Είτε με νέο «κούρεμα», είτε με τρίτο δάνειο, ο λογαριασμός για τη διαχείριση της κρίσης θα καταλήξει ξανά στο λαό
Μονοπώλησε σχεδόν την επικαιρότητα η συζήτηση για ένα νέο «κούρεμα» του χρέους ή ένα τρίτο δάνειο στην Ελλάδα, τη βδομάδα που πέρασε. Την όλη συζήτηση τροφοδότησαν με δηλώσεις τους αξιωματούχοι της Ευρωζώνης και κυβερνητικά στελέχη της Γερμανίας, που βρίσκεται στην τελική ευθεία για τις εκλογές στις 22 Σεπτέμβρη. Τι κρύβεται πίσω από τις διαφωνίες και τα σενάρια που εξετάζουν για τη διαχείριση του ελληνικού χρέους και την κάλυψη του «χρηματοδοτικού κενού», από την άνοιξη του 2014 μέχρι και το 2016;
Μια πρώτη απάντηση είναι η κρίση που επιμένει και τα ζόρια της αστικής τάξης να τη διαχειριστεί. Ανεξάρτητα από το μείγμα διαχείρισης και τους μεταξύ τους ανταγωνισμούς, οι κυβερνήσεις στα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης θα ήθελαν τα φιλομονοπωλιακά τους μέτρα να είχαν πιάσει τόπο και η κρίση στις οικονομίες τους να είχε αντιστραφεί. Η πραγματικότητα, όμως, δεν συμμερίζεται το κλίμα που πάνε να καλλιεργήσουν τις τελευταίες μέρες, με προβλέψεις για «φως στο τούνελ», επειδή η Ευρωζώνη κατέγραψε ανάπτυξη 0,3% το πρώτο επτάμηνο του 2013, έστω κι αν αυτό έγινε μετά από 18 μήνες συνεχούς συρρίκνωσης του ΑΕΠ.
Ούτε βέβαια σηματοδοτεί την έξοδο από την κρίση το γεγονός ότι η Γερμανία, που θεωρείται «ατμομηχανή» της Ευρωζώνης, κατέγραψε αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,7% το δεύτερο τρίμηνο του 2013. Στην πλειοψηφία τους, τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης σχοινοβατούν ανάμεσα στην κρίση και την αναιμική αύξηση του ΑΕΠ. Χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος είναι κυριολεκτικά βυθισμένες στην κρίση, ενώ οι προοπτικές ανάπτυξης για τις υπόλοιπες λεγόμενες «χώρες του Νότου» είναι υποτονικές.
Ακόμα πιο πέρα: Ολοι στην Ευρωζώνη ξέρουν ότι ακόμα κι αν σταθεροποιηθεί η ανάπτυξη σε όλα τα κράτη - μέλη, οι ρυθμοί της θα είναι αναιμικοί. Οι συνέπειες από την παρατεταμένη και βαθιά κρίση των τελευταίων χρόνων (ανεργία, καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων, αύξηση του χρέους και των ελλειμμάτων, φτωχοποίηση μεγάλου μέρους του πληθυσμού) δεν πρόκειται να αναστραφούν ούτε σε δέκα χρόνια, όπως προέβλεψε η Γερμανίδα καγκελάριος. Αρα, τα ζόρια στη διαχείριση δεν τελειώνουν με το πέρασμα της Ευρωζώνης σε ανάπτυξη. Ούτε βέβαια τελειώνουν μαζί με την κρίση τα διάφορα σενάρια για το μέλλον της Ευρωζώνης και της ΕΕ.
Ενας ακόμα παράγοντας που τους δυσκολεύει στη διαχείριση είναι ο ανταγωνισμός που οξύνεται με τα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα. Οι ανακατατάξεις την περίοδο της κρίσης δημιούργησαν νέα δεδομένα. Η Κίνα εκθρόνισε τη Γερμανία από την πρώτη θέση των εξαγωγών παγκόσμια. Οι λεγόμενες «αναπτυσσόμενες» οικονομίες, όσο κι αν καταγράφουν τώρα σημάδια κόπωσης, ενίσχυσαν τη μεταξύ τους συνεργασία, όπως για παράδειγμα οι BRICS. Η ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων ενέργειας σε περιοχές με μεγάλη γεωπολιτική σημασία συνιστά παράγοντα παραπέρα έντασης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
Η κόντρα ΗΠΑ - Γερμανίας ξεπερνά κατά πολύ τη διαφωνία τους για το μείγμα διαχείρισης της κρίσης στην Ευρωζώνη. Κάτω από προϋποθέσεις, μπορεί να αποδειχτεί καταλύτης στην αναδιάταξη των συμμαχιών σε χώρες της ΕΕ, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη Μ. Βρετανία και την Ελλάδα. Το λοξοκοίταγμα του ΣΥΡΙΖΑ προς τις ΗΠΑ και οι ύμνοι της κυβέρνησης Σαμαρά στον αναπροσανατολισμό των ελληνοαμερικανικών σχέσεων δεν είναι τυχαία γεγονότα στη σημερινή συγκυρία.
Το πρόβλημά τους είναι μεγαλύτερο
Μέσα α' αυτό το περιβάλλον κλιμακώνεται η συζήτηση για τη διαχείριση του κρατικού χρέους στην Ελλάδα, είτε με αναδιάρθρωση, είτε με νέο «κούρεμα», είτε με νέο δάνειο, για την αποπληρωμή των δανείων που έχει ήδη πάρει η Ελλάδα από την τρόικα. Στην πραγματικότητα, ο καυγάς γίνεται για το ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο της μεγαλύτερης καταστροφής κεφαλαίου, που είναι αναγκαία για να ξεπεραστεί η κρίση στην Ελλάδα και στην Ευρωζώνη.
Οι αντιθέσεις αυτές εκδηλώνονται ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικά κέντρα, σε κράτη - μέλη της Ευρωζώνης, αλλά και στο εσωτερικό τους, ανάμεσα σε ανταγωνιζόμενες μερίδες της αστικής τάξης, που έχουν διαφορετικά συμφέροντα και ανάλογα διαμορφώνουν τις συμμαχίες τους. Η κυρίαρχη τάση στη Γερμανία είναι ενάντια σε ένα νέο «κούρεμα» του χρέους. Ο λόγος είναι ότι από αυτό θα βγει ζημιωμένη η γερμανική οικονομία, αφού θα χάσει χρήματα που έχει δανείσει στην Ελλάδα, σε περίοδο μάλιστα που η αστική της τάξη προσπαθεί να σταθεροποιήσει τους ρυθμούς ανάπτυξης.
Στον αντίποδα και προκειμένου να μην πληγεί άμεσα από την καταστροφή επιπλέον κεφαλαίου με νέο «κούρεμα», η Γερμανία προτείνει την αναδιάρθρωση του ελληνικού κρατικού χρέους, με μείωση των επιτοκίων μέχρι και μηδενισμό, και με παράταση του χρόνου αποπληρωμής στα 50 χρόνια. Με τον τρόπο αυτό, το χρέος καθίσταται βιώσιμο στα χαρτιά, όπως ζητάει το ΔΝΤ, και αναστέλλονται προσωρινά οι αποφάσεις για καταστροφή κεφαλαίου με δραστικά μέτρα.
Βέβαια, το πρόβλημα της Γερμανίας δεν περιορίζεται στην Ελλάδα, το οικονομικό εκτόπισμα της οποίας είναι ούτως ή άλλως μικρό για την Ευρωζώνη. Αυτό που ανησυχεί περισσότερο (και το λένε), είναι το «κακό» προηγούμενο που δημιουργεί ένα νέο «κούρεμα» στην Ελλάδα για τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, που έχουν αντίστοιχα μεγάλο πρόβλημα χρέους. Για παράδειγμα, το χρέος της Ιταλίας άγγιξε τα 2,075 τρισ. ευρώ το α' εξάμηνο του 2013, μεγαλύτερο κατά 86,5 δισ. ευρώ σε σχέση με πέρυσι! Κανείς στην Ευρωζώνη δεν θέλει να σκεφτεί τι θα γίνει αν η ιταλική οικονομία «μπουκώσει» τόσο από την κρίση, ώστε να χρειαστεί και εκεί να «κουρευτεί» το χρέος της.
Εξίσου δύσκολο είναι για τις οικονομίες σε κρίση να ελέγξουν το δημόσιο έλλειμμα, τροφοδοτώντας κι άλλο τα χρέη τους. Αυτή η τάση δεν πρόκειται να αναστραφεί με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 0,1%, που περιμένει, για παράδειγμα, η Γαλλία, στο τέλος του 2013, έχοντας ήδη πάρει διετή παράταση από την Κομισιόν για να μειώσει το έλλειμμά της στα όρια που προβλέπει η Συνθήκη του Μάαστριχτ.
Το επόμενο ζήτημα που βάζουν ισχυρές οικονομίες, όπως αυτή της Γερμανίας, είναι ότι η αναδιάρθρωση του χρέους μιας χώρας με «κούρεμα» δίνει «κακό σήμα» στις αγορές του χρήματος και είτε αυξάνει το κόστος του δανεισμού, είτε κλείνει την κάνουλα, δημιουργώντας ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν παρά μόνο με δάνεια, όπως αυτά προς την Ελλάδα. Κάτι τέτοιο, όμως, επίσης δυσκολεύει τη διαχείριση της κρίσης και πλήττει κυρίως τις ισχυρές οικονομίες, όπως της Γερμανίας, που στερούν κονδύλια από την αστική τους τάξη για να χρηματοδοτήσουν με αυξημένο ρίσκο ανταγωνιστικές οικονομίες.
Κανένας συμβιβασμός με τη μισο-ζωή
Τι προκύπτει απ' όλα αυτά; Οτι η κόντρα στο εσωτερικό της Ευρωζώνης, αλλά και ανάμεσα στην Ευρωζώνη και τις ΗΠΑ, έχει για υπόβαθρο την κρίση και τη διαχείρισή της. Η μεν Γερμανία προσπαθεί να διασπείρει όσο γίνεται περισσότερο τη ζημιά από την καταστροφή κεφαλαίου στην Ελλάδα και αλλού. Οι ΗΠΑ, μέσω και του ΔΝΤ, πιέζουν ώστε η γερμανική οικονομία να επωμιστεί μεγαλύτερο μέρος της ζημιάς που προκαλεί η κρίση, εκτιμώντας (και σωστά) ότι είναι η βασική κερδισμένη από τη διάσωση της Ευρωζώνης, με ελεγχόμενη χρεοκοπία των κρατών - μελών που βρίσκονται σε κρίση.
Πίσω από τη μια ή την άλλη άποψη στοιχίζονται άλλες χώρες ή και μερίδες της αστικής τάξης στο εσωτερικό τους. Οπως γίνεται για παράδειγμα στην Ελλάδα, όπου κερδίζει έδαφος η τάση για «κούρεμα» του χρέους. Αντίστοιχα, στη Γερμανία, υπάρχουν τμήματα του κεφαλαίου που θέλουν το «κούρεμα» για να σιγουρέψουν το ευρώ, και άλλες που ζητάνε δραστικά μέτρα, όπως η αποπομπή της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, ενδεχόμενα και τη μετεξέλιξή της σε πολλών ταχυτήτων, προκειμένου να απαλλαχθεί η Γερμανία από την «υποχρέωση» να διακινδυνεύει κεφάλαια για τη σωτηρία της ζώνης του ευρώ, με τη μορφή που έχει σήμερα.
Στην Ελλάδα, χαρακτηριστική είναι η στάση του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος φτάνει να καταγγέλλει την κυβέρνηση ότι αποδέχεται σιωπηρά ένα νέο δάνειο, αντί να διεκδικήσει «κούρεμα» του χρέους, κρύβοντας ότι και οι δύο τρόποι διαχείρισης του κρατικού χρέους απαντούν σε συμφέροντα ξένα προς το λαό και προϋποθέτουν νέα μέτρα σε βάρος του. Αλλωστε, και εκείνοι που ζητάνε «κούρεμα», όπως οι ΗΠΑ και το ΔΝΤ, και εκείνοι που λένε αναδιάρθρωση του χρέους και αναχρηματοδότηση με νέο δάνειο, θεωρούν δεδομένο ότι η οποιαδήποτε κυβέρνηση στην Ελλάδα θα συνεχίσει και θα κλιμακώσει την επιβολή των φιλομονοπωλιακών αναδιαρθρώσεων.
Η όλη συζήτηση θα ενταθεί μετά τις γερμανικές εκλογές και όσο πλησιάζει η άνοιξη του 2014, οπότε υπολογίζουν ότι θα αρχίσει να εμφανίζεται το λεγόμενο «χρηματοδοτικό κενό». Τίποτα δεν αλλάζει για το λαό αν έως τότε οι δείκτες της καπιταλιστικής τους οικονομίας εμφανίσουν βελτίωση. Η έξοδος από την κρίση, η διατήρηση ακόμα και των αναιμικών ρυθμών ανάπτυξης και προπάντων η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλίων προϋποθέτουν ο ίδιος να δουλεύει σαν είλωτας, να μην μπορεί να ικανοποιήσει ακόμα και ζωτικές του ανάγκες.
Με τέτοια ζωή κανείς δεν μπορεί να συμβιβάζεται. Το δίλημμα σήμερα για το λαό είναι «διαχείριση ή ανατροπή» του σάπιου καπιταλισμού και η απάντηση από τη σκοπιά των δικών του συμφερόντων είναι αυτή που δίνει το ΚΚΕ: Λαϊκή συμμαχία, για να εμποδιστούν τα μέτρα, να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για ριζικές αλλαγές στην εξουσία και την οικονομία. Για αποδέσμευση από την ΕΕ με λαϊκή εξουσία και μονομερή διαγραφή του χρέους, με κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων και τα κλειδιά της οικονομίας στα χέρια του λαού.
