Η ιδιαίτερα έντονη οικονομική δραστηριότητα της Κίνας στην Αφρική είναι γεγονός εδώ και τουλάχιστον μία 20ετία, όπως αποδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από την οικοδόμηση 1.046 μεγάλων έργων, τη δημιουργία 2.233 χλμ. σιδηροδρομικού δικτύου και άλλων 3.530 χλμ. οδικού δικτύου από χιλιάδες κινεζικές κρατικές και ιδιωτικές κατασκευαστικές εταιρείες. Ωστόσο, οι μεγάλες μπίζνες του Πεκίνου στην Αφρική δε σταματούν εδώ. Εχουν ήδη μπει στα σκαριά ή σχεδιάζονται πολλά άλλα μεγάλα έργα υποδομών ιδιαίτερα στην Ανατολική Αφρική, που φαίνεται πως έχει μετεξελιχθεί σε βασική «πύλη» των στρατηγικών οικονομικών κινήσεων του Πεκίνου στη λεγόμενη «Μαύρη Ηπειρο». Βασικοί πυλώνες των στρατηγικών επενδύσεων της Κίνας στην Ανατολική Αφρική είναι τρεις χώρες: Η Τανζανία, η Κένυα και η Αιθιοπία. Και οι τρεις διαγκωνίζεται η μία την άλλη, με στόχο την προσέλκυση της μερίδας του λέοντος από τα κινεζικά κεφάλαια, παρά το γεγονός πως την ίδια ώρα εμπλέκονται σε δίκτυα περιφερειακής οικονομικής και εμπορικής συνεργασίας.
Παράλληλα, η έντονη δραστηριοποίηση του κινεζικού κεφαλαίου θέτει σε δεύτερη μοίρα τα συμφέροντα δυτικών αλλά και αφρικανικών χωρών που επίσης επιδιώκουν το δικό τους μερτικό από την πίτα του πλούτου της περιοχής, εισάγοντας κυρίως αγροτικά προϊόντα και πρώτες ύλες και εξάγοντας κυρίως μηχανήματα και οχήματα παντός τύπου, τηλεπικοινωνιακή τεχνολογία και φαρμακευτικά προϊόντα. Μετά την Κίνα, που έχει κατακτήσει την πρώτη θέση στην Ανατολική Αφρική όσον αφορά σε επενδύσεις, κατασκευές υποδομών και εμπόριο, ακολουθούν χώρες της ΕΕ που αποτελούν τον αμέσως επόμενο μεγάλο εμπορικό εταίρο. Σύμφωνα με τον Επενδυτικό Οδηγό Χωρών Ανατολικής Αφρικής του 2013, η ΕΕ είναι από τους ισχυρότερους εμπορικούς εταίρους της Αιθιοπίας, Τανζανίας, Κένυας, Ουγκάντας και Ρουάντας, αφού ευθύνεται για το ένα τέταρτο του συνόλου των εισαγωγών και των εξαγωγών. Την τρίτη θέση στη μοιρασιά της «πίτας» της Ανατολικής Αφρικής καταλαμβάνουν οι χώρες της λεγόμενης «Αναπτυξιακής Κοινότητας Νότιας Αφρικής» (SADC) και την τέταρτη οι χώρες της λεγόμενης «Κοινής Αγοράς Ανατολικής και Νότιας Αφρικής» (COMESA). Οσο για μονοπώλια των ΗΠΑ κυρίως δραστηριοποιούνται στη Δυτική Αφρική. Βεβαίως ο σφοδρός ανταγωνισμός των μονοπωλιακών ομίλων, παρά τα έργα και τις υποδομές που στήνουν πρωτίστως για τις ανάγκες τους, δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι λαοί της περιοχής να εμπλακούν σε νέες περιπέτειες.
Η περίπτωση της Τανζανίας
Η Τανζανία, για παράδειγμα, προβάλλεται αυτήν τη στιγμή ως ο πλέον αγαπημένος προορισμός Κινέζων μεγαλοεπενδυτών και κρατικών επιχειρήσεων. Οι τελευταίες διμερείς συμφωνίες που υπογράφηκαν τον περασμένο Φλεβάρη ανάμεσα στις κυβερνήσεις των δύο χωρών αφορούν επενδύσεις και έργα αξίας άνω των 1,7 δισεκατομμυρίων δολαρίων και εστιάζονται κύρια στους τομείς των μεταφορών, των συγκοινωνιών, της δημιουργίας νέων αστικών κέντρων και βασικών υποδομών. Κομβικό γεγονός που κλιμάκωσε τις σινικές επιχειρηματικές και επενδυτικές δραστηριότητες στην Τανζανία θεωρείται ο εντοπισμός μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου έξω από τις νότιες ακτές της χώρας το 2013. Μεταξύ άλλων, οι κορυφαίες συμφωνίες ανάμεσα στην κυβέρνηση του Τανζανού Προέδρου Τζακάγια Κικουέτε και του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ προβλέπουν τη δημιουργία νέας πόλης - «δορυφόρου» της μεγαλύτερης πόλης της χώρας (και πρώην πρωτεύουσας) Νταρ Ες Σαλαάμ με στόχο τη συγκοινωνιακή αποσυμφόρησή της. Η νέα πόλη (έργο πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων) θα δημιουργηθεί με κοινοπραξία της κινεζικής κατασκευαστικής και σιδηροδρομικής εταιρείας CRJE και του κρατικού Εθνικού Οργανισμού Εστίας Τανζανίας. Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία νέων δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος σε συμφωνία που υπογράφηκε μεταξύ της ηλεκτρικής εταιρείας της Τανζανίας, TANESCO, και της κινεζικής εταιρείας μεταφοράς Ενέργειας, TBEA Heongyangk Transformer Co. Κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Τανζανού Προέδρου στο Πεκίνο, υπογράφηκαν ακόμη συμφωνίες για την παροχή ΑΤΟΚΩΝ δανείων ύψους 85.000.000 δολαρίων για αναπτυξιακά δημόσια έργα στην Τανζανία. Λίγους μήνες νωρίτερα (Μάης του 2014) η Τανζανία είχε υπογράψει συμφωνία - πλαίσιο με τη σινική εταιρεία «China Merchants Holding» για τη δημιουργία νέου λιμανιού, Ειδικής Οικονομικής Ζώνης και σιδηροδρομικού δικτύου άνω των 10 δισ. δολαρίων.
Κομβικής σημασίας συμφωνία ήταν και αυτή που υπέγραψε το 2011 η κινεζική μεταλλευτική εταιρεία Sichuan Hongda Co. Ltd. ύψους τριών δισ. δολαρίων με τις αρχές της Τανζανίας για την εξόρυξη άνθρακα και σιδήρου. Ο οικοδομικός οργασμός και οι πυρετώδεις εργασίες εργολαβικών και ενεργειακών εταιρειών στην Τανζανία, λένε όσοι την επισκέπτονται τα τελευταία χρόνια, πως έχει αλλάξει και εκσυγχρονίσει σε σημαντικό βαθμό τα συγκοινωνιακά, ενεργειακά και οικονομικά δίκτυα στη χώρα. Αυτό που δεν έχει αλλάξει σημαντικά είναι βεβαίως το βιοτικό επίπεδο του λαού που παραμένει εγκλωβισμένο στη φτώχεια και την ανέχεια, αφού το μόχθο του τον καρπώνονται το ντόπιο και ξένο μεγάλο κεφάλαιο...
Το κατά κεφαλήν εισόδημά της περιορίζεται μόλις στα 694 δολάρια το χρόνο, είναι δηλαδή το μισό ακόμη και από το αντίστοιχο κατακεφαλήν εισόδημα της Κένυας...
Οι σινικές επενδύσεις στην Κένυα
Δεύτερος αγαπημένος επενδυτικός προορισμός των Κινέζων στην Ανατολική Αφρική είναι η Κένυα, η ηγεσία της οποίας προσπαθεί να αποσπάσει, σχεδόν με κάθε τρόπο και τίμημα, το μεγαλύτερο κομμάτι από τα κεφάλαια επενδύσεων που διαθέτει το Πεκίνο στην περιοχή. Από τα μεγάλα έργα που χρηματοδοτεί το κρατικό και ιδιωτικό κινεζικό κεφάλαιο στην Κένυα θεωρείται η κατασκευή του εμβληματικού μεγάλου σιδηροδρομικού δικτύου που θα ενώνει το λιμάνι της Κένυας, Μομπάσα, με τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα όχι μόνον της χώρας αλλά και γειτονικών χωρών όπως η Ουγκάντα, η Ρουάντα και το Νότιο Σουδάν. Το έργο γνωστό στα διεθνή ΜΜΕ ως «Standard Guage Railway Corridor» μέρος της λεγόμενης «Πρωτοβουλίας Βόρειου Διαδρόμου», που θα ανοίγει το δρόμο σε αφρικανικά εμπορεύματα, αγαθά και Ενέργεια, μέσω Ουγκάντας, Ρουάντας και Ν. Σουδάν στον Ινδικό Ωκεανό και από κει στους σύγχρονους δρόμους του Μεταξιού μέχρι τα λιμάνια της Κίνας στην Ανατολή... Η κατασκευή του ανατολικοαφρικανικού σιδηροδρομικού δικτύου έχει ήδη ξεκινήσει στη Μομπάσα και προκαλεί σημαντικές επιπτώσεις στην κατεύθυνση της ολοκλήρωσης των οικονομικών, εμπορικών, ενεργειακών ακόμη και στρατιωτικών σχέσεων μεταξύ των εμπλεκόμενων χωρών, οι οποίες θα επανεξεταστούν το επόμενο δίμηνο σε συνάντηση κορυφής στην Ουγκάντα...
Δεν θα μπορούσε να είναι πιο εύγλωττο χαρακτηριστικό της μεγάλης «δίψας» της κυβέρνησης του Κενυάτη Προέδρου Ουχούρου Κενυάτα για το κινεζικό κεφάλαιο από το νέο νόμο περί Ειδικών Οικονομικών Ζωνών που κατέβασε το Φλεβάρη στο κενυατικό κοινοβούλιο. Ο νέος νόμος, του οποίου η εφαρμογή θεωρείται ζήτημα βδομάδων ή λίγων μηνών, μεταξύ άλλων επιτρέπει το χαρακτηρισμό οποιασδήποτε δημόσιας έκτασης «Ειδική Οικονομική Ζώνη»! Οπου βεβαίως οι ξένες και ντόπιες εταιρείες θα δημιουργούν σχεδόν αυθαίρετα «βιομηχανικά πάρκα», θα απαλλάσσονται ή θα γλιτώνουν σημαντικό μέρος από τους φόρους, τους δασμούς και τα τέλη, ενώ την ίδια στιγμή η εργατική τάξη θα ξεζουμίζεται μέχρις ρανίδας και θα εξασφαλίζει μισθούς πείνας σε σκληρές εργασιακές συνθήκες με δραστικό περιορισμό της δυνατότητας απεργιών και εργατικών διεκδικήσεων...
Ηδη, πριν καν τεθεί σε εφαρμογή ο νέος νόμος περί Ειδικών Οικονομικών Ζωνών έχουν «σημαδευτεί» περίπου 3.400 τ.χλμ. δημόσιας γης στην Κένυα με στόχο τη δημιουργία τεράστιων βιομηχανικών πάρκων στην ευρύτερη περιοχή της Μομπάσα, του Κισούμου και του Λάμου, κοντά στα σύνορα με την Αιθιοπία και το Νότιο Σουδάν.
Υδροηλεκτρικά έργα, τηλεπικοινωνίες και φράγματα στην Αιθιοπία
Η περίπτωση της Αιθιοπίας, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, άρχισε να προκαλεί έντονα το επενδυτικό ενδιαφέρον της Κίνας, δεδομένων των τεράστιων δυνατοτήτων της χώρας σε υδροφόρους ορίζοντες, εύφορα εδάφη, ορυκτό πλούτο. Είναι ενδεικτικό της ραγδαίας αύξησης των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων αμφοτέρων των χωρών το γεγονός πως το 2000 ο όγκος των διμερών εμπορικών συναλλαγών έφθανε μετά βίας τα 88.000.000 δολάρια για να εκτιναχθεί το 2013 σε τουλάχιστον δύο δισ. δολάρια.
Δεν είναι τυχαίο πως στην Αιθιοπία δημιουργήθηκε μία από τις πρώτες έξι Ειδικές Οικονομικές Ζώνες της Κίνας στην Αφρική, ούτε το γεγονός πως είναι κινέζικες οι μεγαλύτερες ξένες κατασκευαστικές εταιρείες που έχουν αναλάβει τη μερίδα του λέοντος σε σειρά έργων υποδομής στη χώρα. Ορισμένα από τα μεγαλύτερα φράγματα και υδροηλεκτρικά έργα που γίνονται στην Αιθιοπία τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται με κοινοπραξίες κινεζικών εταιρειών. Οπως το φράγμα στον ποταμό Τεκέζε της βόρειας Αθιοπίας (έργο αξίας 365.000.000 δολαρίων), το Φράγμα στον ποταμό Ομο της νοτιοδυτικής Αιθιοπίας και το γιγαντιαίο Φράγμα Αιθιοπικής Αναγέννησης στον Γαλάζιο Νείλο (που έχει ξεσηκώσει τις αντιδράσεις γειτονικών χωρών με πρώτη την Αίγυπτο που φοβούνται, ως παρεπόμενο λειτουργίας του φράγματος, τη δραστική μείωση των εισερχόμενων υδάτων του Νείλου στο έδαφός τους).
Οι κινέζικες κατασκευαστικές εταιρείες έχουν αναλάβει την κατασκευή του μεγαλύτερου μέρους του οδικού δικτύου της Αιθιοπίας, το μεγαλύτερο σκέλος του σιδηροδρομικού δικτύου Αιθιοπίας - Τζιπουτί, τις υποδομές τηλεπικοινωνιακών δικτύων, το σιδηροδρομικό σύστημα συγκοινωνιών στην αιθιοπική πρωτεύουσα, Αντίς Αμπέμπα.
Εως το τέλος του 2014 η συνολική αξία των έργων που είχαν αναλάβει με συμβάσεις οι κινεζικές εταιρείες στην Αιθιοπία εκτιμούνταν σε πάνω από 22 δισ. δολάρια. Οπως συνέβη με την περίπτωση της Τανζανίας και στην περίπτωση της Αιθιοπίας, ο οικοδομικός οργασμός των κινεζικών εταιρειών στη χώρα μπορεί να μεταμόρφωσαν και να εκσυγχρόνισαν τα δίκτυα μεταφορών, Ενέργειας, ύδρευσης και να δημιούργησαν (ανύπαρκτες έως χτες) υποδομές, αλλά δε βελτίωσαν ουσιαστικά την οικονομική κατάσταση των λαϊκών νοικοκυριών που παραμένουν εγκλωβισμένα στη φτώχεια και στην εκμετάλλευση. Οπως έχει αποδείξει πλείστες φορές η πραγματικότητα, οι επενδύσεις καπιταλιστών, ανεξαρτήτως εθνικής σημαίας, αποσκοπούν κυρίως στη μεγιστοποίηση του κέρδους και στην πλήρη απομύζηση του εργατικού μόχθου. Οσο η εξουσία είναι στα χέρια των κεφαλαιοκρατών τα λαϊκά στρώματα δεν πρόκειται να ικανοποιήσουν τις σύγχρονες ανάγκες τους, ακόμα και αν βελτιώνονται σχετικά κάποιες υποδομές.
Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ
