Από τις πρόσφατες διαμαρτυρίες για το θάνατο διαδηλωτή που χτυπήθηκε στο κεφάλι από δακρυγόνο της αστυνομίας στην επαρχία Χατάι
Πακέτο μεταρρυθμίσεων, για τον «εκδημοκρατισμό» της χώρας, στο πλαίσιο των επιδιώξεων της αστικής τάξης να προωθήσει την καπιταλιστική ανάπτυξη, ανακοίνωσε ο Τούρκος πρωθυπουργός, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στα τέλη Σεπτέμβρη. Αυτά αφορούν τον εκλογικό νόμο, τη διδασκαλία στα σχολεία σε γλώσσες εκτός της τουρκικής, τη μαντίλα και παροχές προς τους Συροχαλδαίους και τους Ρομά, με τον Τούρκο πρωθυπουργό να κάνει λόγο για «ιστορική στιγμή» σε μία «πολύ σημαντική φάση στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας» και μέτρα «που θα διευρύνουν τις ελευθερίες».
Τα μέτρα
Στα μέτρα που ανακοινώθηκαν και για τα οποία θα υπάρξει νομοθετική ρύθμιση περιλαμβάνονται προτάσεις για αλλαγές στον εκλογικό νόμο, σύμφωνα με τις οποίες είτε θα διατηρηθεί το εθνικό όριο του 10% ή θα μειωθεί στο 5% ή θα εφαρμοστεί εκλογικό σύστημα στενής περιφέρειας. Ακόμα η οικονομική ενίσχυση των πολιτικών κομμάτων από το κράτος θα επεκταθεί και θα δίνεται σε κόμματα που συγκεντρώνουν ποσοστό πάνω από 3% στις εκλογές, αντί του 7% που ισχύει σήμερα. Θα αρθεί η υποχρέωση των πολιτικών κομμάτων να διαθέτουν οργανώσεις στο 50% των οικισμών μιας επαρχίας και θα δοθεί στα κόμματα η δυνατότητα να έχουν συμπρόεδρο. Επίσης θα αρθούν τα εμπόδια εγγραφής μελών στα πολιτικά κόμματα και θα επιτρέπεται σε όλους όσοι έχουν δικαίωμα ψήφου. Προβλέπεται ακόμα η παροχή δυνατότητας πολιτικής προπαγάνδας σε διάφορες γλώσσες και διαλέκτους.
Στα μέτρα εκδημοκρατισμού περιλαμβάνεται αύξηση ποινών για τα εγκλήματα μίσους που στρέφονται εναντίον της γλώσσας, της εθνότητας, του φύλου, των πολιτικών και θρησκευτικών αντιλήψεων των πολιτών, ενώ θα αρθεί και ο περιορισμός στη χρήση κάποιων γραμμάτων, που αφορούν κυρίως την κουρδική γλώσσα. Θα θεσμοθετηθούν ποινές και για όσους επιχειρούν να εμποδίσουν τη λατρεία κάποιας θρησκευτικής πίστης.
Θα επιτραπεί, επίσης, στα ιδιωτικά σχολεία η παροχή εκπαίδευσης σε διάφορες γλώσσες, τις οποίες θα ορίσει το υπουργικό συμβούλιο. Ακόμα θα δοθεί η δυνατότητα αλλαγής των τοπωνυμίων, ώστε να επανέλθουν τα παλιά. Στα μέτρα που ανακοινώθηκαν περιλαμβάνεται και το ότι η προστασία των προσωπικών δεδομένων θα τελεί υπό την προστασία του νόμου.
Στα μέτρα που θα προχωρήσουν με διοικητικές αποφάσεις είναι η άρση της απαγόρευσης της μαντίλας στις υπηρεσίες του Δημοσίου, η κατάργηση του όρκου που υποχρεούνται να διαβάζουν οι μαθητές των δημοτικών σχολείων, επιστρέφεται στους Συροχαλδαίους ένα μοναστήρι και θα ιδρυθεί, στο πλαίσιο ενός από τα υπάρχοντα κρατικά πανεπιστήμια, ινστιτούτο γλώσσας και πολιτισμού των Ρομά.
Εντονες αντιδράσεις
Τα μέτρα που ανακοίνωσε ο Τούρκος πρωθυπουργός, ωστόσο, δεν έτυχαν θερμής υποδοχής από καμία ομάδα, στην οποία υποτίθεται ότι στόχευαν να ικανοποιήσουν. Για «λιποψυχία» της κυβέρνησης απέναντι στα κύρια προβλήματα της χώρας και μεταρρυθμίσεις που δε δίνουν καμία απάντηση σε αυτά, αλλά έγιναν για να γλιτώσουν το Ρ. Ερντογάν από τις πιέσεις της κοινωνίας, μίλησε ο πρόεδρος του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, το κόμμα του οποίου υπήρξε εκ των πρωταγωνιστών στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις του καλοκαιριού. Το CHP εκπροσωπεί την άλλη μερίδα της αστικής τάξης, που εμφανίζεται ως «κοσμική» απέναντι στο ισλαμικό ΑΚΡ, με σοσιαλδημοκρατικές τάσεις.
Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, πρόεδρος του Κόμματος της Εθνικιστικής Δράσης (MHP), έκανε λόγο για έλλειψη διαβουλεύσεων γύρω από τις μεταρρυθμίσεις.
Εκ μέρους της κουρδικής κοινότητας, το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) κατηγόρησε την τουρκική κυβέρνηση ότι δεν επιθυμεί την επίλυση του κουρδικού ζητήματος, αναφέροντας ότι «το πακέτο των μεταρρυθμίσεων που ανακοινώθηκε αποδεικνύει ότι το AKP υιοθέτησε μια πολιτική μη επίλυσης» του κουρδικού ζητήματος. Σύμφωνα με το ΡΚΚ η κυβέρνηση δεν έχει «ούτε τη νοοτροπία, ούτε την ικανότητα» να δώσει ένα τέλος στο κουρδικό πρόβλημα.
Αντίστοιχα αρνητικές ήταν οι τοποθετήσεις και των ηγεσιών των άλλων μειονοτικών ομάδων, όπως των αλεβιτών, των Ελλήνων, των Ρομά κ.ά., που τόνισαν την έντονη απογοήτευσή τους και τη διάψευση των προσδοκιών που είχαν δημιουργηθεί όσον αφορά τα μέτρα εκδημοκρατισμού.
Το ΚΚ Τουρκίας από την πλευρά του τονίζει ότι το ΑΚΡ είναι ένα κόμμα που προωθεί το μοντέλο που συμβαδίζει με τα συμφέροντα του ιμπεριαλισμού και του κεφαλαίου και δεν αποτελεί μία επιλογή για τον εργαζόμενο λαό της Τουρκίας. Σύμφωνα με την εκτίμησή του, το «πακέτο» που ανακοινώθηκε πάει μαζί με τις επιθέσεις στις διαδηλώσεις, με την επέμβαση στη Συρία και την αστική δημοκρατία. Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά, δεν αφορά την πραγματική δημοκρατία, προσθέτοντας ότι ο λαός πρέπει να την οικοδομήσει ο ίδιος, με την πάλη του για το σοσιαλισμό.
Ανάγκη της αστικής τάξης
Το «πακέτο εκδημοκρατισμού», του Ρ. Ερντογάν έρχεται σε μία χρονική στιγμή που η κυβέρνηση του ΑΚΡ έχει μία σειρά από μέτωπα ανοιχτά να αντιμετωπίσει, σε μία προσπάθεια να προωθήσει αλλαγές, που συμβαδίζουν με τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα της αστικής τάξης της χώρας. Οι αλλαγές οι οποίες επιχειρούνται στόχο έχουν την προώθηση του «δημοκρατικού προφίλ» της χώρας, στην ΕΕ, προκειμένου να υπάρξουν κάποιες έστω και επιφανειακές δηλώσεις που θα συμβάλλουν στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, δεδομένης και της θετικής υποδοχής που είχαν στις Βρυξέλλες. Παράλληλα η κυβέρνηση θα μπορέσει να χρησιμοποιήσει επικοινωνιακά τα μέτρα, τα οποία υπερπροβάλλονται ως «μεγάλες τομές» στη χώρα, με στόχο να κατευναστεί το κύμα αμφισβήτησης της κυβέρνησης, που φούντωσε το καλοκαίρι.
Την ίδια στιγμή η κυβέρνηση επιχειρεί να κερδίσει τις εντυπώσεις όσον αφορά το Κουρδικό, το οποίο παραμένει ανοιχτό και επικίνδυνο, δεδομένης και της κατάστασης στη Συρία. Παρά το ότι οι μεταρρυθμίσεις δε θεωρήθηκαν από την κουρδική κοινότητα ούτε στο ελάχιστο ως ένα βήμα μπροστά, η αστική τάξη της χώρας είχε ανάγκη να προπαγανδίσει έστω μια υποτυπώδη προσπάθεια από μέρους της, καθώς οι Κούρδοι εξακολουθούν να θεωρούνται πρωταρχική απειλή για την ακεραιότητα της χώρας, αφού το ενδεχόμενο διεκδίκησης κουρδικού κράτους, με αιχμή τις εξελίξεις στη Συρία, παραμένει ανοιχτό.
Παράλληλα η κυβέρνηση του Ρ. Ερντογάν έχει να αντιμετωπίσει επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, που παρουσίαζε η χώρα μέχρι σήμερα, αύξηση της ανεργίας, υπερχρέωση των νοικοκυριών και αρχή μαζικών αντιδράσεων που εκφράστηκε με τις διαδηλώσεις του καλοκαιριού από δυνάμεις με διαφορετικές αφετηρίες, με αιχμή την αντιδραστικοποίηση και την ισλαμοποίηση που επιχειρείται στη χώρα, για τον καλύτερο έλεγχο του λαού, οι οποίες ακόμα και αν δε συνεχιστούν, επηρεάζουν τις εξελίξεις. Τα μέτρα εάν ερμηνευθούν στο παραπάνω πλαίσιο δείχνουν ξεκάθαρα την ανάγκη της τουρκικής αστικής τάξης, τουλάχιστον της μερίδας εκείνης που κυβερνάει σήμερα, να προχωρήσει σε εκσυγχρονισμούς που θα της επιτρέψουν καλύτερα να δώσει ώθηση στην καπιταλιστική κερδοφορία και την ενεργή παρέμβαση στην ευρύτερη περιοχή, στο πλαίσιο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών που οξύνονται.
