Υποχώρηση των τιμών του πετρελαίου και δυτικές κυρώσεις επιδεινώνουν μια προϋπάρχουσα αρνητική κατάσταση
Ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλ. Πούτιν, ανακοινώνοντας την κατάσταση της οικονομίας της Ρωσίας εξέφρασε ένα αισιόδοξο σενάριο ότι σε δύο χρόνια η κρίση θα έχει ξεπεραστεί. Μένει να επιβεβαιωθεί. Το σίγουρο είναι ότι τα «σπασμένα» τα πληρώνει ο λαός
Κατά τη διάρκεια της καθιερωμένης ετήσιας συνέντευξης που παραχώρησε ο Πρόεδρος της Ρωσίας Βλ. Πούτιν, την περασμένη βδομάδα, ανέφερε ότι η Ρωσία θα ξεπεράσει τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το τελευταίο διάστημα σε δύο χρόνια το πολύ, σύμφωνα με το χειρότερο σενάριο, όπως είπε. Ενδεχομένως, η αισιοδοξία του Προέδρου της Ρωσίας να βασίζεται σε συγκεκριμένα οικονομικά δεδομένα, αν και με την οικονομική καπιταλιστική κρίση κανείς δεν μπορεί να εκφράζεται με σιγουριά για το χρόνο ξεπεράσματός της. Ετσι, σύμφωνα με τα όσα είναι ευρέως γνωστά, η ρωσική οικονομία εισέρχεται σε φάση ύφεσης που για πολλούς, ακόμη και στο εσωτερικό της χώρας, μπορεί να εξελιχθεί σε βαθιά οικονομική κρίση.
Τα σημάδια από πέρσι
Τα αρνητικά σημάδια είχαν αρχίσει να φαίνονται πολύ πριν ξεκινήσει η σύγκρουση με τους δυτικούς για την Ουκρανία, πριν την επιβολή των κυρώσεων από τα ισχυρά καπιταλιστικά κράτη της Δύσης, δηλαδή από τα κράτη της ΕΕ και τις ΗΠΑ, όπως επίσης και πριν ξεκινήσει η κατρακύλα των τιμών του πετρελαίου, που μαζί με το φυσικό αέριο χρηματοδοτεί σχεδόν το ήμισυ του ρώσικου κρατικού προϋπολογισμού.
Ενα χρόνο πριν, το Νοέμβρη του 2013, σύμφωνα με δήλωση του υπουργού Οικονομικής Ανάπτυξης, Αλεξέι Ουλιουκάγιεφ, η ανάπτυξη για το 2013 θα κυμαινόταν μεταξύ 1,5% και 1,6%, κάτω από το στόχο της κυβέρνησης για ανάπτυξη 1,8% του ΑΕΠ της Ρωσίας.
Βεβαίως, από τις αρχές του 2013 εμφανίστηκαν σημάδια μεγάλης επιβράδυνσης της οικονομίας. Τον Απρίλη του 2013, ο Πρόεδρος του Κομμουνιστικού Κόμματος Ρωσικής Ομοσπονδίας (ΚΚΡΟ), Γκενάντι Ζιουγκάνοφ, σημείωνε πως η βιομηχανική παραγωγή από ρυθμούς ανάπτυξης 8,2%, που είχε το 2010, έπεσε στο -2%, εκτιμώντας πως η Ρωσία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με ένα νέο κύμα κρίσης. Την ίδια περίοδο, ο Βλ. Πούτιν, στο Σότσι, δήλωνε πως η οικονομική κατάσταση στη Ρωσία είναι ανησυχητική. Το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2012 αυξήθηκε κατά 4,8%, το τέταρτο τρίμηνο του 2012 κατά 2,1%, ενώ το ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2013 αυξήθηκε κατά 1,1%.
Το Σεπτέμβρη του 2014, η «Volkswagen» ανακοίνωνε αναστολή για 10 μέρες της παραγωγής στη Ρωσία, η «Opel» μείωσε την παραγωγή και τις θέσεις εργασίας κατά 500, αφού μειώθηκε το μερίδιο αγοράς της στη Ρωσία στο 7,8% μέσα στους πρώτους οκτώ μήνες του 2014 από το 9% στο οποίο βρισκόταν την αντίστοιχη περίοδο του 2013. Η «Avtovaz», επίσης, ανακοίνωνε μείωση της παραγωγής των μοντέλων της «Lada» κατά 25.000 αυτοκίνητα. Η ζήτηση είναι σε μεγάλη πτώση είχε πει στο «Reuters» η Τατιάνα Χρίστοβα, αναλύτρια της εταιρείας ερευνών αγοράς «IHS Automotive», αναφέροντας ότι η παραγωγή επιβατικών και επαγγελματικών αυτοκινήτων στη Ρωσία θα μειωθεί κατά 14% το 2014 και κατά 6,5% το 2015.
Η ρωσική κυβέρνηση προέβλεπε τότε ρυθμό ανάπτυξης 0,5% το 2014 και 1% το 2015.
Οξύνουν το πρόβλημα δεν το δημιούργησαν
Οι κυρώσεις της Δύσης - που προς το παρόν αποφασίστηκε να μην επεκταθούν περαιτέρω - ήρθαν λοιπόν να επιτείνουν μια ήδη διαμορφωμένη αρνητική κατάσταση της οικονομίας της Ρωσίας, «βυθίζοντας» το ρούβλι στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος, με την ισοτιμία του έναντι του δολαρίου να φτάνει κάποια στιγμή ακόμη και το 77/1 για να ισορροπήσει κάπως τις απώλειες και να παραμένει μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές στα 56/1 (66/1 έναντι του ευρώ), έχοντας απολέσει από τις αρχές του περασμένου Μάρτη το 50% της αξίας του έναντι του ευρώ και του δολαρίου. Ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Igor Shuvalov δήλωσε αισιόδοξος και εξέφρασε την πίστη ότι όσο περνούν οι μέρες το εθνικό νόμισμα της χώρας θα ισχυροποιηθεί κι άλλο, ωστόσο ο πρώην υπουργός Οικονομικών της χώρας Alexei Kudrin - με τη μακροβιότερη θητεία στο αρμόδιο υπουργείο κατά τη μετασοβιετική περίοδο - δήλωσε ότι είναι ξεκάθαρο πως η Ρωσία οδεύει προς μία «πλήρως ανεπτυγμένη» οικονομική κρίση.
Ο Al. Kudrin εκτίμησε ότι εάν οι τιμές του πετρελαίου θα αυξηθούν και πάλι γύρω στα 80 δολ. το βαρέλι τότε το ΑΕΠ της χώρας θα μειωθεί κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες τον επόμενο χρόνο, ενώ εάν πάλι παραμείνουν γύρω στα 60 δολ. το βαρέλι τότε η μείωση του ΑΕΠ θα φτάσει ακόμη και το 4%. Μία τέτοια εξέλιξη, συνέχισε, σημαίνει ότι για πρώτη φορά από το 1999 που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας ο Βλ. Πούτιν, οι Ρώσοι θα βιώσουν μία επιδείνωση του επιπέδου ζωής τους και τα πραγματικά τους εισοδήματα θα μειωθούν από 2% έως και 5% τουλάχιστον.
Εμείς να συμπληρώσουμε ότι η καπιταλιστική οικονομία της Ρωσίας πέρασε από μεγάλη οικονομική κρίση το 1998, βγήκε απ' αυτήν με ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 6,5% του ΑΕΠ και τώρα ο κύκλος της οικονομίας ξαναπερνά σε κρίση. Απόδειξη ότι η κρίση στον καπιταλισμό είναι αξεπέραστη.
Διακηρύξεις της Κίνας
Στο ζήτημα παρενέβη με δηλώσεις ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, άσχετα εάν η Κίνα επωφελείται ιδιαίτερα από τις πολύ χαμηλές του πετρελαίου, εξέλιξη που έρχεται σε μία περίοδο που οι προβλέψεις για τη δική της οικονομία αναφέρουν ρυθμούς ανάπτυξης κάτω του 7% για το 2015, το χαμηλότερο ποσοστό της τελευταίας 20ετίας τουλάχιστον... Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Wang Yi, δήλωσε την περασμένη Δευτέρα ότι η Κίνα έχει την πρόθεση να ενισχύσει τη Ρωσία, όμως πιστεύει ότι η σύμμαχος χώρα «διαθέτει τη σοφία» να αντιπαρέλθει τα τρέχοντα οικονομικά προβλήματα. «Εάν η ρωσική πλευρά το επιθυμεί, εμείς θα παράσχουμε την απαραίτητη βοήθεια στα πλαίσια των δυνατοτήτων μας», χωρίς να δώσει περισσότερες διευκρινίσεις.
Σε ανάλογες δηλώσεις όμως προέβη και ο Zhang Deguang, πρώην πρέσβης της Κίνας στη Ρωσία, ο οποίος ανέφερε ότι η Ρωσία διαθέτει εκατοντάδες δισ. δολάρια συναλλαγματικά αποθέματα, με τα οποία μπορεί να στηρίξει την οικονομία της και πως χάρη σε αυτά βρίσκεται πολύ μακριά από το να παραλύσει η οικονομία της, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές...
Το επίσημο κινεζικό ειδησεογραφικό πρακτορείο συνέχισε με «μπαράζ» ανάλογων δηλώσεων, όπως του Li Jianmin, ερευνητή στην Κινεζική Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών, που σημείωσε πως η κινεζική βοήθεια προς τη Ρωσία θα προέλθει μέσω διαφόρων μηχανισμών και θεσμών, όπως ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης και οι BRICS. Τα δάνεια, αλλά και η οικονομική συνεργασία όπως και οι άμεσες κινεζικές επενδύσεις σε σημαντικούς τομείς στις υποδομές της Ρωσίας είναι μερικές από τις επιλογές που βρίσκονται στο τραπέζι, πρόσθεσε ο Li. Τέλος και ο εκπρόσωπος Τύπου του υπουργείου Εξωτερικών είπε προς τους εκπροσώπους ντόπιων και ξένων ΜΜΕ στο Πεκίνο την περασμένη Τρίτη: «Παρακαλώ, μην ξεχνάτε ότι η Κίνα και η Ρωσία αλληλοσυμπληρώνονται σε ένα ευρύ οικονομικό πεδίο με τεράστιες δυνατότητες για ακόμη μεγαλύτερη συνεργασία»...
Τι αναφέρουν οι προβλέψεις
Στην τελευταία έκθεση του ΟΟΣΑ για την παγκόσμια οικονομία, στα τέλη του Νοέμβρη, παρουσιαζόταν μία σχετικά αρνητική κατάσταση για την πορεία της ρωσικής οικονομίας. Τα στοιχεία εκείνα έλεγαν ότι το 2015 θα υπάρξει μηδενική αύξηση του ΑΕΠ, η ανεργία θα κινηθεί στο 5,2%, το έλλειμμα του προϋπολογισμού στο 0,5% και ο πληθωρισμός στο 7,7%. Για το 2016, προέβλεπε ανάπτυξη του ΑΕΠ κατά 1,6%, ανεργία επίσης στο 5,2%, έλλειμμα στον προϋπολογισμό 0,5% και πληθωρισμό στο 6,1%.
Με τα νέα δεδομένα, η ρωσική οικονομία θα εισέλθει σε ύφεση το 2015, για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση και ο ήδη υψηλός πληθωρισμός θα εκτοξευθεί σε διψήφια ποσοστά, όπως αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και σε δημοσίευμα του «Reuters», που επικαλείται προβλέψεις δυτικών οικονομικών αναλυτών. Σύμφωνα με αυτές, το ΑΕΠ της χώρας θα υποχωρήσει κατά 3,6%, έπειτα από την ισχνή αύξηση κατά μισή ποσοστιαία μονάδα που κατέγραψε το 2014, ενώ και οι πιέσεις στο ρούβλι θα συνεχιστούν καθ' όλη τη διάρκεια του 2015. Στις αρχές του έτους υπήρχαν εκτιμήσεις ότι η ρωσική οικονομία θα επεκταθεί κατά 2% το 2014, όμως η ξαφνική πτώση που σημειώνουν οι τιμές του πετρελαίου σε συνδυασμό με τις δυτικές κυρώσεις έχουν αντιστρέψει εντελώς τις προσδοκίες.
Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε τη δυσκολία των ρωσικών επιχειρήσεων να απευθυνθούν σε κεφάλαια της Δύσης είτε για επενδύσεις είτε για δανεισμό, ενώ το 2015 οι ρωσικές εμπορικές τράπεζες και επιχειρήσεις έχουν να καταβάλουν περί τα 115 δισ. δολάρια σε αποπληρωμές δανείων στο εξωτερικό, σύμφωνα με τη ρωσική Κεντρική Τράπεζα. Θα πρέπει, πάντως, να σημειώσουμε ότι το πρόβλημα αυτό δεν αφορά άμεσα την κεντρική κυβέρνηση, καθώς το εξωτερικό χρέος του ρωσικού δημοσίου ανέρχεται στα 377,491 δισ. δολάρια ή στο 35% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ το συνολικό εξωτερικό χρέος του ιδιωτικού τομέα ανέρχεται στα 353,713 δισ. δολάρια συνολικά, σύμφωνα ξανά με στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας για τον Ιούνη του 2014. Πάντως, η δυσμενέστερη πρόβλεψη για την πορεία της ρωσικής οικονομίας κάνει λόγο ακόμη και για υποχώρηση του ΑΕΠ κατά 7,9% το νέο έτος, ενώ ο πληθωρισμός θα κινηθεί άνω του 10%, σχεδόν σε διπλάσια ποσοστά από το στόχο του 5,5% της κεντρικής τράπεζας της χώρας ακόμη και του νέου «διορθωμένου» 9,2% που έθεσε μετά τις πρόσφατες αρνητικές εξελίξεις.
Ενα από τα μέτρα που έλαβε η Κεντρική Τράπεζα για να στηρίξει το ρούβλι ήταν η συνεχής αύξηση του βασικού της επιτοκίου, το οποίο πλέον κινείται στο 17%, ποσοστό που καθιστά πρακτικά απαγορευτικό τον εμπορικό δανεισμό για μια σειρά επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα. Πάντως, σύμφωνα με τις επίσημες διακηρύξεις της ρωσικής ηγεσίας υπάρχουν, αυτήν τη στιγμή, αρκετά συναλλαγματικά διαθέσιμα από τα οποία μπορούν να χρηματοδοτηθούν και δάνεια προς επιχειρήσεις αλλά και χρηματοδότηση του προϋπολογισμού για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους.
Το κατά πόσο οι διαβεβαιώσεις αυτές είναι πραγματικές μένει να το δούμε το επόμενο διάστημα. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ρωσική οικονομία εισέρχεται σε φάση ύφεσης που επιδεινώνεται τόσο από τις δυτικές κυρώσεις όσο και από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου. Και τα «σπασμένα» τα πληρώνει ο ρωσικός λαός. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, πάντως, θα έχει και το σε ποιο βαθμό η ύφεση στη Ρωσία μπορεί να επιδράσει στην ΕΕ και ειδικά στη Γερμανία, εξαιτίας της ειδικής εταιρικής σχέσης που ακόμη διατηρείται, παρά την «κρίση» που παρουσιάζει η σχέση τους τον τελευταίο χρόνο.
