Ρίσκα και αβεβαιότητες στην Ευρωζώνη. Χρήμα για το κεφάλαιο και μπαράζ συνδυασμένων αντιλαϊκών μέτρων για την καπιταλιστική ανάκαμψη
Ρυθμοί γενικευμένης κόπωσης, επιβράδυνσης των ρυθμών ανάπτυξης, ή και στασιμότητας, εκδηλώνονται σε αυτή τη φάση στις οικονομίες της Ευρωζώνης (ο κύκλος δεν είναι για όλες στο ίδιο σημείο), ενώ ταυτόχρονα ολοένα και περισσότερο χαμηλώνει ο πήχης των προσδοκιών του κεφαλαίου σχετικά με τους ρυθμούς της καπιταλιστικής ανάκαμψης για το 2015 και για τα επόμενα χρόνια. Η Κομισιόν στην πρόσφατη έκθεση με τις «Φθινοπωρινές Προβλέψεις» επισημαίνει ότι υπάρχουν «κίνδυνοι επιδείνωσης των αναπτυξιακών προοπτικών», τους οποίους εντοπίζει στις «γεωπολιτικές εντάσεις», στην «αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών» και στην «πλημμελή εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων». Από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ομολογεί, πλέον, ότι τα προηγούμενα μέτρα «νομισματικής χαλάρωσης» σε όφελος του ευρωπαϊκού κεφαλαίου δεν ήταν αρκετά έτσι ώστε να στηριχθεί η αδύναμη και ανισόμετρη καπιταλιστική ανάκαμψη...
Μάλιστα, οι ρυθμοί επιβράδυνσης εμφανίζονται στην καπιταλιστική οικονομία της λεγόμενης και «ατμομηχανής της Ευρωζώνης και της ΕΕ», της Γερμανίας, ενώ ύφεση εκδηλώνεται στις καπιταλιστικές οικονομίες Γαλλίας και Ιταλίας. Αρα, σημάδια υποχώρησης εκδηλώνονται συγχρονισμένα στο σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία) και αυτό ανεξάρτητα από το μείγμα πολιτικής που προκρίνει η κάθε κυβέρνηση. «Σε ιστορικούς όρους, η μέτρια ανάπτυξη είναι πολύ χαμηλή. Μετά από άλλες κρίσεις, ήταν πολύ πιο γρήγορη και απότομη», επισημαίνεται τόσο από την Κομισιόν όσο και από την ΕΚΤ. Σε αυτό το πλαίσιο, η καπιταλιστική ανάκαμψη, αν και όταν έλθει, φαίνεται ότι θα περάσει από «γολγοθά» και πάντως έως τώρα οι ρυθμοί ανάκαμψης δείχνουν ουσιαστικά στασιμότητα στην Ευρωζώνη.
Ταυτόχρονα, ανεξάρτητα από τη φάση του οικονομικού κύκλου και τη θέση του κάθε κράτους και της αστικής τάξης του στην πυραμίδα, ανεξάρτητα και από τα όποια μείγματα πολιτικής, η αντιλαϊκή επίθεση θα εκδηλώνεται και την επόμενη περίοδο με διαδοχικά συνδυασμένα μέτρα, διαρθρωτικού και δημοσιονομικού χαρακτήρα. Κεντρικός στόχος είναι η δημιουργία των πιο κατάλληλων συνθηκών για τόνωση των επενδύσεων, τέτοιων που να ικανοποιούν τη διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου και της κερδοφορίας.
Οι προβλέψεις της Κομισιόν
Σε αυτό το φόντο, η Κομισιόν στις «Φθινοπωρινές Προβλέψεις» επισημαίνει χαρακτηριστικά πως η «ανάκαμψη της ΕΕ φαίνεται αδύναμη». Ταυτόχρονα βλέπει «κινδύνους επιδείνωσης των αναπτυξιακών προοπτικών», τους οποίους εντοπίζει στις «γεωπολιτικές εντάσεις», στην «αστάθεια των χρηματοπιστωτικών αγορών» και στην «πλημμελή εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων».
ΑΕΠ: Σε επίπεδο Ευρωζώνης, αναμένεται ισχνός ρυθμός ανάκαμψης για το 2014 στο 0,8%, από 1,2% στην προ εξαμήνου έκθεση με τις «Εαρινές Προβλέψεις». Για το 2015 εκτιμάται αύξηση 1,1% (από 1,7%) και για το 2016 στο 1,7% (δεν υπήρχε προηγούμενη εκτίμηση). Στα 28 κράτη της ΕΕ αναμένονται ρυθμοί: 2014: 1,3% (από 1,6%), 2015: 1,5% (από 1,6%). Υποβαθμισμένες είναι και οι προβλέψεις για τη γερμανική οικονομία. Συγκεκριμένα, για το 2014 σε 0,9% (από 1,4%) και για το 2015 επίσης σε 0,9% (από 1,6% την άνοιξη του 2014). Αντίστοιχα για τη Γαλλία αναμένεται 0,3% (από 1%) και 0,7% (από 1,5%). Στην Ιταλία προβλέπεται υποχώρηση 0,4% για το 2014 (έναντι αύξησης 0,6% στην προηγούμενη εκτίμηση) και για το 2015 ανάκαμψη 0,6% (από 1,7%). Σύμφωνα με την Κομισιόν, ο «μεγαλύτερος κίνδυνος» είναι η «εκ νέου απώλεια της εμπιστοσύνης λόγω στασιμότητας των μεταρρυθμίσεων σε εθνικό ή ευρωπαϊκό επίπεδο», ενδεχόμενο που θα έχει «αρνητικές επιπτώσεις για την οικονομική δραστηριότητα» ακόμη και στο στενό χρονικό ορίζοντα των προβλέψεων.
Μπαράζ από νέα αντιλαϊκά μέτρα και μείγμα πολιτικής για την ανάκαμψη των καπιταλιστικών κερδών προανήγγειλε προχτές και ο επίτροπος Οικονομικών και Δημοσιονομικών Υποθέσεων, Π. Μοσκοβισί, λέγοντας πως «δεν υπάρχει μία μοναδική απλή απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή οικονομία. Πρέπει να δράσουμε σε τρία μέτωπα: Αξιόπιστες δημοσιονομικές πολιτικές, φιλόδοξες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και αναγκαίες επενδύσεις, δημόσιες και ιδιωτικές. Οφείλουμε όλοι να αναλάβουμε τις ευθύνες μας, στις Βρυξέλλες, στις πρωτεύουσες των κρατών - μελών και στις περιφέρειες για να δημιουργήσουμε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης και να δώσουμε πραγματική ώθηση στην απασχόληση»...
Η έκθεση του ΟΟΣΑ
Σύννεφα πάνω από τις οικονομίες της ΕΕ - ιδιαίτερα της Ευρωζώνης - βλέπει και ο ΟΟΣΑ σε έκθεση που δημοσιοποίησε για τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Σύμφωνα με τον ιμπεριαλιστικό οργανισμό, η κατάσταση στην Ευρωζώνη αποτελεί και παράγοντα μετάδοσης των «κινδύνων» στην παγκόσμια οικονομία: «Μια παρατεταμένη στασιμότητα στην Ευρωζώνη μπορεί να συμπαρασύρει προς τα κάτω την παγκόσμια ανάπτυξη και να έχει επιπτώσεις σε άλλες οικονομίες μέσω των εμπορικών και χρηματοπιστωτικών διασυνδέσεων», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Οι αυξημένες αβεβαιότητες του κεφαλαίου προκύπτουν ανάγλυφα από την έκθεση του ΟΟΣΑ, σύμφωνα με την οποία:
-- «Η παγκόσμια οικονομία έχει υποχωρήσει σε χαμηλή ταχύτητα, με την αύξηση του εμπορίου και των επενδύσεων να είναι κατώτερη από τους ιστορικούς μέσους όρους και τις συνθήκες ζήτησης να αποκλίνουν μεταξύ χωρών και περιοχών τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες».
-- Η Ευρωζώνη βρίσκεται στα πρόθυρα του αποπληθωρισμού, ενώ η επίμονη και παρατεταμένη υποχώρηση των τιμών θα καθιστούσε «δυσκολότερη την αποπληρωμή του χρέους και θα αποθάρρυνε τις επιχειρηματικές επενδύσεις», σε μια εξέλιξη που θα οδηγούσε σε νέα ύφεση και μεγαλύτερη ανεργία. Η ισχνή ανάκαμψη, στο Γ' τρίμηνο του 2014, ωθεί τον ΟΟΣΑ να εκτιμήσει ότι «η απειλή είναι παρούσα και πραγματική».
-- Καθοδικές τάσεις εμφανίζουν οι ρυθμοί της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Στην παγκόσμια οικονομία, για το 2014 αναμένεται αύξηση 3,3% και 3,7% το 2015, ρυθμοί οι οποίοι χαρακτηρίζονται «μέτριοι» σε σχέση με τα προ κρίσης επίπεδα και χαμηλότεροι από το μακροχρόνιο μέσο όρο. Αντίστοιχες με αυτές της Κομισιόν είναι οι εκτιμήσεις για την Ευρωζώνη (0,8% το 2014 και 1,1% το 2015). Μια ορισμένη «δυναμική» βλέπουν στις ΗΠΑ (2014: 2,2%, 2015: 3%). Στην Ιαπωνία, μετά και τις αυξήσεις στους φόρους κατανάλωσης, βλέπουν ρυθμούς εξασθένισης στο 0,4% για το 2014 και 0,8% το 2015. Αποδυνάμωση, σε «πιο βιώσιμους ρυθμούς», αναμένονται στην Κίνα από 7,3% το 2014, σε 7,1% το 2015 και 6,9% το 2016.
Το ΔΝΤ, από την πλευρά του, βλέπει να υπάρχει 30% πιθανότητα η Ευρωζώνη να εισέλθει σε περίοδο αποπληθωρισμού και 40% πιθανότητα για «νέα ύφεση».
«Πρεμούρα» για το κεφάλαιο
Στο προσκήνιο επανέρχεται η ενδοαστική συζήτηση και διαπάλη γύρω από τη διαμόρφωση του μείγματος της νομισματικής πολιτικής που θα εφαρμόσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), ενόψει της συνεδρίασης που έχει προγραμματιστεί για τις 22 Γενάρη, στην οποία αναμένεται να τεθεί το ενδεχόμενο αγοράς κρατικών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά. «Η αγορά ομολόγων είναι ένα από τα εργαλεία της ΕΚΤ, το οποίο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για την εκπλήρωση της εντολής μας. Δεν επιτρέπεται όμως να παραβιάσουμε το άρθρο 123 του Καταστατικού μας, το οποίο απαγορεύει τη χρηματοδότηση κρατών», τόνισε, την περασμένη βδομάδα, ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μ. Ντράγκι, στη γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt». Σχετικά με το ενδεχόμενο «αμοιβαιοποίησης» των κρατικών χρεών και την έκδοση «ευρωομολόγου» σημειώνει πως «γι' αυτό χρειάζεται κανείς την εμπιστοσύνη στον εταίρο». Και προσθέτει: «Το να το ρωτά κανείς αυτό τώρα είναι η λάθος ερώτηση τη λάθος στιγμή. Ενα τέτοιο κλίμα εμπιστοσύνης πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί». Ομολογείται δηλαδή πως η «εμπιστοσύνη» ανάμεσα στα κράτη της λυκοσυμμαχίας βρίσκεται στο «ναδίρ», γεγονός που συνδέεται με τις ενδοαστικές κόντρες και αντιθέσεις στη μεταξύ τους διαπάλη σχετικά με την επιλογή του κατάλληλου μείγματος αντιλαϊκής πολιτικής.
Στη γραμμή των νέων μέτρων χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής σε όφελος του κεφαλαίου κινήθηκαν και οι δηλώσεις του Π. Πράετ, μέλους του Εκτελεστικού Συμβουλίου και επικεφαλής οικονομολόγου της ΕΚΤ. Οπως είπε, τα μέτρα τα οποία ήδη ελήφθησαν δεν ήταν επαρκή ώστε να έχουν τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, ενώ και οι προοπτικές για τον πληθωρισμό «έχουν επιδεινωθεί από τότε που αποφασίσαμε τα προηγούμενα μέτρα» (τον Οκτώβρη του 2014, δηλαδή μόλις προ τριμήνου). Σύμφωνα με τον Π. Πράετ, «πριν από την κρίση, είχαμε ενδεχομένως υπερβολικά μεγάλες προσδοκίες για την ανάπτυξη. Τώρα, έχουμε το αντίθετο. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι ότι αυτή η απαισιοδοξία για την ανάπτυξη θα διαιωνίσει τη σημερινή κατάσταση ασθενούς ανάπτυξης και χαμηλού πληθωρισμού».
Επί της ουσίας, τα μέτρα της νομισματικής χαλάρωσης αποσκοπούν στην τόνωση της κυκλοφορίας χρήματος, στη διοχέτευση κεφαλαίων, πρώτα και κύρια προς τους επιχειρηματικούς ομίλους, προκειμένου να διευκολυνθούν επενδύσεις για να υπάρξει καπιταλιστική ανάκαμψη, αφού σύμφωνα με τις πρόσφατες οικονομικές προβλέψεις της Κομισιόν στο β' τρίμηνο του 2014, οι συνολικές επενδύσεις στην ΕΕ διαμορφώνονται περίπου 15% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2007.
Σε αυτό το πλαίσιο, η καπιταλιστική ανάπτυξη, δηλαδή οι επενδύσεις, εκτός των άλλων, συνεπάγεται τη μονιμοποίηση των αντεργατικών μέτρων που ήδη έχουν παρθεί στη φάση της καπιταλιστικής κρίσης και πιθανόν την επέκτασή τους, σε συνδυασμό με τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, γιατί μόνο έτσι μπορεί να ενισχυθεί και να διατηρηθεί η ανταγωνιστικότητα του κεφαλαίου στη διαρκή διαπάλη για την απόσπαση κομματιών της επιχειρηματικής πίτας και των κερδών.
