότητα του ανθρώπινου δυναμικού της». Αναζητούν, δηλαδή, μεθόδους που θα υποχρεώνουν τους εργαζόμενους να υπηρετούν συνειδητά το κεφάλαιο.
Ανάλογη έρευνα έγινε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και το ΤΕΙ Νοσηλευτικής Λάρισας, με τίτλο: «Διερεύνηση της οργανωσιακής δέσμευσης του νοσηλευτικού προσωπικού σε δύο δημόσια νοσοκομεία της Αττικής». Σ' αυτήν αναφέρεται το εξής: «Η οργανωσιακή δέσμευση βρίσκεται στο επίκεντρο της Διοίκησης των Ανθρωπίνων Πόρων, καθώς έχει αναγνωριστεί τόσο η σπουδαιότητά της όσο και η αναγκαιότητά της για την αποτελεσματική λειτουργία ενός Οργανισμού».
Μελέτη, επίσης, από το «Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου» για την «οργανωσιακή κουλτούρα» στα τρία Κέντρα Υγείας, Ηγουμενίτσας, Μαργαριτίου και Παραμυθιάς, αναφέρονται τα εξής: «Ως οργανωσιακή κουλτούρα θεωρείται η συλλογική συμπεριφορά των ανθρώπων που αποτελούν μέρος μιας οργάνωσης, και αποτελείται από τις αξίες της οργάνωσης, τα οράματα, τους κανόνες, τη γλώσσα εργασίας, τα συστήματα και τα σύμβολα αυτής, ενώ περιλαμβάνει και τις ευρύτερες πεποιθήσεις και συνήθειες. Η οργανωσιακή κουλτούρα επηρεάζει την απόδοση και ορθή λειτουργία του κάθε οργανισμού, ενώ όσοι λειτουργούν σε αυτόν μπορεί να αντιμετωπίσουν εσωτερικές συγκρούσεις, που θα καλείται η οργανωσιακή κουλτούρα να επιλύσει».
Σε προγράμματα όπως τα παραπάνω εμπεριέχονται και προγράμματα «οργανωσιακής υγείας». Αλλωστε, το Πανεπιστήμιο Πειραιά έδωσε σε φοιτητές του διπλωματική εργασία όπου συμπεριέλαβε «μια διευρυμένη ανασκόπηση των όρων οργανωσιακή κουλτούρα, ηγεσία, παρακίνηση και κίνητρα ανθρώπινου δυναμικού» στον τραπεζικό κλάδο και συγκεκριμένα στη μελέτη των τραπεζών Αγροτική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς. Αυτές εφαρμόζουν και προγράμματα «οργανωσιακής υγείας» .Μάλιστα, στην απονομή «Αριστείων Ανθρωπίνου Δυναμικού» που δόθηκαν σε 22 εταιρείες, στους τομείς «Ψυχολογικά υγιές εργασιακό περιβάλλον» και «Ευεξία και ψυχική υγεία» δόθηκαν: Χρυσό στην Τράπεζα Πειραιώς και Αργυρό στην «PepsiCo Greece».
***
Γίνεται κατανοητό απ' όλα τα παραπάνω ότι η «διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού» ως ειδικός τομέας στις επιχειρήσεις, μαζί με την αναδιάρθρωση της οργάνωσης της παραγωγής, ώστε να είναι πιο αποτελεσματική και κερδοφόρα, αξιοποιεί αποτελέσματα της επιστήμης - που, κάτω από άλλες συνθήκες, θα υπηρετούσαν τους ανθρώπους του μόχθου - στην ακριβώς αντίπερα όχθη, στην πιο στυγνή τους εκμετάλλευση, δημιουργώντας ψευδαισθήσεις, όπως π.χ. σχετικά με την υγεία, ότι εφαρμόζονται από την επιχείρηση σε όφελος των εργαζομένων.
Είναι ένα πλαίσιο φαινομενικά φιλεργατικό, αλλά άκρως αντιδραστικό. Γιατί η συνείδηση των εργαζομένων οσμώνεται με την ιδέα ότι ο ταξικός τους αντίπαλος είναι «ο θεός τους», «το άλλο τους εγώ» στη ζωή τους, ότι είναι λίγο πολύ «σιαμαίοι». Οπως η επιχείρηση εξαρτάται από την εργασία τους έτσι και η εργασία τους εξαρτάται από την επιχείρηση. Καθολική συνειδητή υποταγή στους επιχειρηματίες και στοίχιση κάτω από την αστική τάξη συνολικά. Αυτό το σκοπό υπηρετούν τέτοιες μελέτες, τέτοια προγράμματα και η εφαρμογή τους. Που επιδρούν στην αύξηση της κερδοφορίας, ενώ εμποδίζουν τα μέγιστα τη συνειδητοποίηση της εκμετάλλευσης, της «νόμιμης» κλοπής του πλούτου που παράγουν οι εργαζόμενοι από τους καπιταλιστές. Αποτελεί λοιπόν ένα ακόμα εμπόδιο στη χειραφέτηση από την αστική πολιτική, την οργάνωση στα συνδικάτα και τη συμμετοχή στους διεκδικητικούς αγώνες, στη μη συνειδητοποίηση των αιτιών άλλων εργατικών, λαϊκών προβλημάτων, στη διάσπαση των εργαζομένων, αφού οι εργαζόμενοι κάθε επιχείρησης λειτουργούν απομονωμένα ακόμη και από τους εργαζόμενους του ίδιου του κλάδου τους. Πολύ περισσότερο σηκώνει τείχη στη συνειδητοποίηση της αναγκαιότητας της αντικαπιταλιστικής πάλης.
