Tην 28η Οκτώβρη ‘40 η φασιστική Ιταλία επιτέθηκε στη χώρα μας. Ο ελληνικός λαός απάντησε στην επίθεση αυτή με το “ΟΧΙ” στον φασισμό-ναζισμό και την ηρωική του πάλη στα βουνά της Πίνδου. Ακολούθησε η εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων και η τριπλή κατοχή της Ελλάδας από τους Ιταλούς, Γερμανούς και Βούλγαρους φασίστες.
Καθ’ όλη τη διάρκειά της κατοχής, από το 1941 ως το 1944, το ΚΚΕ στάθηκε νους, ψυχή και αιμοδότης της αντίστασης στον κατακτητή. Αυτό δεν αναιρεί τις στρατηγικές αδυναμίες που υπήρξαν και δεν του επέτρεψαν να οδηγήσει το λαό μέχρι την τελική νίκη, την κατάκτηση της εργατικής εξουσίας. Το παραπάνω συμπέρασμα δεν ακυρώνει την καθοριστική και ηρωική προσφορά του ΚΚΕ. Εκείνα τα χρόνια ο ελληνικός λαός, μέσα από τις γραμμές του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ) και του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) και τις άλλες οργανώσεις που δημιουργήθηκαν με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, έγραψε χρυσές σελίδες στην ιστορία του.
Η στάση της ελληνικής αστικής τάξης και των πολιτικών της εκπροσώπων στον πόλεμο και την κατοχή
Έλληνες στρατιώτες στο αλβανικό μέτωπο
O πόλεμος βρήκε την Ελλάδα υπό τη φασιστική δικτατορία του Μεταξά, που είχε επιβληθεί την 4η Αυγούστου του ’36. Η δικτατορία ήταν επιλογή της αστικής τάξης και είχε τη στήριξη του Παλατιού, της Αγγλίας και όλων των αστικών κομμάτων που της έδωσαν και ψήφο εμπιστοσύνης ή ανοχής. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου ενίσχυσε ακόμα παραπέρα την πλουτοκρατία, εξαθλίωσε το λαό, τσάκισε το εργατικό-λαϊκό κίνημα, χτυπώντας πρώτα απ’ όλα το ΚΚΕ. Το “όχι” του Μεταξά στο τελεσίγραφο που του επέδωσε ο Ιταλός πρεσβευτής τα ξημερώματα της 28ης Οκτώβρη ’40 εξέφραζε τα συμφέροντα του συντριπτικά μεγαλύτερου κομματιού της ελληνικής αστικής τάξης, που τότε συνδεόταν με τη Βρετανία. Ένα μικρότερο τμήμα του ελληνικού κεφαλαίου προσανατολίζονταν σε συμμαχία με τη Γερμανία, εκτιμώντας, πέρα από τα οικονομικά συμφέροντα, ότι η Γερμανία, και όχι η Αγγλία και η Γαλλία, ήταν σε θέση να συντρίψει την ΕΣΣΔ. Παρά το γεγονός ότι ο Μεταξάς ήταν ένας κατ’ εξοχήν γερμανόφιλος αστός πολιτικός, λειτούργησε με βάση τα συμφέροντα της αστικής τάξης στο σύνολό της. Καμία “εθνική ενότητα” δεν υπήρξε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο
Οι αστικές δυνάμεις στην Ελλάδα ακολουθούν την “πεπατημένη” όλων των αστικών τάξεων. Κρύβουν το γεγονός ότι ο πόλεμος είναι η συνέχιση της ίδιας πολιτικής που ακολουθείται σε καιρό ειρήνης, αλλά στον πόλεμο ακολουθείται με τα όπλα. Από τη στιγμή που η πολιτική των κυβερνήσεων συντείνει και υπερασπίζεται την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, είναι φυσικό επακόλουθο και ο πόλεμος, στον οποίο θα πάρει μέρος η αστική τάξη, είτε αμυνόμενη είτε επιτιθέμενη, να είναι πόλεμος ληστρικός, εκμεταλλευτικός, άρα και ξένος προς τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Καμιά εθνική ενότητα δεν υπήρξε στον ιταλοελληνικό πόλεμο. Υπήρξαν ασφαλώς αυταπάτες στις λαϊκές μάζες, όχι όμως και πραγματική εθνική ενότητα, γιατί αυτή είναι ανύπαρκτη σε μια ταξική κοινωνία. Στο τέλος του ιταλοελληνικού πολέμου φάνηκε δραματικά ποια ήταν η πραγματικότητα.Μετά τη συνθηκολόγηση
Ο Μεταξάς ηγούνταν ενός φασιστικού δικτατορικού καθεστώτος και ήταν ένας κατ' εξοχήν γερμανόφιλος αστός πολιτικός. Παρ' όλα αυτά, λειτούργησε με βάση α συμφέροντα της αστικής τάξης στο σύνολό της, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας συνδεόταν στενά με την Αγγλία
Με την έναρξη της κατοχής, ένα τμήμα της ελληνικής αστικής τάξης και του αστικού πολιτικού κόσμου παρέμεινε στην Ελλάδα και συνεργάστηκε ανοιχτά με τις δυνάμεις κατοχής. Ήταν οι γνωστοί δωσίλογοι, που σχημάτισαν τις κατοχικές κυβερνήσεις, επάνδρωσαν στις νέες συνθήκες το αστικό κράτος που συνέχισε να λειτουργεί, που έφτιαξαν ολόκληρες περιουσίες από την εκμετάλλευση και την πείνα του λαού. Έφτιαξαν με τους Χιτλερικούς και σε συνεννόηση με τους Άγγλους τα “Τάγματα Ασφαλείας” (αυτά που σήμερα υμνούν οι απόγονοί τους, οι χρυσαυγίτες) που κατέσφαξαν και κατέκαψαν τον λαό μας. Όσον αφορά το αγγλόφιλο τμήμα της αστικής τάξης, ένα κομμάτι του εγκατέλειψε τη χώρα αρπάζοντας τα κρατικά αποθέματα σε χρυσό και εγκαταστάθηκε μαζί με το Παλάτι στη Μέση Ανατολή. Εκεί, υπό την αιγίδα των Βρετανών αλλά και σε διαπλοκή με τους συνεργάτες των κατακτητών, ραδιουργούσαν και σχεδίαζαν για την “επόμενη μέρα” πώς θα διατηρήσουν την αστική εξουσία, ενώ ήταν οι απόντες του αγώνα. Ένα άλλο κομμάτι, που ανέλαβε να διεξάγει αντικατοχικό αγώνα, συνεργαζόταν στην πλειοψηφία του και με τους κατακτητές, για να χτυπηθούν οι ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και το ΚΚΕ. Παρά τις μεταξύ τους αντιπαραθέσεις, όλοι αυτοί εξυπηρετούσαν σταθερά τα ταξικά τους συμφέροντα και δεν είχαν κανένα πρόβλημα να ενωθούν αργότερα ενάντια στον πραγματικό τους εχθρό, δηλαδή το ένοπλο λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ.
Το ΚΚΕ οργανώνει την αντίσταση
O ελληνικός λαός πολέμησε τόσο τον Ιταλό εισβολέα, όσο και τους Γερμανούς κατακτητές από τελείως διαφορετικό μετερίζι από αυτό των αστών. Οι αστοί ενδιαφέρονταν για τα κέρδη τους και δρούσαν αναλόγα με το πώς αυτά εξυπηρετούνται καλύτερα. Οι εργάτες, οι αγρότες, οι απλοί φαντάροι, πολεμούσαν για να υπερασπιστούν τα σπίτια τους, τις δουλειές τους και τις οικογένειές τους. Αυτή η αντίθεση εκφράστηκε και αργότερα, την περίοδο της κατοχής, όταν οι εργοστασιάρχες και οι εφοπλιστές έκαναν μπίζνες με τον κατακτητή, την ίδια ώρα που ο λαός πέθαινε από την πείνα στις πόλεις και τα χωριά.Το ΚΚΕ στον πόλεμο
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ
Ο πόλεμος βρήκε το ΚΚΕ σοβαρά τραυματισμένο και χτυπημένο από τη μεταξική δικτατορία, με χιλιάδες μέλη του στις φυλακές και τις εξορίες. Παρόλ’ αυτά, από την πρώτη στιγμή σάλπισε την αντίσταση στον εισβολέα. Με το πρώτο γράμμα του από τη φυλακή, ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Ν. Ζαχαριάδης, κάλεσε τον ελληνικό λαό να δώσει όλες του τις δυνάμεις στον αγώνα ενάντια στους Ιταλούς. Ακολούθησαν ακόμα δύο γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη, με τα οποία σωστά χαρακτήριζε τον πόλεμο “ιμπεριαλιστικό” και καλούσε λαό-στρατό να ανατρέψει την κυβέρνηση και να πάρει στα χέρια του την υπεράσπιση των συνόρων με στήριξη στη Σοβιετική Ένωση. Αυτά τα γράμματα δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας, γιατί έπεσαν στα χέρια της ασφάλειας. Οι φυλακισμένοι κομμουνιστές από την πρώτη στιγμή ζήτησαν να αποφυλακιστούν για να πολεμήσουν στο μέτωπο, κάτι το οποίο αρνήθηκε η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, η οποία στη συνέχεια τους παρέδωσε στους Γερμανούς κατακτητές. Το ΚΚΕ έδωσε όλες του τις δυνάμεις για να οργανωθεί η αντίσταση στον κατακτητή. Υπήρξε ο νους, η ψυχή και ο κύριος αιμοδότης του αγώνα.
Οι δυσκολίες δε λυγάνε τους κομμουνιστές
Στελέχη του Κόμματος δραπετεύουν απ’ τις φυλακές και τις εξορίες και μαζί με όσους βρίσκονται στην παρανομία οργανώνουν την αντίσταση. Με πρωτοβουλία του ΚΚΕ δημιουργήθηκε η Εθνική Αλληλεγγύη, το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ) και στη συνέχεια το ΕΑΜ, ο Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), το Εθνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (ΕΛΑΝ) και η Οργάνωση Προστασίας του Λαϊκού Αγώνα (ΟΠΛΑ). Στις 23 Φλεβάρη 1943, μετά από πρόταση της ΟΚΝΕ, ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η θρυλική ΕΠΟΝ, που έγραψε απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού στα χρόνια της κατοχής, αλλά και αργότερα. Έδωσε σε φοβερά δύσκολες συνθήκες τη μάχη ενάντια στον κατακτητή, αλλά και για τα δικαιώματα της νεολαίας στο ψωμί, στη δουλειά, στον πολιτισμό, ενάντια στα ναρκωτικά. Από τις γραμμές της πέρασαν 600.000 νέοι, από τους οποίους ένα μεγάλο ποσοστό εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ. Σε 1.300 υπολογίζονται οι ΕΠΟΝίτες αντάρτες που έπεσαν στα πεδία των μαχών, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός αυτών που έπεσαν στις διαδηλώσεις των πόλεων, που εκτελέστηκαν, που πέθαναν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.Ο λαός μας, με καθοδηγητή το ΚΚΕ, τσάκισε τους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους
Με κάθε μέσο, με κάθε τρόπο -με απεργίες, συλλαλητήρια, σαμποτάζ, με το χωνί, τον παράνομο Τύπο, με το όπλο στο χέρι- και με ηρωισμό, ο λαός μας τσάκισε τους κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους, απελευθέρωσε την Ελλάδα. Χάρη στη δράση του ΕΑΜ δε στάλθηκε ούτε ένας εργάτης να δουλέψει στα γερμανικά εργοστάσια, με εξαίρεση αυτούς που είχαν συλλάβει ως ομήρους οι Γερμανοί, δε στάλθηκε ούτε ένας να πολεμήσει κατά της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ ο ΕΛΑΣ καθήλωσε 8 έως 12 ναζιστικές μεραρχίες. Το ΕΑΜ δημιούργησε φύτρα εξουσίας στις απελευθερωμένες περιοχές (Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη). Στις 10 Μάρτη 1944 ορκίστηκε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), το κεντρικό πολιτικό όργανο διοίκησης των απελευθερωμένων περιοχών. Μετά από εκλογές (23 Απρίλη 1944), που έγιναν στις συνθήκες της Κατοχής, εκλέχτηκε το “Εθνικό Συμβούλιο”. Στις εκλογές αυτές ψήφισαν 1.800.000 ψηφοφόροι, δίχως να υπολογίζονται τα αποτελέσματα της Κρήτης, της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης και των νησιών του Αιγαίου (σημειώνεται ότι στις κοινοβουλευτικές εκλογές του 1936 είχαν πάρει μέρος 1.000.000 ψηφοφόροι), ενώ ψήφισαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα οι γυναίκες και οι νέοι από 18 χρόνων.Τεράστιο ήτανε το κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Δεκάδες χιλιάδες ΕΑΜίτες και ΕΛΑΣίτες, κομμουνιστές και κομμουνίστριες βασανίστηκαν, στάλθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, εκτελέστηκαν ή έπεσαν στη μάχη με τους ξένους φασίστες και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Μόνο η Κομματική Οργάνωση Αθήνας είχε 5.000 νεκρούς. Για το έπος που έγραψε ο λαός μας με καθοδηγητή το ΚΚΕ την περίοδο της κατοχής έχουν γραφτεί τόμοι ολόκληροι και προφανώς δεν αρκούν λίγες σελίδες. Παρόλ’ αυτά, ξεχωρίζουμε κάποιες χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της ηρωικής περιόδου.
“Το ΕΑΜ μας έσωσε απ’ την πείνα”:
Η μάχη του λαού της Αθήνας και του Πειραιά για την επιβίωση
Το 1941, σε συνθήκες κατοχής, η παραγωγή είχε σχεδόν εκμηδενιστεί, το ίδιο και οι μισθοί. Τα τρόφιμα που δίνονταν ημερησίως με το δελτίο περιείχαν μόλις 300-400 θερμίδες. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε έναν τρομερό λιμό. Υπολογίζεται ότι το χειμώνα του 1941-1942 πέθανε πάνω από το 10% των κατοίκων της Αθήνας και του Πειραιά. Ο ελληνικός λαός ξεσηκώθηκε, με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, σε μεγάλους και αποφασιστικούς αγώνες για την επιβίωση. Οι κομμουνιστικοί πυρήνες στα εργοστάσια οργανώνουν παραστάσεις διαμαρτυρίας στους εργοδότες. Ένα από τα πρώτα θετικά αποτελέσματα ήταν η οργάνωση λαϊκών συσσιτίων που πέτυχαν τα εργατικά σωματεία και οι σύλλογοι των φοιτητών.Λίγο μετά από αυτόν το φοβερό χειμώνα, στις 12 Απρίλη 1942, ξεσπά η πρώτη απεργία σε ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη. Στην απεργία αυτή πήραν μέρος πάνω από 50.000 εργαζόμενοι στο δημόσιο, με μπροστάρηδες τους λεγόμενους "τριατατικούς" (δηλαδή τους εργαζόμενους στην Τηλεφωνία, την Τηλεγραφία και το Ταχυδρομείο). Αφορμή στάθηκε η λιποθυμία από την πείνα ενός διανομέα στο Κεντρικό Ταχυδρομείο. Τα έκτακτα μέτρα της επιστράτευσης, οι συλλήψεις και οι απειλές δεν πτόησαν την αποφασιστικότητα των απεργών, οι οποίοι πέτυχαν τελικά μικρή αύξηση στους μισθούς τους. Ανάμεσά τους και ο μετέπειτα ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Χαρίλαος Φλωράκης.
Οι 10 ήρωες ΕΠΟΝίτες της Οδού Μπιζανίου
Λιθογραφία για το κάστρο της οδού Μπιζανίου.
Στις 23 Ιούλη του 1944 τα μηχανοκίνητα του ταγματασφαλίτη Μπουραντά με ισχυρές δυνάμεις Γερμανών και διοίκηση χιτλερικών αξιωματικών, κύκλωσαν την Καλλιθέα, με σκοπό να διαλύσουν τα ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ που δρούσαν στην περιοχή και να μαζέψουν εργάτες για τα εργοστάσια της χιτλερικής Γερμανίας. Αντιμετωπίστηκαν με επιτυχία από τμήματα του 1ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, που ύστερα από πολύωρη μάχη τους ανάγκασαν να φύγουν με σοβαρές απώλειες. Την επομένη, 1.500 περίπου Γερμανοτσολιάδες ξαναγύρισαν και έζωσαν για δεύτερη φορά την Καλλιθέα. Σήμανε αμέσως συναγερμός. Το "χωνί" κάλεσε το λαό σε συναγερμό. Τμήματα του ΕΛΑΣ έφτασαν για ενισχύσεις. Δέκα ανταρτοΕΠΟΝίτες από το λόχο Χαροκόπου οχυρώθηκαν σε σπιτάκι στην οδό Μπιζανίου 10, που ήταν και έδρα του φρουραρχείου. Ο οπλισμός τους: 3 αυτόματα, 7 ντουφέκια, 10 χειροβομβίδες και λίγα πυρομαχικά. Κλείνουν τα μαγαζιά και οι τροχιοδρομικοί κατεβαίνουν σε απεργία, που σε λίγο μετατρέπεται σε γενική. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ καθηλώνουν τους Γερμανοτσολιάδες. Το σπιτάκι δέχεται καταιγισμό πυρών από τις γύρω ταράτσες, που όμως αποκρούονται. Μέσα στο σπιτάκι υπάρχει μια μάνα με τα δυο παιδιά της. Ένας από τους ΕΠΟΝίτες βγαίνει με άσπρη σημαία και φυγαδεύει τους ενοίκους του σπιτιού. Όμως μια σφαίρα τον ρίχνει νεκρό.
Πέντε ώρες κράτησε η πολιορκία. Όταν, μετά από πέντε ώρες, οι ηρωικοί ΕΠΟΝίτες καταλαβαίνουν ότι δεν έχουν σωτηρία, αυτοκτονούν για να μην πέσουν στα νύχια των εχθρών, περνώντας έτσι στην αθανασία. Το σπιτάκι - κάστρο της οδού Μπιζανίου έπεσε, μα οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν για να τελειώσουν με τη νίκη των τμημάτων του ΕΛΑΣ, νίκη που στάθηκε αποφασιστική στη ματαίωση των σχεδίων του εχθρού για την επιστράτευση που σχεδίαζε.
Τα μπλόκα στις ΕΛΑΣοκρατούμενες περιοχές της Αθήνας
Χαρακτικό του Α. Τάσσου για το μπλόκο της Κοκκινιάς
Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, με την ηρωική τους δράση και τη στήριξη από το λαό της Αθήνας, είχαν καταφέρει προς το τέλος της κατοχής να ελέγχουν ολόκληρες συνοικίες της πρωτεύουσας. Από τις "απελευθερωμένες" αυτές συνοικίες, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους δεν μπορούσαν ούτε να περάσουν. Για να τις θέσουν ξανά υπό τον έλεγχό τους οργάνωναν δολοφονικές στρατιωτικές επιχειρήσεις που έμειναν στην ιστορία ως "μπλόκα".
Μια από αυτές τις περιοχές ήταν η ηρωική Κοκκινιά. Ο Ριζοσπάστης στις 30 Αυγούστου 1944 έγραψε για το μπλόκο της Κοκκινιάς: «Στις 17 Αυγούστου στις 2 το πρωί κυκλώνουν την Κοκκινιά. Χιλιάδες είναι οι Γερμανοί, οι τσολιάδες, οι χωροφύλακες της Ειδικής. Δύο συνεχείς ώρες την βαράνε με πυροβολικό, με όλμους, με πολυβόλα. Κι έπειτα μπαίνουν. Μαζεύουν τον κόσμο στην Οσία Ξένη. Διαλέγουν 74 και τούς τουφεκίζουν μπροστά στον κόσμο. Καίνε ύστερα τα Αρμένικα, κάπου 50 σπίτια και τουφεκίζουν άλλους 41. Ες-Ες, τσολιάδες, χωροφύλακες σπρώχνουν στα σπίτια που πυρπολούν, άντρες, γυναίκες, γέρους, γριές, παιδιά και τούς καίνε ζωντανούς.[...] Ο κόσμος μαζεύει τα πτώματα αυτά την άλλη μέρα. Πρόσωπα πελιδνά, μέτωπα συνοφρυομένα, δόντια και γροθιές σφιγμένα, μάτια βουρκωμένα βλέπεις παντού.[...] Οχτώ χιλιάδες είναι κείνοι που λείπουν απ’ την Κοκκινιά ύστερ’ απ’ την επιδρομή της 17/8. Τούς πήραν μαζί τους τα Ες-Ες, οι τσολιάδες οι “Ειδικοί”».
Ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει την Ελλάδα
Το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Στην πρώτη σειρά διακρίνονται ο Άρης Βελουχιώτης και Στέφανος Σαράφης.
Το Φθινόπωρο του 1944, η ζυγαριά του πολέμου έχει πια γύρει υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης. Την ίδια περίοδο, ο ΕΛΑΣ απελευθερώνει τη μια μετά την άλλη τις πόλεις της Ελλάδας. Το Σεπτέμβρη απελευθερώνει την Καρδίτσα, τον Πύργο, την Καλαμάτα, την Αλεξανδρούπολη. Τον Οκτώβρη την Κόρινθο, την Αθήνα, τη Θήβα, τη Λάρισα και τη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα δίνει μάχες για τη διάσωση των υποδομών της χώρας, που οι χιτλερικοί προσπαθούσαν να καταστρέψουν καθώς αποχωρούσαν.
Στις 12 Οκτώβρη 1944, όταν απελευθερώθηκε η Αθήνα, χιλιάδες λαού πλημμύρισαν τους δρόμους και χαιρετούσαν τους ηρωικούς μαχητές του Α' Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ. Έγραψε ο Ριζοσπάστης για κείνη τη γιορτινή μέρα: «Χάθηκε το βρωμερό κουρέλι του φασισμού απ’ την Ακρόπολη. Τούτο το σύνθημα περίμενε η Αθήνα (…). Απ’ τον εξώστη του Μετοχικού ακούγεται η φωνή του ΚΚΕ. Χιλιάδες είναι ο κόσμος που κρέμεται απ’ τα χείλια του ομιλητή. Ατέλειωτες ζητωκραυγές σκεπάζουν το λόγο του. Μα κανείς δε φεύγει. Όλοι περιμένουν να τους μιλήσει ακόμη το Κόμμα τους, το Κόμμα του λαού, που πρώτο σήκωσε τη σημαία της αντίστασης, της ενότητας και της λευτεριάς, που στάθηκε πάντα μπρος, έδωσε αμέτρητα τα θύματά του κι οδήγησε το λαό στη Νίκη.»
Την επόμενη μέρα, τμήμα του 6ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πειραιά, μαζί με τη βάρδια του εργοστασίου Ηλεκτρισμού, που ήταν ένοπλο τμήμα του ΕΛΑΣ, ύστερα από σκληρή μάχη με τμήμα καταστροφών του γερμανικού στρατού, κατόρθωσε να αποτρέψει την καταστροφή του εργοστασίου της ηλεκτρικής, των αερομύλων της ΣΕΛ, της Στάνταρ και άλλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Οι απώλειες του εχθρού ήταν 56 νεκροί και 21 αιχμάλωτοι και του ΕΛΑΣ 14 νεκροί.
Οι μεταπολεμικές εξελίξεις στην Ελλάδα
Οι στρατηγικές αδυναμίες του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και του ΚΚΕ
Μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας
O πόλεμος διαμόρφωσε συνθήκες μεγάλης όξυνσης των ταξικών αντιθέσεων στο εσωτερικό πολλών χωρών, όμως η αντιφασιστική πάλη οδήγησε στην ανατροπή της αστικής εξουσίας μόνο σε χώρες της Kεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, χάρη στην καθοριστική υποστήριξη των λαϊκών κινημάτων από τον Κόκκινο Στρατό, γενικότερα από την ΕΣΣΔ. Γενικότερα, στην καπιταλιστική Δύση, τα ΚΚ δεν διαμόρφωσαν στρατηγική μετατροπής του ιμπεριαλιστικού πολέμου ή του απελευθερωτικού αγώνα σε πάλη για την κατάκτηση της εξουσίας. Οι στρατηγικές αυτές αδυναμίες δεν αφορούσαν μόνο το κάθε ΚΚ ξεχωριστά, αλλά αντανακλούσαν γενικότερες αδυναμίες του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τμήμα της οποίας ήταν και το ΚΚΕ.
Όπως σημειώνεται στη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 70 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Ιμπεριαλιστικού Πολέμου και την μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών: «Το ΚΚΕ, παρά την προσφορά του, δεν ήταν επαρκώς στρατηγικά - πολιτικά προετοιμασμένο να θέσει το ζήτημα της κατάκτησης της εργατικής εξουσίας ως αποτέλεσμα της αντιστασιακής πάλης και έπαθλο του λαϊκού αγώνα. Δεν κατόρθωσε να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις μιας πορείας που μπορούσε, τουλάχιστον από την άποψη του υποκειμενικού παράγοντα, να οδηγήσει στη νίκη, στην εργατική εξουσία».
Βγάζουμε συμπεράσματα από την ένδοξη ιστορία του ΚΚΕ, προετοιμαζόμαστε για τις μάχες που έρχονται
Σήμερα το ΚΚΕ, μελετώντας και βγάζοντας συμπεράσματα από την ένδοξη ιστορία του και έχοντας διαμορφώσει σύγχρονο Πρόγραμμα, είναι πιο ώριμο να ανταποκριθεί στα καθήκοντά του ως επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης. Όπως αναφέρεται στη Διακήρυξη: «Εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου τα διδάγματα από αυτόν ενισχύουν τη θεωρητική θέση ότι στην καπιταλιστική βαρβαρότητα η μόνη εναλλακτική λύση είναι ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός. Είναι η απαλλαγή της εργατικής τάξης από την εκμετάλλευση, η θεμελίωση των νέων κοινωνικών σχέσεων, της κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, του κεντρικού σχεδιασμού, της ενεργητικής συμμετοχής των εργαζομένων στην οργάνωση - διεύθυνση της κοινωνικής παραγωγής και των κοινωνικών υπηρεσιών (...). Η πάλη για την υπεράσπιση των συνόρων, των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας από τη σκοπιά της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, είναι αναπόσπαστη από την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Σε περίπτωση ιμπεριαλιστικής πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, είτε σε αμυντικό είτε σε επιθετικό πόλεμο, το Κόμμα θα ηγηθεί της αυτοτελούς οργάνωσης της εργατικής - λαϊκής πάλης με όλες τις μορφές, ώστε να οδηγήσει σε ολοκληρωτική ήττα της αστικής τάξης, εγχώριας και ξένης ως εισβολέα, έμπρακτα να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας».
Ο "Ριζοσπάστης" και τα δεκάδες έντυπα της αντίστασης, που έβγαιναν τότε με κίνδυνο της ζωής των συντακτών και των τυπογράφων τους, έπαιξαν το δικό τους αναντικατάστατο ρόλο στην οργάνωση και την ενημέρωση του λαού και της νεολαίας. Την ίδια στιγμή, πολλές αστικές εφημερίδες συνέχισαν την έκδοσή τους υπερασπιζόμενες τις κατοχικές κυβερνήσεις. Αριστερά: Ο "Ριζοσπάστης" στις 25 Φλεβάρη 1943 γράφει για τη μεγαλειώδη διαδήλωση του λαού της Αθήνας που έγινε την προηγούμενη μέρα, ενάντια στα σχέδια των Γερμανών να μεταφέρουν Έλληνες στο ανατολικό μέτωπο για να πολεμήσουν την ΕΣΣΔ. Στο κέντρο: Τα "Αντάρτικα Νειάτα", όργανο της 1ης Μεραρχίας της ΕΠΟΝ Δεξιά: Η "Καθημερινή" στις 5 Μαϊου 1941 ενημερώνει τους αναγνώστες της πως «η Γερμανία ουδέποτε έτρεφεν εδαφικάς βλέψεις» στην Ελλάδα. 