...Εντονες αμφιβολίες εκφράζονται αν κυρίως η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σε θέση να προχωρήσει σε οικονομικά αντίποινα δίχως να υπονομεύσει και τη δική της, ασταθή ακόμη λόγω οικονομικής κρίσης και αναιμικής ανάκαμψης, οικονομία
Η ενσωμάτωση της Κριμαίας στη Ρωσία ως γεγονός ωθεί ΗΠΑ και ΕΕ να προχωρήσουν στη σταδιακή λήψη κυρώσεων, ωστόσο διεθνείς αναλυτές και μεγάλα δυτικά ειδησεογραφικά δίκτυα εκφράζουν έντονες αμφιβολίες για το κατά πόσο κυρίως η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σε θέση να προχωρήσει σε οικονομικά αντίποινα δίχως να υπονομεύσει και τη δική της, ασταθή ακόμη λόγω οικονομικής κρίσης και αναιμικής ανάκαμψης, οικονομία.
Χαρακτηριστικό είναι δημοσίευμα της ιστοσελίδας του αμερικανικού «CNN», στο οποίο υπογραμμίζεται ότι οι ισχυροί οικονομικοί και επιχειρηματικοί δεσμοί που έχουν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια η Ρωσία και η ΕΕ περιορίζουν τα περιθώρια αντιδράσεων της Δύσης έναντι των ρωσικών κινήσεων στην Ουκρανία. Χαρακτηρίζει «απρόθυμη» την ΕΕ να ακολουθήσει τις ΗΠΑ στην επιβολή πραγματικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας καθώς όπως αναφέρει «με δεδομένο ότι η Ευρωζώνη δεν έχει εξέλθει ακόμη με βεβαιότητα από την κρίση, (η ΕΕ) δεν θα ήθελε να υπονομεύσει την ανάκαμψή της, στην παρούσα φάση τουλάχιστον».
Επισημαίνει ότι οι εμπορικές συναλλαγές αγαθών μεταξύ Ρωσίας και ΕΕ έφτασαν τα 336 δισ. ευρώ το 2012 (σ.σ. αν υπολογιστεί και η αξία του τομέα των υπηρεσιών, το ποσό εκτινάσσεται στα 520 δισ. ευρώ), ωστόσο οι σχέσεις των δύο επεκτείνονται πολύ πέραν του ενεργειακού τομέα, καθώς η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη Ρωσία, με τις ευρωπαϊκές επενδύσεις (άμεσες και έμμεσες) να αντιπροσωπεύουν το 75% του συνόλου των ξένων επενδύσεων στη χώρα.
Ορισμένα βασικά οικονομικά μεγέθη
Οπως καταγράφουν τα στοιχεία της CIA (The World Factbook 2013), η συνολική αξία των ρωσικών εξαγωγών το 2012 έφτασε στα 515 δισ. δολάρια, με βασικά εξαγώγιμα προϊόντα πετρέλαιο και πετρελαϊκά προϊόντα, φυσικό αέριο, μέταλλα, χημικά, ξυλεία κ.ά. και κύριους εξαγωγικούς προορισμούς την Ολλανδία (14,6%), την Κίνα (6,8%), τη Γερμανία (6,8%), την Ιταλία (6,2%), την Τουρκία (5,2%), την Ουκρανία (5,2%) και τη Λευκορωσία (4,7%). Σύμφωνα με την παραπάνω πηγή, η Ρωσία εισήγαγε την ίδια χρονιά αγαθά συνολικής αξίας 341 δισ. δολαρίων, κυρίως μηχανήματα - οχήματα, φάρμακα, ημιτελή μεταλλικά προϊόντα, πλαστικά και τρόφιμα. Οι εισαγωγές προέρχονται κυρίως από Κίνα (16,6%), Γερμανία (12,2%) Ουκρανία (5,7%) Ιαπωνία (5%), ΗΠΑ (4,9%) Γαλλία (4,4%) και Ιταλία (4,3%). Οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη χώρα το Δεκέμβρη του 2013 έφτασαν τα 552,8 δισ. δολάρια από 497,8 δισ. δολάρια που έφταναν ένα χρόνο πριν, ενώ οι ρωσικές άμεσες ξένες επενδύσεις στο εξωτερικό υπολογίζονται στα 439,2 δισ. δολάρια το Δεκέμβρη του 2013, όταν ένα χρόνο πριν έφταναν τα 387 δισ. δολάρια.
Πάντως, αν και ο όγκος των ξένων κεφαλαίων που έχουν τοποθετηθεί στη ρωσική οικονομία δείχνει ιδιαίτερα μεγάλος και με αυξητική τάση, έχει ιδιαίτερη σημασία να εξετάσει κάποιος τις χώρες προέλευσής τους. Ετσι, σε στοιχεία που παραθέτει η επίσημη στατιστική υπηρεσία της Ρωσίας (Rostat) και η Επιτροπή Εμπορίου και Ανάπτυξης του ΟΗΕ (UNCTAD - World Investment Report 2013), κυριότεροι ξένοι επενδυτές στη χώρα είναι η Κύπρος, η Ολλανδία και οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, χώρες που ταυτόχρονα αποτελούν και τους μεγαλύτερους υποδοχείς ρωσικών επενδύσεων. Η έκθεση του ΟΗΕ επισημαίνει ότι μεγάλος όγκος ρωσικών κεφαλαίων με τη λεγόμενη μέθοδο του «round trip» τοποθετούνται σε υπεράκτιες εταιρείες στις παραπάνω χώρες και στη συνέχεια επιστρέφουν στη Ρωσία. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αποτελούν η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ατσαλιού, η «Evraz», η οποία ανήκει σε κυπριακή υπεράκτια εταιρεία ρωσικών συμφερόντων, και η τέταρτη μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής ατσαλιού, η «NLMK», που επίσης ανήκει κατά 85,5% στην κυπριακή υπεράκτια «Fletcher Group Holding», επίσης ρωσικών συμφερόντων.
Στην έκθεση καταγράφονται οι επενδυτικές ροές ρωσικών κεφαλαίων προς άλλες δυτικές χώρες, με βασικούς προορισμούς την Ελβετία (13 δισ. δολάρια), το Λουξεμβούργο (12 δισ.), το Η. Βασίλειο (11 δισ.), τη Γερμανία (7 δισ.), αλλά και τις ΗΠΑ (10 δισ.) Ως επενδύσεις που άπτονται άμεσα των βρετανικών συμφερόντων πρέπει να υπολογιστούν και οι τοποθετήσεις στο Γιβραλτάρ που φθάνουν τα 6 δισ. δολάρια. Αντίστοιχα, μεγάλα κεφάλαια έχουν τοποθετήσει στη Ρωσία, η Γερμανία (19 δισ.), η Σουηδία (16 δισ.) η Γαλλία (15 δισ.) και η Ιρλανδία (9 δισ.).
Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNCTAD, η Ρωσία βρίσκεται στην 9η θέση μεταξύ των 20 κρατών που προσέλκυσαν το 2012 το μεγαλύτερο όγκο ξένων επενδύσεων (51 δισ.), με πρώτη τις ΗΠΑ (168 δισ.), δεύτερη την Κίνα (121 δισ.) και τρίτο το Χονγκ Κονγκ (75 δισ.), ενώ κατατάσσεται 8η όσον αφορά τις εξαγωγές κεφαλαίων, ύψους επίσης 51 δισ. δολάρια. Στην κορυφή της λίστας εξαγωγής επενδυτικών κεφαλαίων ήταν οι ΗΠΑ με 329 δισ. και ακολουθούνται από την Ιαπωνία (123 δισ.), την Κίνα (84 δισ.), το Χονγκ Κονγκ (84 δισ.), το Η. Βασίλειο (71 δισ.), τη Γερμανία (67 δισ.), τον Καναδά (54 δισ.). Ειδικά για τις τοποθετήσεις γερμανικών κεφαλαίων στη Ρωσία, από το συνδυασμό των παραπάνω στοιχείων, προκύπτει ότι για κάθε 3,5 δολάρια που επένδυσε στο εξωτερικό η Γερμανία το 2013 το ένα κατευθυνόταν στη Ρωσία. Σημειώνεται ότι τα παραπάνω ποσά αφορούν μόνο τις άμεσες επενδύσεις που επίσημα καταγράφονται και όχι τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου (ομόλογα κ.ά.) ή ...άλλου τύπου συναλλαγές.
Επεκτείνονται και οι επενδύσεις των ΗΠΑ
Μέχρι σήμερα η αξία των άμεσων αμερικανικών επενδύσεων στη Ρωσία είναι σχετικά μικρή, περί τα 15 δισ. δολάρια υπολογίζεται, ωστόσο μεγάλες αμερικανικές εταιρείες ετοιμάζουν το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα να αυξήσουν τα μερίδιά τους στην οικονομία της χώρας. Φαίνεται ότι δεν λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη την πρόσφατη δήλωση του επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Κέρι, ο οποίος κάλεσε τις αμερικανικές εταιρείες να σκεφτούν ιδιαίτερα εάν θέλουν να κάνουν «μπίζνες» με μία χώρα που συμπεριφέρεται με τέτοιον τρόπο, αμέσως μετά τα γεγονότα της Κριμαίας. Με εξαίρεση τα 33 δισ. δολάρια εμπορικών συναλλαγών που κατέγραψαν οι ΗΠΑ και η Ρωσία το 2013, τέσσερα μεγάλα αμερικανικά μονοπώλια έχουν μπει για τα καλά στη ρώσικη οικονομία και ετοιμάζουν περαιτέρω επέκταση. Συγκεκριμένα:
Η «Ford» πούλησε 105.000 οχήματα το 2013, έχοντας συνολικό μερίδιο στην εγχώρια αγορά αυτοκινήτου - τη δεύτερη στην Ευρώπη από άποψη πωλήσεων - 3,8%, όπου πέρυσι πουλήθηκαν συνολικά 2,8 εκατ. οχήματα. Η «Ford» έχει συστήσει κοινοπραξία με τη ρωσική «Sollers» και ήδη λειτουργεί μαζί της τρία εργοστάσια, ενώ ετοιμάζει ακόμη ένα, την ώρα που μειώνει την παραγωγή στη Μ. Βρετανία και το Βέλγιο και τη μεταφέρει στη Ρωσία. Η «General Motors» πούλησε πέρσι 258.000 οχήματα, με μερίδιο αγοράς 9,1%, το εργοστάσιό της στην Αγία Πετρούπολη παράγει ετησίως 98.000 οχήματα, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη σχέδια επέκτασης, με σκοπό την ετήσια κατασκευή 230.000 οχημάτων μέχρι το 2015. Η «Exxon Mobil» συνεργάζεται με την κρατική «Rosneft» για έρευνες υδρογονανθράκων στην αρκτική ζώνη της Ρωσίας στη Δ. Σιβηρία, αλλά και στη Μαύρη Θάλασσα σε κοιτάσματα κοντά στην Κριμαία. Σε αντάλλαγμα του επενδυτικού της προγράμματος, η «Exxon» έχει λάβει 15ετή εξαίρεση καταβολής φόρων για τις ποσότητες πετρελαίου που θα εξάγει μετά την ανεύρεση των κοιτασμάτων και την άντληση των αποθεμάτων. Ακόμη, η «Citigroup» (χρηματοπιστωτικό ίδρυμα) έχει σύνολο ενεργητικού στη χώρα 10,3 δισ. δολάρια, ενώ η έκθεση της «J.P. Morgan» στη ρωσική αγορά αποτιμάται στα 4,7 δισ. δολάρια.
«Απρόθυμη» Ευρώπη...
Σε άρθρο του ο Lee Wolosky (έχει διατελέσει σύμβουλος του Μπιλ Κλίντον και του Τζ. Μπους) στο αμερικανικό περιοδικό «Foreign Affairs» αμφιβάλλει για το κατά πόσο μπορούν να επιβληθούν οικονομικές κυρώσεις «τύπου Ιράν». Οπως αναφέρει, ενεργειακές κυρώσεις θα μπορούσαν να πλήξουν μία οικονομία οι ετήσιες εξαγωγές της οποίας στηρίζονται κατά 70% στα ενεργειακά προϊόντα, όμως οι Ευρωπαίοι προμηθεύονται ένα μεγάλο μέρος του πετρελαίου και του φυσικού αερίου της Ρωσίας. Επιπλέον τέτοιου τύπου μέτρα «ίσως να προκαλέσουν ένα σοκ στις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου, που θα μπορούσε να υπονομεύσει την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη. Σε γενικές γραμμές, οι κυρώσεις λειτουργούν καλύτερα όταν υπάρχει ασυμμετρία, όχι αλληλεξάρτηση».
Επιπλέον ενώ χαρακτηρίζει τις τραπεζικές κυρώσεις ως «"πυρηνική" επιλογή που θα πρέπει να προορίζεται για μια πιο σκανδαλώδη ρωσική συμπεριφορά από όσο η προσάρτηση της Κριμαίας», θεωρεί αμφίβολη την επιτυχία τους, καθώς και πάλι δύσκολα η ΕΕ θα ακολουθούσε. Καταλήγει την ανάλυσή του σημειώνοντας ότι στην περίπτωση που η Ρωσία δεν σταματήσει στα σύνορα της Κριμαίας, τότε «...το διεθνές κλίμα, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, θα αλλάξει γρήγορα. Ο Πούτιν θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι οι κανόνες του παιχνιδιού θα αλλάξουν επίσης - και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αφήσουν λυτά όλα τα σκυλιά του οικονομικού πολέμου».
Από όλα τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται ότι ισχυρές μερίδες κεφαλαίου σε ΗΠΑ και ΕΕ δε βλέπουν με καλό μάτι τις κυρώσεις στη Ρωσία λόγω Ουκρανίας, αναδεικνύοντας όντως ένα ισχυρό πλέγμα ανταγωνισμών που περιπλέκεται με τους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς σε διάφορα σημαία του πλανήτη. Πώς θα διαμορφώνονται οι εξελίξεις μένει να το δούμε. Πάντως ό,τι και αν γίνει, τη νύφη την πληρώνουν οι λαοί. Με δεδομένο ότι η ιμπεριαλιστική ειρήνη και ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
