Στις 28 Ιούνη θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση τιμής και μνήμης από την ΤΟ Πειραιά για τους ήρωες κομμουνιστές, που φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν στην Αίγινα.
Θα μιλήσει ο Στέφανος Λουκάς, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ
 |
Στο αρχείο του Κόμματος φυλάσσεται μια μικρή μπροσούρα του 1961, έκδοση των κρατουμένων της Αίγινας σε μέγεθος σπιρτόκουτου, που δίνει με στατιστικά στοιχεία την εικόνα των φυλακών. Διαβάζουμε στο εξώφυλλο: 468 πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές της Αίγινας συμπλήρωσαν στις 31-5-1961 6.463 Χρόνια Φυλακής. Το νησί του Αργοσαρωνικού, λοιπόν, έγραψε τη δική του Ιστορία με τη φυλακή χτισμένη πάνω του. Στις ηρωικές σελίδες της ξεχωρίζει η απόδραση των οχτώ κομμουνιστών, η εκτέλεση των 17 στις απαρχές του Εμφυλίου, αλλά και η καθημερινή οργάνωση της ζωής μέσα στα κελιά που αποτελούν ύμνο στη δύναμη της οργανωμένης πάλης, στην αντοχή που δίνει η πίστη στο δίκιο της εργατικής τάξης.
«Οι κομμουνισταί ξέρουν να τις καταργούν»
Η αναφορά από το πρωινό προσκλητήριο στις 8 του Μάη 1934 έγραφε: «Επιθεωρήσαντες τας κλινοστρωμνάς, τους τοίχους και τα δάπεδα, εύρομεν έχοντα αυτά εν τάξει, τους δε κρατούμενους άπαντας καλώς έχοντας και παρόντας». Λίγες ώρες αργότερα στην Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά φτάνει το εξής τηλεγράφημα: «Οι βαρυποινίτες κομμουνισταί Δ. Σακαρέλλος, Ζ. Φλωράκος, Κ. Σαρίκας, Αβ. Δερβίσογλου, Ευ. Θωμάζης, Απ. Κλειδωνάρης, Μ. Δουλγέρης και Ν. Βαβούδης εδραπέτευσαν διά της διατρήσεων υπονόμου. Ενεργούμεν τα δέοντα άνευ αποτελέσματος μέχρι στιγμής».
 |
Η εκτέλεση των πρώτων κομμουνιστών του Εμφυλίου
Στις 6 και 7 Μαΐου 1948 εκτελέστηκαν στην Αίγινα 36 αγωνιστές. Ο Κώστας Γιαννόπουλος ένα βράδυ πριν την εκτέλεσή του έγραφε τους στίχους: «... Τώρα πια δεν είμαστε οι ανήμποροι και αδύναμοι/ κι ούτε ένα σφίξιμο κανείς δε νιώθει στην καρδιά του./ Γυρτός κανείς, δειλός κανείς, μονάχα ψηλομέτωποι/ αγέρωχοι ανοίγουμε τα κάστρα του θανάτου/... Κι αφού στη φλόγα λυώσαμε κι όλοι μας σβύσαν οι καϋμοί/ να, με τον ίδιο θάνατο, το θάνατο πατάμε».
Ο μακρύς κατάλογος των εκτελέσεων του Εμφυλίου είχε ανοίξει ένα χρόνο νωρίτερα, στην Αίγινα με τους 17 κομμουνιστές να αντιμετωπίζουν παλικαρίσια το απόσπασμα, στις 19 Ιούνη του 1947.
 |
«...Κατά τις 5 το απόγευμα, ο Αντώνης Μπουρδής που ήταν "κράχτης" της Ακτίνας μας, φώναξε τα ονόματα μαζί και το δικό του. Οι "μεταγόμενοι" βγαίνουν με επικεφαλής τον Γκινανιώτη. Σαν μια "προφυλακή" μπαίνουν μπροστά οι ισοβίτες. Ο Θόδωρος Ξηροτάγαρος, ο Βαγγέλης Κοτοπούλης, ο Φάκος ο Βασίλης, ο Παναγιώτης Αλεξανδρής και τελευταίος ο Μαγνήσαλης. Κάπου εκεί, στο κέντρο, ο Μονέδας, ο Αυγέρης κι ο Μπουρδής. Αυτή η παράταξη είναι συμφωνημένη με τον Θανάση. Να κρατάει αυτός τα "σία" της και να είναι περισσότερο ασφαλισμένοι οι τρεις, μήπως και τους αρπάξουν στο δρόμο. Αν μετά το μακρύ διάδρομο που περνάει μπροστά από τις Ακτίνες και καταλήγει στο αρχιφυλακείο, τους "σπρώξουν" δεξιά, σημαίνει πειθαρχεία, απομόνωση και άρα εκτέλεση. Στο σημείο αυτό θα κάνουν "κράτει", θα βάλουν τις φωνές, θα διαμαρτυρηθούν για να πάρουμε "είδηση" μέσα στις Ακτίνες. Η φυλακή ήταν έτοιμη να ξεσηκωθεί, να καταγγείλει το έγκλημα... Αν προχωρήσουν, όπως βγαίνουν, αριστερά, σημαίνει ότι τους πάνε στην έξοδο, τους φεύγουν. Μια αχτίδα ελπίδας...»
 |
Η μαρτυρία του κομμουνιστή Θοδωρή Ξηροτάγαρου είναι συγκλονιστική:
«...όταν βγήκαμε έξω από τη φυλακή, οι υπόνοιες μεγάλωσαν. Ηταν εννιά παρά είκοσι. Η Αίγινα ήταν έρημη. Ο δρόμος ως το λιμάνι είναι πιασμένος από στρατό. Νοτιοανατολικά απ' το λιμάνι, όχι πιο μακριά από πεντακόσια μέτρα, βλέπουμε το αντιτορπιλικό ΚΡΗΤΗ. Οι φαντάροι σε πυκνή γραμμή στέκουν με εφ' όπλου λόγχη. Η Αίγινα φαίνεται να στρατοκρατείται. Συνοδεία είναι χωροφύλακες...
...Ο επικεφαλής της συνοδείας διαβάζει τα ονόματά μας, των 5 ισοβιτών. Μας καλούν στο κατάστρωμα. Τότε είδαμε πού έχουμε αράξει. Το λιμανάκι του Τούρλου το 'χουμε διαβεί πολλές φορές στις μεταγωγές μας. Αυτός είναι ο τόπος του μαρτυρίου.
Αλλά η "μάχη" θ' αρχίσει απ' την ακταιωρό. Θα πηδήξουν γρήγορα πάνω στο μικρό πλοίο αλαλάζοντες χωροφύλακες. Τους βγάζουν έναν - έναν απ' το αμπάρι δεμένους όπως είναι. Τους χτυπάνε με τα όπλα, τους ρίχνουν κάτω ματωμένους. "Αίσχος φασίστες", η φωνή των μελλοθανάτων. Πιο λυσσασμένα τους ρίχνονται σαν τα τσακάλια να τους ξεσκίσουν τα κορμιά. Τρικλίζουν, πέφτουν, σηκώνονται με ψηλά τις δεμένες τους γροθιές οι αθάνατοι. Το μακελειό συνεχίζεται μέχρι που τους σέρνουν στο λάκκο που είχαν ανοίξει... Εκεί, θα στηθούν όρθιοι. Ο παπάς δεν πλησίασε σχεδόν. Ενας με πολιτικά, κάτι σαν να είπε, κάτι σαν να διάβασε βιαστικά και απομακρύνθηκε γρήγορα. Μια φωνή σαν να απαγγέλλει ξεσπάει απότομα...Σε μια ακτίνα διακοσίων μέτρων, ο τόπος έχει κλείσει από λεφούσια στρατού. Ανάμεσα στο απόσπασμα και τη φρουρά, είναι κρυμμένοι οι οπλοπολυβολητές σε "φωλιές" φκιαγμένες πρόχειρα από πέτρες. Τα βλέπαμε όλα καθαρά. Είμαστε 50 ως 80 μέτρα κοντά, τίποτα δε θα μας διαφύγει...»
Κυψέλη μόρφωσης και πολιτισμού
 |
Η μόρφωση στα χρόνια της κράτησης είχε το χαρακτήρα κυρίως της ιδεολογικής προετοιμασίας και του εξοπλισμού της μετέπειτα δράσης. Σχεδόν κάθε πολιτικός κρατούμενος είχε μια ομιλία ή μια διάλεξη στο ενεργητικό του. Τα θέματα αναπτύσσονταν βασιζόμενα σε σκελετό και αυτό γινόταν για λόγους ασφάλειας, αλλά και για τη σκόπιμη καλλιέργεια της άνεσης και ετοιμότητας των ομιλητών. Ταυτόχρονα διατηρούνταν μυστική βιβλιοθήκη με υπεύθυνο που βοηθούσε τους μαθητές.
Οι φυλακές της Αίγινας θεωρούνταν από τους εξόριστους πρότυπο μορφωτικής εστίας. Την περίοδο 1932 - 34 η κολεκτίβα της αριθμούσε 100 μέλη, με συγκροτημένη μορφωτική επιτροπή που καθοδηγούσε τη δουλειά, η οποία οργανωνόταν σε τρεις βαθμίδες: Κατώτερη, ανώτερη και ανώτατη. Στην πρώτη διδάσκονταν «Κομματικά Οργανωτικά - Αγροτικά - Συνδικαλιστικά - Συνωμοτικά μαθήματα», στην ανώτερη Πολιτική Οικονομία και στην Ανώτατη «Φιλοσοφία και Μαρξισμός». Από το «κόκκινο ημερολόγιο» του '31 μαθαίνουμε: «Εχουμε και 'μεις άμιλλα μεταξύ μας. Την επαναστατική άμιλλα στην μόρφωση. Κι έχουμε ουντάρικους (πρωτοπόρους) και σουμποντίκους (βοηθοί των αδυνάτων). Κι οι δάσκαλοι βαθμολογούν όχι μονάχα την πρόοδο μα και την πειθαρχία, τη βοήθεια στους αδυνάτους. Ολα αυτά παίρνονται υπόψη για να βραβευτείς».
 |
Η μορφωτική δουλειά συνεχίστηκε στις φυλακές της Αίγινας και κατά τη διάρκεια της χούντας, χάρη σε μια μικρή ομάδα 17 πολιτικών κρατουμένων, που δεν πρόλαβαν να αποφυλακιστούν πριν το 1967. Μέσω αυτή της ομάδας μεταβιβάστηκε στην επόμενη γενιά βιβλιοθήκη 1.000 βιβλίων!
 |
 |
 |
 |
Η εκδήλωση της ΤΟ Πειραιά
Σήμερα οι φυλακές έχουν ανακαινιστεί. Διατηρούνται αυτούσια το επισκεπτήριο με τη χαρακτηριστική ταμπέλα «Ομιλείται χαμηλοφώνως» και η απομόνωση, στην οποία διασώζονται με υπογραφές και χρονολογίες δεκάδες χαράγματα, ιστορίες, ένα κολάζ με φωτογραφίες, ένα ημερολόγιο, ένα σφυροδρέπανο κ.ά. Ξεχωρίζει η επιγραφή αντοχής και ελπίδας που έγραψε κάποιος κρατούμενος: «Κι αυτό θα περάση», δίνοντας με τον τρόπο αυτό τη σκυτάλη του δίκαιου αγώνα στον επόμενο.
Το πρωί της Κυριακής 28 Ιούνη, η ΤΟ Πειραιά της ΚΟΑ του ΚΚΕ καλεί σε μαζική συμμετοχή στην εκδήλωση τιμής που διοργανώνει σε αυτό τον ιερό χώρο. Το ραντεβού έχει δοθεί στις 7.00 π.μ. στο λιμάνι του Πειραιά, από όπου με πλοίο της γραμμής θα γίνει η μετάβαση στο νησί της Αίγινας και με πορεία οι συμμετέχοντες θα φτάσουν στον ιστορικό χώρο των φυλακών.
Η εκδήλωση θα περιλαμβάνει ομιλία από τον Στέφανο Λουκά, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, καλλιτεχνικό μέρος, καθώς και έκθεση αρχειακού υλικού από το ιστορικό αρχείο του ΚΚΕ σε ειδικές προθήκες. Επίσης, θα γίνει ξενάγηση στους χώρους της φυλακής. Μετά την εκδήλωση, στεφάνια θα κατατεθούν στον τόπο εκτελέσεων του νησιού, στην παραλία του Τούρλου, καθώς και στο κοινοτάφιο των εκτελεσμένων, στο νεκροταφείο της Αίγινας.
