Πριν μία δεκαετία, η εικόνα της Αφρικής στην Τουρκία δεν ξέφευγε εύκολα από εκείνη της πείνας, της φτώχειας και του πολέμου. Σήμερα η Αφρική αντιμετωπίζεται από την αστική τάξη της χώρας ως ήπειρος ευκαιριών, ελπίδας και ως πιθανός οικονομικός εταίρος. Αιτία; Οι αντικειμενικές δυσκολίες που ξεπροβάλλουν από τις αντιστάσεις κραταιών ιμπεριαλιστικών χωρών της ΕΕ (Γαλλία, Γερμανία) να δεχθούν την ένταξη της Τουρκίας στο «κλαμπ», η ανάγκη της τουρκικής αστικής τάξης να βρει νέες αγορές και συμμαχίες σε διεθνές επίπεδο, αλλά και τα νέα δεδομένα που δημιουργούν στο γεωπολιτικό χάρτη της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής οι ραγδαίες εξελίξεις σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, υπό το πρίσμα των γνωστών σχεδίων των ΗΠΑ για προώθηση των συμφερόντων τους σε κρίσιμες ενεργειακές οδούς και κοιτάσματα...
Ετσι, από το 2002, οπότε ανέβηκε στην εξουσία το κόμμα «Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης» του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως σήμερα, η Αγκυρα διατηρεί μία σταθερή - σε βάθος δεκαετίας - έντονη οικονομική, διπλωματική και πολιτική κινητικότητα στην Αφρική.
Μόνο από το 2009 έως το 2011 εγκαινιάστηκαν 15 καινούριες πρεσβείες σε αφρικανικές χώρες. Το 2012 άνοιξαν πρεσβείες σε Γκαμπόν, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρα, Ναμίμπια, Τσαντ και Γουινέα, ενώ ως τα μέσα του 2013 ο συνολικός αριθμός των τουρκικών πρεσβειών σε αφρικανικό έδαφος έφθανε τις 34 με στόχο να ανέλθουν σε 50 (!) μέχρι το 2015.
Αξίζει, βέβαια, να επισημάνουμε ότι όπου η Αγκυρα ανοίγει πρεσβείες, οι τουρκικές αερογραμμές «Turkish Airlines» (δημόσια κατά 49%) δημιουργούν νέα δρομολόγια συνδέοντας την Αγκυρα και την Κωνσταντινούπολη με σημαντικές αφρικανικές πρωτεύουσες και εμπορικές πόλεις. Σήμερα, η «Τurkish Airlines» έχει δρομολόγια σε 34 πόλεις 22 αφρικανικών χωρών ενώ ως το τέλος του τρέχοντος έτους αναμένεται να προστεθούν τουλάχιστον 10 νέοι προορισμοί...
Το ίδιο διάστημα αυξάνεται σημαντικά ο όγκος των εμπορικών σχέσεων ανάμεσα στην Τουρκία και χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Από 724.000.000 δολάρια που ήταν το 2000 έφθασε στα 7,5 δισ. δολάρια το 2011.
Η δυναμική εμφάνιση της Αγκυρας ιδιαίτερα στο Κέρας της Αφρικής και στην υποσαχάρια Αφρική καταγράφεται στις πλέον συχνές επισκέψεις του Τούρκου πρωθυπουργού, με τελευταία την περιοδεία που πραγματοποίησε στις αρχές του περασμένου Γενάρη (6 έως 11/1/13) σε Γκαμπόν, Νίγηρα και Σενεγάλη συνοδευόμενος (ούτε λίγο ούτε πολύ) από 300 Τούρκους επιχειρηματίες! Ο Τούρκος πρωθυπουργός είχε ονομάσει την Γκαμπόν «πύλη της Τουρκίας στην Αφρική» ανακοινώνοντας σειρά κατασκευαστικών έργων στη δυτικοαφρικανική χώρα, με σημαντικότερα εκείνα που αφορούν στην κατασκευή φραγμάτων, μονάδων παραγωγής φυσικού αερίου και άνω των 20.000 κατοικιών. Στο δε Νίγηρα ανακοίνωσε μεταξύ άλλων την κατασκευή ενός τεράστιου οδικού άξονα διπλής κατεύθυνσης μήκους 450 χλμ., που θα συνδέει την πρωτεύουσα Νιαμέι με την πόλη Ιστανμπουλέβα, από τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες...
Στη Νιαμέι ήταν που ο Τούρκος πρωθυπουργός είχε προκαλέσει αίσθηση όταν προσπάθησε να διαφοροποιήσει την περίπτωση της Τουρκίας από τη δράση άλλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στην Αφρική λέγοντας: «Το ενδιαφέρον της Αγκυρας για την Αφρική είναι αντίθετο με αυτό της Δύσης γιατί η Τουρκία δεν ακολουθεί τη λογική της αποικιοκρατίας που ευνοεί μόνο μία πλευρά καθώς θέλει να δημιουργήσει μία μακροπρόθεσμη συνεργασία στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και συμφέροντος... Ετσι, όταν κοιτά την Αφρική δεν βλέπει διαμάντια, χρυσό, μεταλλεύματα και άλλα πλούτη αλλά κοινή ιστορία, φιλία και αδελφότητα»...
Το έτος Αφρικής...
Η χρονιά - «ορόσημο» που κατά πολλούς αναλυτές σηματοδότησε τη δυναμική ώθηση των οικονομικών, πολιτικών και διπλωματικών επιδιώξεων της Τουρκίας στην Αφρική ήταν το 2005, που ονομάστηκε «Ετος Αφρικής», οπότε η Αγκυρα άρχισε την επιτυχή εκστρατεία της για ένταξη στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2009 - 2010 υπολογίζοντας στις ψήφους των 54 αφρικανικών χωρών... Ετσι, το Μάρτη εκείνης της χρονιάς ο Ερντογάν πραγματοποίησε επισκέψεις σε Νότια Αφρική και Αιθιοπία, υπογράφοντας συμβόλαια και διμερείς συμφωνίες σε διάφορα επίπεδα, μεταξύ των οποίων εξέχουσα θέση κατέλαβε μία σειρά κατασκευαστικών έργων.
Το 2008, η Αφρικανική Ενωση αναγόρευσε την Τουρκία «στρατηγικό εταίρο», ανοίγοντας το δρόμο για την ένταξη της Αγκυρας στην Αφρικανική Αναπτυξιακή Τράπεζα και την πραγματοποίηση της πρώτης διάσκεψης κορυφής «Τουρκο-Αφρικανικής Συνεργασίας», με τη συμμετοχή αξιωματούχων από 53 χώρες.
Τον Αύγουστο του 2011 αίσθηση είχε προκαλέσει διεθνώς το ταξίδι - αστραπή του Ερντογάν στην πρωτεύουσα της Σομαλίας, Μογκαντίσου, μαζί με την οικογένειά του, δεκάδες κυβερνητικούς υπουργούς και συμβούλους. Το ταξίδι ήταν το πρώτο που έκανε οποιοσδήποτε μη Αφρικανός ξένος ηγέτης στη Σομαλία τα τελευταία 20 χρόνια και έβαλε τις βάσεις για τις σημερινές άριστες διμερείς σχέσεις, που δημιουργούν ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα για τις μπίζνες τουρκικών κατασκευαστικών εταιρειών...
Ακριβώς μετά την επίσκεψη του Ερντογάν στο Μογκαντίσου, ξανάνοιξε η πρεσβεία της Αγκυρας στη σομαλική πρωτεύουσα, ανεγέρθηκαν νοσοκομεία και σχολεία και αποκαταστάθηκε, μετά από δύο δεκαετίες, η άμεση αεροπορική σύνδεση ανάμεσα στις δύο χώρες.
Εμπόριο σε άνθηση
Με αυτόν τον τρόπο ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών ανάμεσα σε Τουρκία και Αφρική αυξήθηκε κατά 15 δισ. δολάρια μέσα σε μία δεκαετία, αφού ξεκίνησε από τα 2 δισ. δολάρια το 2002 και έφθασε τα 17 δισ. δολάρια το 2012. Επόμενος, εφικτός στόχος της τουρκικής αστικής τάξης είναι να αυξήσει τον όγκο των εμπορικών συναλλαγών σε 50 δισ. δολάρια μέχρι το 2015.
Οι τουρκικές εταιρείες που κάνουν μπίζνες σε αφρικανικές χώρες δραστηριοποιούνται στους τομείς των οικοδομικών υλικών, επεξεργασίας τροφίμων, σε προϊόντα υγιεινής, υφάσματα, χημικά, πληροφορική, αγροτικά μηχανήματα, εργαλεία, έπιπλα κ.ά. Η Τουρκία από την πλευρά της εισάγει πετρέλαιο, πρώτες ύλες, χρυσό και άλλα μεταλλεύματα.
Βασικός μοχλός ανάπτυξης της τουρκικής επιχειρηματικής δραστηριότητας θεωρείται η «Τουρκική Συνομοσπονδία Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών» (TUSKON), η οποία προωθεί κυρίως τα συμφέροντα καπιταλιστών που σχετίζονται με το κυβερνών κόμμα (ΑΚΡ) του πρωθυπουργού Ερντογάν. Η TUSKON συνενώνει 30.000 εταιρείες και 150 περιφερειακές εμπορικές οργανώσεις, συνιστώντας επί της ουσίας την καινούρια επιχειρηματική βιτρίνα μίας χώρας που κατατάσσεται διεθνώς στη 17η θέση οικονομικής ισχύος.
Ο ρόλος των οργανώσεων αρωγής
Πέρα όμως από την TUSKON, η τουρκική αστική τάξη χρησιμοποιεί και μηχανισμούς της λεγόμενης ήπιας ισχύος προωθώντας τη δράση ισλαμικών οργανώσεων αρωγής και «αναπτυξιακής» βοήθειας με χαρακτηριστικό παράδειγμα την περίπτωση της ΤΙΚΑ, δηλαδή της «Τουρκικής Υπηρεσίας Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης», που είναι παρούσα σε οκτώ νευραλγικές περιοχές της Αφρικής έχοντας σε εξέλιξη δεκάδες αποστολές σε 37 χώρες.
Παράλληλα, η Τουρκία δρα και μέσω των χορηγιών ύψους αρκετών δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων που δίνει ως βοήθεια σε αφρικανικές χώρες μέσω διεθνών οργανισμών, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων του ΟΗΕ, η Διεθνής Ερυθρά Ημισέληνος.
Δίχως άλλο η τουρκική αστική τάξη, υπό την παρούσα κυβέρνηση ή την επόμενη, θα κλιμακώσει τις προσπάθειες για την εξασφάλιση νέων αγορών και τη μεγιστοποίηση των κερδών σε ένα σκληρό ενδοϊμπεριαλιστικό ανταγωνισμό, που συναντά τεράστιες δυνάμεις, επιπέδου Κίνας ή ΕΕ. Προς το παρόν φαίνεται πως δρα σχεδόν ανενόχλητη.
Ομως, όπως σημείωνε πρόσφατα σε δηλώσεις του στον ευρωπαϊκό Τύπο ο Σινάν Ουλτζέν, Τούρκος πρώην διπλωμάτης που εργάζεται σήμερα στο ευρωπαϊκό παράρτημα του ιδρύματος Carnegie, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Τουρκία δεν είναι τόσο ο ανταγωνισμός από άλλες δυνάμεις όσο οι «μεγάλες προσδοκίες που θρέφει».
Δέσποινα ΟΡΦΑΝΑΚΗ
